گزارش نشست «موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت در ایران»

گزارش نشست «موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت در ایران»
دومین نشست از سلسله نشست‌‌های مشاوره‌ی مدیریت در ایران با عنوان «موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت در ایران»، 19 خردادماه 1400، توسط مرکز مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوریِ پژوهشگاه برگزار شد. پیش از این، نشست دیگری با این موضوع در سال 1399 توسط مرکز مذکور با حضور دکتر نادر سیدکلالی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مهندس سعیدرضا مؤمنی، مدیرعامل شرکت مشاوره مدیریت حاسب سیستم برگزار شده بود و نشست حاضر در ادامه‌ی نشست قبلی بود.
در این نشست، سعیدرضا مؤمنی (مدیرعامل شرکت مشاوره مدیریت حاسب سیستم)، سعید صادقپور (رئیس هیأت مدیره شرکت مشاوره و سرمایه‌گذاری کارآمد)، دکتر علی داوری (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) و دکتر نادر سیدکلالی (عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی) به‌عنوان سخنران حضور داشتند. دبیر علمی نشست نیز دکتر سیدکلالی بود.
در ابتدای نشست دکتر سیدکلالی مروری بر مطالب مطرح شده در نشست قبلی داشت و توضیح داد: در چند دهه‌ی اخیر صنعت مشاوره مدیریت در کشورهای توسعه‌یافته رشد چشم‌گیری داشته و یکی از عوامل موثر بر رشد اقتصادی این کشورها بوده است. آمریکا، بریتانیا و آلمان سه کشوری هستند که بیشترین حجم درآمدهای تولید شده در این صنعت را به خود اختصاص داده‌اند.
وی هم‌چنین به دشواری‌‌های حرفه‌ی مشاوره‌ی مدیریت و فشار کاری بالای آن اشاره کرد و این حرفه را یکی از مشاغل پردرآمد در جهان غرب معرفی کرد. با این حال وضعیت این صنعت و حرفه را در ایران نامناسب ارزیابی کرد و به ضرورت همکاری و هم‌افزایی بخش‌‌های گوناگون از جمله فعالان مشاوره، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، دولت‌مردان، سیاست‌گذاران، صنعت‌گران و بازرگانان برای تسهیل توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت پرداخت.
سیدکلالی یکی از مسائل جدی موجود در کشور را پذیرش بیش از اندازه‌ی دانشجویان رشته‌ی مدیریت در مقاطع گوناگون از جمله دوره‌‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها بر شمرد و از صدور بی‌رویه‌ی مدارک دوره‌‌های کوتاه‌مدت MBA و DBA بدون نظارت‌ها و ارزشیابی‌‌های لازم انتقاد کرد.
وی افزود: روند فزاینده مدرک‌گرایی در دانشگاه‌ها و نیز سوء استفاده‌ی بسیاری از مؤسسات و دانش‌پذیران دوره‌‌های کوتاه‌مدت MBA و DBA از عناوین کارشناسی ارشد و دکتری حرفه‌ای مدیریت ازجمله بحران‌‌های موجود در فضای مدیریت و مشاوره مدیریت کشور است که به‌دلیل منافع کوتاه‌مدتی که عاید برخی از ذی‌نفعان کرده است، تاکنون در مورد آن سکوت شده؛ سکوتی که در گذشته هم (به دلایلی مانند منفعت گرایی و عدم آینده نگری) در قبال بسیاری از بحران‌‌های در حال شکل‌گیری تکرار شده بود و اکنون ایران را گرفتار چالش‌‌های عدیده و ضررهای غیرقابل جبران کرده است. از دیدگاه وی بی‌توجهی به این مسئله نیز قطعاً آثار منفی فراوانی در بلندمدت به همراه خواهد داشت.
این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی به ضرورت تأسیس سازمان نظام مدیریت در ایران اشاره کرد و نابه‌سامانی مدیریت را یکی از بزرگترین مشکلات امروز ایران دانست. سیدکلالی سیاست‌‌های دولتی را از عوامل توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت در کشورهایی مانند آمریکا در قرن بیستم برشمرد و هویت‌بخشی به مشاوران مدیریت از طریق وضع قوانین محدودکننده برای فعالیت‌‌های مشاوره‌ای توسط برخی گروه‌ها را یکی از عللی دانست که در زمان خود به شکل‌گیری شرکت‌‌های حرفه‌ای بزرگ مشاوره‌ی مدیریت در امریکا انجامید. وضعیت نامناسب اقتصادی ایران در دوره‌ای طولانی به‌خصوص در یک دهه‌ی گذشته، تسلط مدیریت سیاسی به جای مدیریت حرفه‌ای در بخش عمده‌ای از اقتصاد ایران، خودشیفتگی و دیکتاتورمآبی مدیران ناکارآمد، بی‌علاقگی برخی از مدیران به‌خصوص در بخش‌‌های دولتی و شبه‌دولتی به حل مسائل و چالش‌های فرهنگی مانند مشورت‌ناپذیری مدیران ازجمله دیگر مسائلی بودند که وی از آن‌ها به عنوان موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت در ایران نام بردند.

در ادامه، سعیدرضا مؤمنی موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت را در سه گروه عمومی، براساس نوع ذی‌نفعان و براساس چرخه‌ی عمر طبقه‌بندی و تأکید کرد که تمرکز وی بر مسائل پروژه‌‌های مشاوره مدیریت است.
مؤمنی در بخش اول سخنانش توضیح داد که روشن‌نبودن نیازها در RFP پروژه‌ها در سمت کارفرما، تخصصی‌نبودن شرکت‌‌های مشاوره، فرایندهای نابالغ برگزاری مناقصات مشاوره‌ی مدیریت، قیمت‌شکنی غیرمتخصص‌‌های مدعی، رگولاتوری و سیاست‌گذاری ناکارآمد، عدم وجود استانداردهای مشخص برای تعرفه‌گذاری و تغییرات زیاد محیط کلان سیاسی و اقتصادی ایران ازجمله عوامل تضعیف‌کننده‌ی توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت هستند.
مؤمنی در ادامه به مشکلاتی در سمت کارفرما، مشاور، ناظر و عامل چهارم اشاره کرد و تغییرات مکرر مدیریتی، بدبینی نسبت به مشاوران و توقعات زیاد را از عوامل مشکل‌ساز در سمت کارفرما دانست. وی تمرکز بیش از حد بر تکنیک‌ها و ابزارها و ارائه‌ی راه‌حل‌‌های غیرکاربردی در سمت مشاور؛ بهانه‌تراشی و تلاش برای اثبات خود در سمت ناظر؛ و عدم برقراری ارتباط موضوعی و محتوایی با کارفرما در سمت عامل چهارم را از دیگر موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت ایران، ارزیابی کرد.

دکتر علی داوری، مشکلات مشاوره را ناشی از دولت، صنعت و مشاوران دانست. وی با نام بردن از دهه‌ی 80 خورشیدی به عنوان دهه‌ی طلایی مشاوره، به کاهش ارزش پول و رشد اقتصادی در دهه‌ی 90 اشاره کرد و پرداخت‌هایی که اکنون به مشاوران صورت می‌پذیرد را در مقایسه با تورم ناچیز قلمداد کرد. نبود انجمن‌‌های قوی، اتحاد ضعیف میان شرکت‌‌های مشاوره، نبود مدل‌‌های بومی مدیریتی، عدم رتبه‌بندی کارآمد شرکت‌‌های مشاوره و تخصصی نبودن این شرکت‌ها موانع دیگری بودند که این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران از آن‌ها نام برد.

سعید صادقپور با اشاره به سابقه عضویت خود در هیأت مدیره‌ی انجمن مشاوران مدیریت ایران، وضعیت صنعت مشاوره‌ی مدیریت را تأسف‌بار دانست و به قانون تأسیس نظام مشاوره‌ی مدیریت در ایران اشاره کرد که برخلاف این‌که ده سال از تصویب آن می‌گذرد، هنوز اجرایی نشده است.
وی در ادامه به رگولاتوری نامشخص و متشتت اشاره کرد و رشد مشاوره را در گروی حرفه‌ای شدن مشاوره مدیریت مانند مشاغل وکالت و حسابداری دانست. خودشیفتگی برخی از مشاوران، نبود راه‌کار شغلی مشخص برای مشاوران تازه‌کار، درآمد پایین و کار سخت، وجود گریدینگ‌‌های متعدد ولی ناکارآمد و مشکلات بیمه‌ای، مالیاتی و شهرداری را از اصلی‌ترین موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت برشمرد. سعید صادقپور از برگزاری نشست‌‌های مشاوره‌ی مدیریت در ایران به ابتکار مرکز نوآوری پژوهشگاه علوم انسانی قدردانی کرد و خواستار تداوم آن شد.
در ادامه دکتر سیدکلالی، با جمع‌بندی مطالب ارائه شده در نشست، موانع توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت در ایران را در سه دسته‌ی؛ چالش‌‌های عرضه مشاوره مدیریت، چالش‌‌های تقاضا و چالش‌‌های زمینه‌ای طبقه‌بندی کرد و از معضلاتی چون عدم درک مناسب نسبت به فلسفه‌ی مدیریت و پژوهش در کشور، کمبود آمار و بانک‌‌های اطلاعاتی مناسب و نبود قوانین روشن و دقیق درخصوص خدمات مشاوره‌ی مدیریت در ایران نام برد.
در پایان برخی از حاضرین در نشست که متشکل از فعالان مشاوره، مدیران، استادان دانشگاه‌ها و سایر علاقه‌مندان بودند، به طرح دیدگاه‌‌های خود پرداختند و جلسه‌ی پرسش و پاسخ شکل گرفت.
برنامه‌ی ابتکاری توسعه‌ی مشاوره‌ی مدیریت در ایران به همت مرکز نوآوری و توسعه‌ی فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با مدیریت و برنامه‌ریزی دکتر نادر سیدکلالی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه از سال 1399 آغاز شده و با هدف شناخت مسائل مشاوره‌ی مدیریت در ایران و ارائه‌ی راهکارهای بهبود از طریق گفت‌وگو و مباحثه‌ی صاحب‌نظران و افراد مرتبط درخصوص این صنعت و حرفه‌ی کلیدی برای آینده‌ی ایران، ادامه خواهد یافت.