علوم انسانی مظلوم واقع شده و تحت هژمونی دیگر دانش‌ها قرار دارد

گزارش پنل‌های گروه مدیریت شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی

دکتر قبادی: علوم انسانی مظلوم واقع شده و تحت هژمونی دیگر دانش‌ها قرار دارد

شیوع ایپدمی کرونا چالشی عمیق در اقتصاد جهانی ایجاد کرده است، در همین راستا دولت‌ها و مراکز علمی و متخصصان مختلف تلاش می‌کنند برنامه‌ای برای بهبود شرایط اقتصادی کشورشان اتخاذ کنند. در این راستا پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم توسط گروه مدیریت شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در راستای انجام رسالت خود به برگزاری سلسله‌وبینارهایی با موضوعیت «مدیریت در عصر کرونا و پساکرونا: کارویژه‌ها و نوآوری‌ها» و ‌جمع‌آوری تجربیات و تحقیقات در این زمینه پرداخت. این سلسله‌وبینارها در ‌هفته‌ی پژوهش و در طی 5 روز از تاریخ 22 تا 27 آذر ماه 99، برگزار شد.

در ابتدای مراسم دکتر قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و ریاست شورای بررسی متون درباره‌ی اهمیت ‌هفته‌ی پژوهش و این سلسله‌وبینارها به ایراد سخنانی پرداخت و ضمن تبریک ‌هفته‌ی پژوهش به همه‌ی محققان ‌استادان و دانشجویان و قدردانی از شرکت‌کنندگان در این وبینارها، تشکر ویژه‌ای هم از دکتر بهروز دُری داشت. دکتر قبادی همچنین از عناوین و موضوعات پنل به‌خاطر نوآورانه و به‌روز بودن موضوعات ابراز رضایت کرد. وی اظهار امیدواری کرد، دکتر دری به‌همراه اعضای دبیرخانه و دیگر همکاران پژوهشگاه هرچه زودتر این سلسه وبینارها را در فضای مجازی و شبکه‌ها انعکاس دهند و حتی به‌صورت کاغذی هم انعکاس ویژه‌ای برای بهره‌گیری مخاطبان داشته باشند. دکتر قبادی ضمن تشویق به این‌کار، اظهار امیدواری کرد که گروه‌های دیگر آموزشی نیز از این حرکت الگو گرفته و اقدام به چنین کاری کنند.
قبادی با اشاره به نام‌گذاری سال جهش تولید از طرف مقام معظم رهبری اعلام کرد؛ به‌نظر می‌رسد همچون سطح کلان علوم انسانی که کارکردهای صریح داریم در کنارش کارکرد‌های ضمنی هم وجود دارد که البته در جامعه‌ی ایران باید به احصاء، تبیین و معرفی کارکردهای ضمنی بیشتر پرداخته شود زیرا از نظر دکتر قبادی از این جهت علوم انسانی مظلوم واقع شده و تحت هژمونی دیگر دانش‌ها قرار گرفته است و ارزش‌های بالای فکر و اندیشه و دستاوردهای دانشمندان علوم انسانی آن‌طور که شایسته است در صدر قرار ندارد و قدردانی نمی‌شود.
وی اظهار امیدواری کرد: در سال جهش تولید، تولید به‌طور عام و دانش به‌طور خاص در پژوهشگاه احیا و ارزش‌گذاری شود. همچنین ایشان اشاره‌ای به کرونا و تأثیر آن بر جهان در تمامی عرصه‌ها خصوصاً علم داشت و در این‌باره گفت: اگر پشتوانه‌ی فرهنگ و تمدن؛ نرم‌افزاری، سخت‌افزاری، حمایت‌ها و همچنین کارکرد پنهان علوم انسانی نبود واقعاً با وجود مشکلات چند‌جانبه‌ای که دشمنان ایجاد کردند، نمی شد از این لطمات دور بود و ملت ایران به‌ مدد الهی و همت دانشمندان و محققان ایرانی با سرافرازی از این برهه‌ی تاریخی بیرون آید. وی همچنین با اشاره به این‌که، پژوهشگاه در شرایط خاص کرونایی تاب‌آوری و احیای امیدواری را مدنظر و سرلوحه‌ی فعالیت‌های خود قرار داده است که جا دارد از تلاش‌های کادر درمانی و بیمارستانی هم تشکر و قدردانی کنیم.
دکتر قبادی در خاتمه‌ی سخنانش به تعاملات و تجربیات پژوهشگاه در زمینه‌ی پاندمی، با دیگر کشورها هم اشاره کرد و درخواست داشت که این پنل و سلسله‌وبینارها پایان کار نباشد بلکه آغاز کار باشد چرا که پژوهشگاه توان زیادی برای انجام این‌سری از کارها دارد. وی از دکتر دُری درخواست کرد که این سلسله‌وبینارها در دستور کار دائمی گروه مدیریت شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی و دیگر گروه‌ها قرار دهد و توجه بر جنبه‌های کاربردی و اتخاذ تصمیمات و سیاست‌های راهبردی و توسعه‌ی ملی در حوزه‌ی علم در دستور کار قرار گیرد.

وبینار روز یکشنبه 23 آذر ماه با پخش کلیپی از سخنان دکتر عبدالله جاسبی ریاست سابق دانشگاه آزاد اسلامی در باب مدیریت و این سلسله‌وبینارها و پنل «کرونا و رفتار سازمانی» با مدیریت پنل دکتر علامه و دبیری محسن سیفی شروع به کار کرد. به‌ترتیب زیر: دکتر سیدمحسن علامه (عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان) در باب «رهبری سازمانی در عصر کرونا و پساکرونا»، به ایراد سخنرانی پرداخت و به تعریفی نوین در باب رهبری سازمانی در عصر کرونا اشاره کرد. وی بن‌مایه‌های رهبری را دست‌ها، مغزها، قلب‌ها، تواضع و انسانیت معرفی کرد. گوش‌دادن را قلب رهبری در عصر کرونا دانست و اولین وظیفه‌ی رهبر یک سازمان‌را گوش‌دادن و دومین وظیفه را هم گوش‌دادن بیشتر معرفی کرد. منظور وی این بود که در زمان همه‌گیری کرونا ‌مهم‌ترین وظیفه‎ی یک رهبر گوش‌دادن به مشکلات است چراکه همه‌گیری و پاندمی این بیماری در جهان روش‌های رهبری خیلی از مدیران را تغییر داد. وی ضمن اشاره به تفاوت دو واژه‌ی فهمیدن و همدلی به رهبری موفق‌تر در این بحران اشاره کرد.
در ادامه دکتر اکبر عیدی (عضو هیأت علمی سازمان مدیریت صنعتی) در سخنرانی با عنوان «الگوها و تضادهای رفتاری متأثر از کرونا» به‌بیان تضادهای الگوی رفتاری تأثیرگذار با توجه به بروز کرونا پرداخت و سه‌نوع تضاد رفتاری تسلط‌گرا، ثبات‌گرا و تطابق گرا را با توجه به بروز کرونا مطرح کرد و ویژگی‌های هر یک از این رفتارها و نحوه‌ی مواجهه با آن را بر شمرد و در پایان نیز پیشنهاداتی از جمله؛ ارزیابی الگوی رفتاری فرد یا افراد سازمان در قالب برنامه‌ی توسعه‌ی فردی، پرورش مهارت‌های انطباق‌پذیری از طریق برنامه‌های مربی‌گری، برگزاری جلسات و کارگاه‌های درک متقابل و درس‌آموخته‌ها ارائه کرد.
دکتر مجتبی کیایی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات) در سخنرانی خود با عنوان «تأثیر کرونا بر الگوهای ارتباطی» که ابعاد سخنرانی وی حول موضوعاتی چون اثرات کرونا بر ارتباطات، شامل اثرات فرهنگی، ترویج فرهنگ انزوا، فاصله‌ی اجتماعی و قرنطینه، تغییر شیوه‌های ارتباطی، و... بود. الگوهای ارتباطی جدید ناشی از کرونا شامل ضرورت ارتباط مؤثر و کنارآمدن با خود، اهمیت شفافیت و صداقت، نزدیک شدن قیمت‌ها، سهولت اتحاد بین شهروندان و ... همچنین در بحث الزامات ارتباطات در دوران کرونا به توانمند‌سازی جامعه‌ی مدنی، تقویت مسئولیت اجتماعی و در کنار هم قرار گرفتن نهادهای مدنی، سازمان‌های دولتی و شبکه‌های اجتماعی پرداخت. دکتر آذر صائمیان (رئیس هیأت مدیره اتحادیه‌ی انجمن‌های علمی، فناوری، نوآوری و تجاری سازی) در زمینه‌ی «اعتمادآفرینی و مدیریت اعتماد» با بیان تعاریف و مفاهیم و ابعاد اعتماد سازمانی، کرونا و پیش‌نیازهای اعتماد سازمانی که شامل کیفیت عملکرد فردی، ارتباطات و شبکه‌های مجازی، مدیریت مجازی، ایجاد اعتماد در شرایط عدم اعتماد و اعتماد به ساختن آینده پرداخت. وی همچنین اشاره کرد که اعتمادسازی یک مفهوم تک بعدی نیست و حاصل یک فرهنگ سازمانی قدرتمند است و در شرایط رقابت کامل، اکثر سازمان‌ها به‌دنبال جذب افراد توانمندی هستند که از قضا از شرایط سازمانی خود ناراضی هستند و سعی می‌کنند این متخصصان را با قول فضای بهتر کاری به سمت سازمان خود بکشند و هرچه بیشتر از سایر رقبا پیشی بگیرند. به‌اعتقاد دکتر صائمیان اعتمادسازی باید در برنامه‌های مدیریت سرمایه‌های انسانی هر سازمانی جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. در ادامه دکتر مژگان روشن‌‍نژاد (عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی) در باب «مناسبات کارخانواده در دوران کرونا «به مباحثی از جمله رویایی کار و خانواده، تعرض کار و خانواده، ابعاد تعارض کار و خانواده، غنی‌سازی کار – خانواده، توازن و خط‌مشی‌های کار –زندگی و همچنین دور کاری و ... پرداخت و عنوان کرد که حمایت اجتماعی در دوران کرونا از سوی افراد، خانواده، سازمان و جامعه ارائه می‌شود و می‌تواند باعث کاهش هر یک از تعارضات شود، و این کاهش حمایت می‌تواند باعث افزایش این تعارضات شود. و پایان این پنل هم دکتر ساسان قاسمی (مدرس دانشگاه و مشاور مدیریت و مهندسی صنایع) در زمینه کرونا و دوران پس از کرونا به ایراد مواردی پرداخت.

وبینار روز دوشنبه 24 آذر ماه با مدیریت دکتر صانعی و دبیر علمی، شجاعیان در پنل «کرونا و نظریه سازمان» با مدیریت پنل دکتر قاسم انصاری‌رنانی و دبیری یوکابد ولی‌زاده با سخنرانی‌ها و موضوعات ذیل برگزار شد:
 دکتر قاسم انصاری‌رنانی (عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی) در سخنرانی خود با عنوان «انسان سازمانی» اظهار داشت: باید توجه داشت، موفقیت در مدیریت سازمان همیشه یک فرمول مشخص ندارد بنابراین لازم است برای رسیدن به این امر باید شرایط مختلف را شناسایی کرد و باید یک شیوه‌ی اقتضایی و موقعیتی مناسب بیاییم. ازجمله این شرایط، بحران همه‌گیری کروناست. که هم حین کرونا و هم پساکرونا بسیار متفاوت با شرایط قبل از آن است، انسان سازمانی نیز همانند شرایط زندگی انسان‌ها که دوره‌ی کشاورزی را پشت‌سر گذاشتند و وارد عصر صنعت شدند، سپس دوره‌ی صنعتی به فراصنعتی و دوره‌ی اطلاعات و پس از آن به دوره‌ی کوانتومی (بر اساس نظریه انیشتین) را پشت سر خواهند گذاشت و گام‌به‌گام رشد و تکامل پیدا خواهد کرد. بنابراین لازم است در تمامی مراحل انسان سازمانی را شناخته و سپس به‌دنبال رشد و ارتقاء و سپس کنترل او باشیم.
در ادامه‌ی سخنرانی‌های این پنل دکتر مجتبی امیری (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) بحث خود را با عنوان «پساکرونا و چالش‌های فراروی گفتمان‌های غالب در مدیریت»، آغاز کرد. وی گفت: کروناویروس آینه‌ای است که ما را فراروی خود قرار داده است و امروزه تنها برای افرادی خاص در سطح فردی و در یک عرصه‌ی محدود و مشخص تأمل‌برانگیز نشده است؛ بلکه در تمامی عرصه‌ها قدرت‌مندان و ثروت‌اندوزان و دین‌مداران و دنیاداران و اندیشمندان و مکاتب و دیدگاه‌ها و گفتمان‌های غالب را نیز به چالش کشانده و همگان را به بازنگری جدی در خود فرا می‌خواند و با زبان حال می‌گوید که چشم‌ها را بشویند و جور دیگری ببینند.
در ادامه‌ی بحث خود اشاره به این موضوع کرد که توجه و نگاه نظام‌های قدرت و ثروت در این دوران (پساکرونا) خواسته و ناخواسته به نظام‌های علم و دانایی و فرهنگ و دین معطوف شد؛ نظام‌های علم و دانایی و فرهنگ و دین هم به تأمل بیش‌از‌پیش در خود روی آوردند؛ از این‌رو به‌نظر می‌رسد که بازنگری و تعیین تکلیف صاحب‌نظران و اندیشمندان مدیریت و سازمان با چالش‌های فرارو (قدیمی و جدید) نیز اجتناب‌ناپذیر است. عقلانیت مهمترین پارادایم در مدیریت است. مهمترین چالش دنیای مدرن عقلانیت است .
 دکتر علیاصغر پورعزت (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) در ارائه‌ی خود تحت عنوان «حکمرانی مرگ‌باورانه؛ رویکرد واقع‌گرایانه به ساخت‌حکیمانه و خرد مبنای جهان پس از کرونا» با اشاره به این‌که رویکرد واقع‌گرایانه به‌جهان پس از کرونا، سناریو‌های گوناگونی درباره‌ی علل وقوع این حادثه قابل تأمل وجود دارد:
سناریوی الف) حادثه‌ای طبیعی: اتفاق ناگواری در اثر بی‌ملاحظگی برخی انسان‌ها به‌طور طبیعی رخ داده است و طبیعت یا جامعه‌ی بشری مجبور است پاسخی برای آن بیابد و آن را مهار سازد؛ همچنان‌که در گذشته بیماری‌هایی چون وبا، طاعون و آنفولانزا، پس از مدتی کشتار جوامع انسانی، مهار شدند و شرایط طبیعی به جوامع بشری بازگشت.
سناریوی ب) خشم پروردگار: عده‌ای برآنند که این واقعه نوعی عذاب و تجلی خشم پروردگار به آدمیان گناه‌کار است در جای‌جای زمین، فساد کرده‌اند و اخلاق، فرهنگ و سرشت جوامع را به تباهی کشانده‌اند. این بیماری تا ادب‌شدن جوامع بشری باقی خواهد ماند.
سناریوی ج) آغاز نبرد بیولوژیک: این بیماری نتیجه‌ی شروع جنگ بیولوژیک بین قدرت‌های جهان است؛ به تعبیری، چین فارغ از هیاهوها و ادعاها، فروتنانه یا مزورانه، جنگ جهانی سوم را آغاز کرده است.
سناریوی د) واقعیت روی میز: خوب یا بد، جوامع بشری باید این بیماری را به‌صورت یک واقعیت درنظر گرفته، سیستم‌های تصمیم‌گیری و خط‌مشی‌گذاری خود را به رفع آن معطوف سازند.
دکتر پورعزت در پایان سخنانش ضمن تشریح این سناریو‌ها خاطرنشان شد: در جهان آینده، زندگی موفق آدمیان در گرو تقویت جلوه‌های گوناگون تاب‌آوری است؛ جلوه‌هایی دال بر ضرورت افزایش ظرفیت حکمرانی، بهبود قابلیت شهروندی و خدمت‌گزاری بیشتر و متعهدانه‌تر در کاربست هوش مصنوعی در خط مشی‌گذاری و حکمرانی یادگیرنده است.
 دکتر مسعود مطلبی‌قائن (عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران) در سخنرانی خود با عنوان «نحوه پاسخ دهی به کووید 19 در محل‌های کار ایران» ضمن اشاره به اقدامات اقتصادی و تاب‌آوری به تعریف تاب‌آوری پرداخت و گفت: تاب‌آوری «توانایی یک سیستم جهت جذب آشفتگی و سازماندهی مجدد در حالی که خود نیز دچار تغییر شده، به‌طوری که هنوز وظیفه، ساختار، مشخصات و بازخوردهای خود را حفظ کرده است». وی در ادامه افزود: بسیاری از کسب‌وکارها و سازمان‌ها در ایران برای حمایت از سرمایه‌های انسانی خود در مقابل با بحران همه‌گیری کووید19 برخی از این اقدامات را انجام داده‌اند: انجام اقدامات مراقبتی و پیشگیرانه و نظارت دقیق بر اجرای دستورالعمل‌های ابلاغ شده از سوی وزارت بهداشت، تشکیل کارگروه‌های برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات پیشگیری و مقابله با بحران، حمایت روانی از کارکنان با اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی برنامه‌ها و اقدامات، حفظ نیروی کار به جای اخراج کارکنان با اقداماتی مانند؛ تلاش برای پرداخت حقوق و مزایای کارکنان در حد امکان یا کاهش پرداخت مزایا ‌به‌صورت موقت یا پرداخت بخشی از حقوق ‌به‌صورت علی‌الحساب.
 دکتر مطلبی در پایان مواردی از چالش‌ها و جنبه‌های مثبت شیوع کرونا برای کسب‌وکارها از جمله موارد زیر را برشمرد: کمبود برخی مواد اولیه در صنایع تولیدی، چالش‌ها محدود شدن امکان حمل‌ونقل مواد به‌دلیل ممنوعیت تردد در فروردین‌ماه، کاهش تعداد نیروهای فعال به‌دلیل تعطیلی، و ... جنبه‌های مثبت از جمله؛ کوچک‌کردن و چابک‌سازی ساختار سازمان، تمرکز بیشتر برای بازنگری در اهداف اقتصادی و مدیریتی سازمان به‌دلیل دورکار بودن پرسنل، تسریع در تصمیم‌گیری به علت ضرورت تصمیم‌گیری سریع در بحران، اقتصاد ایران تجربه کرد که می‌توان با حذف بروکراسی دست‌وپاگیر و پیچیده،کارها را انجام داد و ...
در ادامه‌ی سخنرانی‌های این پنل، دکتر آمنه خدیور (عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا) با موضوع «کووید 19 و مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی در سازمان» به‌اثر فناوری اطلاعات در مدیریت همه‌گیری کرونا اشاره کرد و تأثیرات مثبت طراحی سیستم‌هایی برای مبارزه با ویروس و کنترل آن را برشمرد و اثر فناوری اطلاعات در مدیریت همه‌گیری کرونا و چالش‌های فرارو در این زمینه را نام برد. ازجمله چالش‌های مورد تأکید وی؛ سوءاستفاده و آمار بالای جرایم کامپیوتری در این دوران، اپلیکیشن‌های جعلی کرونایی، کلاه‌برداری اینترنتی در فروش لوازم بهداشتی و دارویی، اخبار جعلی و شایعات، تجویزها و راه‌حل‌های نادرست، کاهش امنیت‌روانی جامعه با ساخت کلیپ‌های دروغ، شکاف دیجیتالی، ضعف و گرانی اینترنت در کشورهای درحال توسعه، کاهش فعالیت‌های بدنی و اعتیاد به اینترنت و بیماری‌های ناشی ازآن و همچنین موارد تاثیر کرونا بر شیوه‌ی مدیریت سیستم‌ها و فناوری اطلاعات که شامل، تغییر در سطح سواد اطلاعاتی نیروی انسانی، تغییر در باورهای عموم مردم، متخصصان و مدیران. در پایان دکتر خدیور از کرونا به عنوان کاتالیزور برای توسعه‌ی فناوری اطالاعات نام برد.

وبینار روز 25آذر با مدیریت دکتر صانعی و دبیر علمی، شجاعیان در پنل «کرونا و مدیریت کسب‌وکارها» با دبیری دکتر زهرا رجایی شروع و با سخنرانی‌های زیر برگزار شد:
 دکتر بهزاد شهرابی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد واحد علی آباد) با عنوان «کالبدشناسی کسب‌وکار‌ها در دوره‌ی شیوع کووید 19، در ابتدا با معرفی موضوع به‌علل انتخاب آن پرداخته و سپس به طرح ساختار تحقیق برای مخاطبان پرداخت. وی گفت: برای کالبدشناسی کسب‌وکارها و تأثیر کرونا بر آن از مننظر بخش یا ناحیه‌ی تأثیر مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در مرحله‌ی بعد تأثیرات این بحران بر کسب‌وکارها از منظر وظیفه‌ای در ۵ بخش (اقتصادی- بازرگانی- مالی- فرهنگی- مدیریتی) بررسی شده و سپس با ارایه‌ی کاربرگ اجرایی راه‌حل‌های مورد نظر معرفی می‌شوند. در انتها و در نتیجه‌گیری بحث الگوی جامع زیست‌بوم کسب‌وکارها را در شرایط بحران معرفی کرد.
دکتر شهرابی افزود: وقتی در مورد عملکرد حکمرانی یک کشور صحبت می‌کنیم باید به سطح کیفیت زندگی مردم آن کشور نیز توجه داشته باشیم. سطح کیفیت زندگی مردم تابعی از نرخ رشد و توسعه‌ی آن کشور است که آن هم خود نیز تابعی از عملکرد کسب‌وکارهای موجود در آن کشور و شرایطی حاکم برآن بنگاه‌هاست. لذا با آسیب‌شناسی کسب‌وکارها در ۵ بخش وظیفه‌ای (اقتصادی- بازرگانی- مالی- فرهنگی- مدیریتی) می‌توان سناریوهایی برای مهار این بحران‌ها و تاب‌آوری بیشتر بنگاه‌های اقتصادی در این شرایط پرداخت.
 دکتر رمضان میرزایی (عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد) نفر بعدی سخنران پنل در مورد موضوع مدیریت سلامت کارکنان در عصر کرونا و پساکرونا مطالبی را مطرح کرد. وی با بیان این‌که به ذرات جامد یا مایع پراکنده در هوا آئروسل گفته می‌شود و اگر بر روی این ذرات باکتری، ویروس یا هر نوع میکروارگانیسم وجود داشته باشد (001/0 تا 100 میکرون) بیوآئروسل معروف است. ویروس کرونا قطری در حدود 8/0 تا 2/1 میکرون دارد بر اساس مطالعات انجام شده، پایداری ماندن ویروس کرونا در محیط به عوامل مختلفی از جمله دما، رطوبت، نور خورشید بستگی دارد. وی راه‌های مختلف انتقال بیماری از افراد بیمار به سالم را؛ تنفس از طریق مواجهه‌ی نزدیک با افراد مبتلا، ذرات پراکنده در هوا و در مرحله‌ی بعد نشست ذرات آلوده بر روی سطوح و انتقال آن با دست به دهان، بینی و چشم برشمرد و پیشنهادهایی در زمینه‌ی پیشگیری و ضدعفونی کردن سطوح و ... را اعلام ارائه داد.
 دکتر محمدرضا انبیائی (مشاور کسب‌وکار و همکار بانک جهانی در فضای کسب و کار ایران) سخنرانی خود را با عنوان «چهار آموزه‌ی کرونا برای کسب‌وکارها در پساکرونا» آغاز کرد و گفت: کرونا به ما نشان داد دنیای ما و انسان قرن 21 هنوز هم آسیب‌پذیر است و این نکته‌ای‌است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. بشر تصور نمی‌کرد که بار دیگر یک پاندمی بتواند شرایط کل زمین را تحت تأثیر قرار دهد و این‌چنین همه‌چیز را تغییر دهد. اولین آموزه‌ای که از کرونا برای کسب‌وکارها داشته‌ایم اهمیت توجه به عوامل محیطی در تدوین استراتژی‌ها بود که در برخی موارد کمتر به آن توجه می‌شد. توجه به علم مدیریت استراتژیک به ما می‌آموزد که راهبردها همواره در تناسب با محیط و در تعامل با محیط درحال تغییر هستند و آموزه‌ی دوم چابکی است که کسب‌وکارهای ما باید داشته باشند و در دوران پساکرونا از آن استفاده کنند. کسب‌وکارها باید یاد بگیرند که مشتریان از قراردادها مهم‌تر هستند، شکایات مشتریان مهم است و باید به آن‌ها توجه ویژه کرد، درخواست‌های مشتریان برای کسب‌وکار فرصت ایجاد می‌کند، افراد خلاق و باانگیزه در سازمان‌های چابک ارزش‌آفرینی می‌کنند، سادگی ارائه‌ی محصول، خدمت و همچنین سرعت ارائه‌ی آن بسیار مهم است و آموزش و ارتقای سرمایه‌ی انسانی از ‌مهم‌ترین ویژگی‌های یک سازمان چابک تلقی می‌شود.
 دکتر مجتبی مالکی (عضو هیأت علمی واحد علوم دارویی دانشگاه آزاد) با موضوع «تأثیر کرونا بر بازار و رفتار مصرف کننده، در خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان» سخنرانی خود را آغاز و اشاره‌ای به همه‌گیری رشد کرونا در جهان داشت و گفت: ایران کنترل خوبی در دنیا روی این ویروس داشته است و در خصوص مدل شیوه‌ی زندگی VALS که می‌گوید، مصرف‌کنندگان ارزش‌ها، نگرش‌ها و شیوه‌ی زندگی خودشان را انتخاب می‌کنند. که طبق این مدل 64 درصد مردم حس نگرانی، ترس و افسردگی در خصوص این بیماری دارند و 36 درصد مردم حس بی‌تفاوتی به خود گرفته‌اند. دورکاری، گرایش به استفاده از کلاس‌های آنلاین، سپری کردن زمان بیشتر در فروشگاه‌های مد و لباس آنلاین و.... موارد تغییر سبک زندگی را بیان می‌کند که افزایش زمان سپری‌شده در خانه به وجود آمده و باعث افزایش 45 درصدی ماندن در خانه توسط مصرف‌کننده‌ها شده است. وی در انتها در خصوص ادعاهای ایمن‌سازی شرکت‌ها در دوران کرونا صحبت‌هایی راجع به بازار تبلیغات شرکت‌ها و برند‌ها مطرح کرد.
 دکتر حامد حیدری (دکتری مدیریت مرکز آموزش‌های کاربردی دانشکده‌ی مدیریت دانشگاه تهران) با عنوان «کاربردهای تفکر استراتژیک در فرآیند تصمیم‌گیری بنگاه‌ها، سخنان خود را با این سؤال آغاز کرد که یک مدیر استراتژیک چگونه به پدیده‌ی کرونا در دنیا نگاه می‌کند؟ درواقع پدیده‌ی کرونا بیش‌از‌بیش به ما یادآور شد که به مدیریت استراتژیک نگاه بنیادین و دقیق‌تری بیندازیم و این نکته را نشان داد که ناکارآمدی فردی را درنظر بگیریم و کرونا این پیامد‌ها را داشته که تمام مفروضات کسب‌وکار ما را به‌صورت جدی به چالش بکشد. ما شاهد لجستیک دنیا بودیم و هستیم. شاهد عدم دسترسی بنگاه‌های اقتصادی به نقدینگی بودیم. ما شاهد ناکارآمدی نظام دنیا بودیم و...
دکتر حیدی در ادامه به تعریف چند واژه که عبارتند از: امور استراتژیک، تفکر استراتژیک، ناکارآمدی، سود، رقابت، ترند، صنعت، مزیت رقابتی پرداخت و تأکید کرد: رویدادی به نام کرونا از دیدگاه تفکر استراتژیک یک ترند محسوب می‌شود‌. در تعریف ترند باید گفت؛ «مجموعه رویدادهایی که قادرند در کوتاه‌ترین زمان ممکن کارآمدی‌های یک سیستم را به ناکارآمدی تبدیل کنند» و دنیا شاهد این ادعا بوده است‌. به‌طوری‌که همه‌ی ما ناکارآمدی‌های نظام سلامت، لجستیک، تأمین مالی و نقدینگی و ... را در سراسر دنیا، متأثر از کرونا مشاهده کردیم.
 دکتر روح الله ابراهیم‌نژاد (مدرس دانشگاه، دکتری مدیریت استراتژیک از دانشگاه شهید بهشتی) با موضوع «کووید 19 و تأثیر آن بر استراتژی کسب و کار» مبحث خود را مطرح کرد و گفت: covid19 چه تأثیراتی در استراتژی داشته است؟ وی مباحث خود را با ارائه‌ی چند مدل توضیح دادند و ادامه داد: covid19 باعث ایجاد پیچیدگی شده است و دو نوع پیچیدگی داریم؛ نوع اول، ناشی از فزونی اطلاعات که معمولاً به آن پیچیدگی توصیفی می‌گویند. نوع دوم، پیچیدگی ناشی از کمبود اطلاعات است که به آن ابهام نیز می‌گویند، این پیچیدگی باعث شد مدیران دچار فلج‌شدگی ذهنی شوند و از این به‌بعد استراتژی تنوع در جعبه‌ابزار مدیریت استراتژیک بیشتر خودش را نشان خواهد داد.

وبینار روز 26 آذر در پنل «کرونا و عملکرد دولت» با مدیریت دکتر عباس عباسی و دبیری فاطمه اصغری شروع به کار کرد. اولین سخنران این پنل دکتر مهدی صانعی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد واحد شاهرود) در مورد کرونا و نظام حکمروایی شایسته به ثبات سیاسی و نبود خشونت اشاره کرده و گفت: خوشبختانه تاکنون دولت جهت اجرای تصمیمات و وادار کردن مردم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی، متوسل به قوه‌ی قهریه نشده است و بیشتر سعی کرده است از روش‌های اقناعی – ترغیبی بهره ببرد. روی دیگر سکه، میزان اجرای تصمیمات، رعایت پروتکل‌ها و میزان اثربخشی روش‌های اقناعی – ترغیبی است. البته باید یادآور شد که دولت اخیراً «در تعطیلی اصناف و منع مردم از مسافرت بین شهری، کم‌وبیش از قوه‌ی قهریه بهره گرفت. شاید به این موضوع کمتر توجه کرده‌ایم که بخش زیادی از ثبات سیاسی یک کشور در بلندمدت مرهون نظام آموزش و پرورش آن کشور است.
دکتر صانعی افزود: کرونا بار دیگر ضعف‌ها و کاستی‌های نظام آموزشی کشور را آشکار ساخت و مشخص شد که نظام آموزش و پرورش کشور قادر به تربیت شهروندانی مسئولیت‌پذیر، مشارکت‌جو، پاسخ‌گو، «قادر به پذیرش واقعیت ها»، باورمند و تابع نیست و در این راستا دارای ضعف‌های اساسی است. عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی ابلاغی از سوی مراجع رسمی نشان از مسئولیت‌ناپذیری، عدم تمایل شهروندان به همراهی و مشارکت در حل مشکلات مشترک، به سُخره گرفتن هشدارها و فرار از واقعیت و نهایتاً عدم تمکین، پذیرش و تبعیت از توصیه‌های مسئولین دارد. هنوز هم بسیاری از شهروندان، به این باور نرسیده‌اند که کرونا با کسی تعارف ندارد و کُشنده است! دکتر صانعی ضمن ارائه‌ی آمارهای جهانی از شاخص‌های نمره‌ی حکمروایی و ... در پایان به بیان این نکته اکتفا کرد و گفت: میزان صداقت و شفافیت کشورها در اعلام میزان مرگ و میر ناشی از کرونا یکسان نیست.
 دکتر عباس عباسی (عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز) «مسئولیت اجتماعی ملت‌ها، دولت‌ها و شرکت‌ها در دوران کرونا و پساکرونا» را موضوع سخنرانی خود انتخاب کرد و ضمن اشاره به دولت‌هایی قدرتمند و ناتوان عناوینی چون متمرکز، ملی‌گرا، بزرگ، ناتوان، ملت‌هایی ضعیف و توانمند، محوریت سلامت در زنجیره‌ی ارزش، کاهش چشم‌گیر درآمد شرکت‌ها و حرکت به سمت ماشینی‌شدن و بیان مؤلفه‌های آن‌ها به تعریف مسئولیت اجتماعی پرداخت و گفت: مجموعه فعالیت‌هایی که صاحبان سرمایه و بنگاه‌های اقتصادی ‌به‌صورت داوطلبانه به‌عنوان یک عضو مؤثر و مفید در جامعه انجام می‌دهند و بعضی آن را مجموعه‌ی وظایف و تعهداتی می‌دانند که سازمان یا یک نهاد باید در جهت حفظ، کمک و مراقبت از جامعه‌ای که در آن فعالیت می‌کند، انجام دهد. وی در ادامه به بیان انواع مسئولیت‌های اجتماعی پرداخت و به سخنان خود پایان داد.
 دکتر حبیب ابراهیم‌پور (عضو هیأت علمی دانشگاه محقق اردبیلی) با موضوع «بازمهندسی ساختار دولت و مدیریت دولتی در عصر کرونا و پساکرونا»، ابتدا به طرح این مسئله پرداخت و عنوان کرد: سیر نظریه‌های دولت و مدیریت دولتی متناظر با آن و الزامات تعاملی و ارتباطی بین دولت و مردم در عصر کرونا چگونه است؟ یا این‌که ساختار دولتی مناسب عصر کرونا و پساکرونا چگونه است؟
وی سپس در ادامه به بیان نظریه‌های دولت و مدیریت عمومی و مدیریت دولتی پرداخت و با اشاره به ساختار دولت و مدیریت دولتی در عصر کرونا و پساکرونا به دومفهوم جدید دولت که شامل دولت الکترونیک و دولت همراه است به ارائه‌ی پیشنهادهایی برای ساختار این نوع دولت‌ها پرداخت و در راستای شکل‌گیری این نوع از دولت‌ها پیشنهادهایی ارائه کرد.
 دکتر زهرا معصومی (دکتری مدیریت دولتی و مدرس دانشگاه) در آغاز سخنان خود به «بحران کرونا و ارتقای ظرفیت اجرای سیاست‌های نظام سلامت کشور و مصوبات ستاد ملی کرونا»  پرداخت و گفت: هدفم از این تحقیق میدانی ارتقای ظرفیت اجرای سیاست‌های نظام سلامت کشور بود که درخصوص مراحل پژوهش یکی از علل عمده اجرای ناقص خط‌مشی‌های نظام سلامت عدم توجه به ابزار مناسب برای‌ اجرا باتوجه به مجریان و جامعه‌ی مخاطب خط‌مشی است. در مصاحبه با خبرگان تحقیق عدم التفات به سازوکارهای اجرا و گرایش به‌استفاده از ابزارهای اجباری و غفلت از پیش‌بینی، ابزارهای داوطلبانه، بازار‌محور و مبتنی بر انگیزه‌های اقتصادی و تشویقی مشاهده شد که قابل تأمل است. توجه و عنایت تدوین‌کنندگان خط‌مشی‌های نظام سلامت به پیش‌بینی ابزارهای اجرا در متن سیاست‌ها ضامن اجرای موفق بوده و امکان نظارت و پیگیری‌های بعدی را نیز ساده‌تر می‌سازد.
دکتر معصومی به سیاست‌گذاران نظام سلامت کشور توصیه کرد: هنگام تدوین سیاست‌ها، از طراحی و تدوین سیاست‌های نمادین، مبهم و متعارض خودداری شود، زیرا مطابق نظر خبرگان تحقیق، مجریان درصورت مواجهه با سیاستهای نمادین (سیاست‌هایی که هم به‌لحاظ تعارض و هم ازنظر ابهام در سطح بالایی هستند) از رویکردهای سیاسی و زدوبندهای سیاسی استفاده می‌کنند و عملاً سیاست‌ها عقیم می‌مانند و همچنین بررسی و تدوین سیاست‌های جامع در نظام سلامت باتوجه به رابطه‌ی متقابل وزارت بهداشت به‌عنوان رکن تدوین‌کننده‌ی سیاست‌ها و مجلس شورای اسلامی به‌عنوان رکن تصویب کننده‌ی سیاست‌ها می‌تواند خلاء مربوط به فقدان سیاست‌های جامع نظام سلامت و تغییر سیاست‌ها با عوض شدن وزیر بهداشت را پر کند.
 دکتر فاطمه حیدری (عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز)، «تعارض منافع در بحران کرونا» را محور بحث خود قرار داد و گفت: وجود تعارض منافع، همیشه به فساد منجر نمی‌شود، اما وقوع هر فسادی در بستر یک موقعیت تعارض منافع رخ می‌دهد. دستور امام علی علیه‌السلام به مالک اشتر «در تقابل بین خدا، مردم، نفس خودت، نورچشمی‌های خاندانت و کسانی از مردم که به‌هر دلیلی به آنان علاقه دارى، جانب خدا و مردم را نگه‌دار که اگر چنین نکنی، ستم کرده‌ای و هر که به بندگان خدا ستم کند، خداوند به‌جاى بندگان ستم‌دیده خصم او خواهد بود». نکته‌ی حائز اهمیت تحقیق رسیدن به این نکته بود که فساد نسبت به سطح سواد، دسترسی به آب آشامیدنی سالم و واکسیناسیون دارای اثرات شدیدتری بر نرخ مرگ‌ومیر است و تعارض منافع نتیجه‌ی تعارض میان منافع و مسئولیت‌هاست.
 حسین علی نجفی و حمید ملاکی (دانشجوی دکتری مدیریت) با موضوع «نقش مراکز تماس در عصر کرونا» به تعاریف، اهمیت و ضرورت مراکز تماس پرداختند و ضمن ارائه‌ی یک‌کار میدانی به تشریح نتایج آن در این وبینار پرداختند.

وبینار روز27 آذر با عنوان پنل «کرونا و مدیریت منابع انسانی» با مدیریت دکتر علی داوری و دبیری دکتر پورمجرب برگزار شد. در ابتدای نشست دکتر علی داوری (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران) با موضوع «دورکاری کارکنان» سخنرانی کرد و ضمن ارائه‌ی گزارشی در باب کرونا گفت: ریسک‌ها و استراتژی‌ها، با اجرای دورکاری‌های متعدد در نیمه‌ی دوم سال جاری و نبود داده‌های واقعی و نیز تبدیل شدن دورکاری به عنوان یک روند مهم در پساکرونا اجرای این تحقیق در اولویت قرار گرفت. در این گزارش نتایج نظرسنجی دورکاری در ایران بررسی شده و 50 ریسک مرتبط و 16 استراتژی در هشت حوزه معرفی شدند. دکتر داوری ضمن تعاریفی از دورکاری و آمارهایی از ریسک و مدریت ریسک به بحث مدیران و گزارش‌دهی به مدیران بالادستی، تأثیر دورکاری بر کیفیت زندگی کاری، استرس شغلی، نگرش مدیران نسبت به دورکاری و .. پرداخت. در ادامه استراتژی‎هایی در زمینه‌ی هر یک از موارد قیدشده در گزارش ارائه شد.
 دکتر علیرضا کوشکی‌جهرمی (عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی) در مورد تجربیات خود و دیگر موارد علمی دوران کرونا ایراد سخنرانی کرد.
در ادامه دکتر عادل صلواتی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج) با موضوع «کوچینگ منابع انسانی و بحران کرونا» سخنان خود را ارائه کرد و سه نسل از کوچینگ را به‌این شرح برشمرد؛ نسل اول: کمک به مراجع که به یک‌سری اهداف مشخص برسد، نسل دوم: کوچ می‌داند که مراجع به‌طور ضمنی راه‌کارهایی برای حل چالش‌های خود دارد، نسل سوم: هدف تأمل در ارزش‌ها و معنی‌سازی است تا دیدگاه‌های جدید حاصل شود.
دکتر صلواتی همچنین کمک‌های کوچینگ به منابع انسانی را شامل این موارد؛ درک بهتر اهداف، بهبود عملکرد، ارتقای مسئولیت‌پذیری، درک بهتر کار و توانمندسازی کارکنان معرفی کرد و عقیده داشت که هدف کوچینگ، تغییر نگرش است تا از این طریق افراد، کار و زندگی بهتری داشته باشند.
دکتر تهمینه ناطق (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود) «وضعیت مشاغل در دوران کرونا و پساکرونا» را موضوع خود عنوان کرد و گفت: همه‌گیری ویروس کرونا سبب شد تا چهارمین انقلاب صنعتی زودتر اتفاق بیافتد و دنیا زمان لازم برای آماده شدن در مقابل این تغییرات را نداشته باشد. یکی از این تغییرات از بین رفتن شمار زیادی از مشاغل در جهان است. در بیش از یک‌سالی که از شیوع کرونا می‌گذرد، بسیاری از کسب‌وکارها به‌خصوص در بخش خدمات دچار آسیب و رکود شده‌اند. کرونا هم برعرضه و هم بر تقاضا تأثیر منفی داشته است، بخش خدمات با سهم 50 درصدی از تولید ناخالص داخلی بزرگترین قربانی این ویروس بوده است. در این بخش بیشترین لطمه به خدمات گردشگری وارد شده است. برای جلوگیری از آثار منفی، دولت باید حمایت‌های هوشمندانه‌ای از این صنایع به‌عمل آورد که تنها به پرداخت تسهیلات خلاصه نمی‌شود، بلکه با کمک به رونق بازار می‌توان از آن‌ها حمایت کرد. با وجود آسیب‌هایی که به کسب‌وکارهای مختلف از طریق کوید 19 وارد شده است، این بحران برای فضای کسب‌و‌کار یک فرصت طلایی محسوب می‌شود. در این دوره یک نهضت الکترونیکی به‌راه افتاده است و بسیاری از دستگاه‌ها خدمات و مجوزهای خود را ‌به‌صورت غیرحضوری و در کوتاه‌ترین زمان ارائه می‌کنند که این شرایط کمک زیادی به رفع موانع کسب و کار می‌کند.
 دکتر الهه عزیزی (مشاور و مدرس مدیریت) و دکتر هودسا قزوینیان (سازمان مدیریت صنعتی)؛ نگاهی بر بحران کووید 19 و تأثیر آن بر زنان شاغل، داشتند. عمده محورهای بحث ایشان حول موارد زیر بود:
 ابعاد آسیب‌پذیری از منظر مطالعات سازمان ملل، طبق مطالعات سازمان ملل، زنان، درآمد و پس‌انداز کمتری از مردان دارند ‌به‌صورت نامتناسب بیشتر در اقتصاد غیررسمی حضور دارند، به‌حمایت اجتماعی کمتری دسترسی دارند، احتمال بیشتری برای قبول مسئولیت‌هایی مثل مراقبت بدون دستمزد، و کار در خانه و ... مشغولند. بنابراین اجبار به ترک بازار کار دارند، اکثر خانواده‌های تک‌سرپرست توسط زنان اداره می‌شود، زنان نسبت به کمبود امکانات بهداشتی و خشونت خانگی، آسیب‌پذیری بیشتری دارند، ایشان در ادامه به بررسی بحران کرونا و تأثیر آن بر مشاغل زنان و بیان ابعاد آن پرداختند.
حسن بودلایی(عضو هیأت علمی دانشگاه تهران- پردیس کیش) درباره‌ی ویژگی‌های مدیریت منابع انسانی در استارت‌آپ‌ها ضمن تعریف و بیان اهمیت آن در دوران کرونا توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: شیوع ایپدمی کرونا چالشی عمیق در اقتصاد جهانی ایجاد کرده است، در همین راستا دولت‌ها و مراکز علمی و متخصصان مختلف تلاش می‌کنند برنامه‌ای برای بهبود شرایط اقتصادی کشورشان اتخاذ کنند که پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم توسط گروه مدیریت شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در راستای انجام رسالت خود به برگزاری سلسله‌وبینارهایی با موضوعیت «مدیریت در عصر کرونا و پساکرونا: کارویژه‌ها و نوآوری‌ها» و ‌جمع‌آوری تجربیات و تحقیقات در این زمینه پرداخت.

رئیس گروه مدیریت شورای بررسی متون؛ دکتر بهروز دُری
دبیر گروه: امیر پیام