دکتر مرآنی: موسیقی غم‌واندوه را تلطیف می‌کند

گزارش نشست مجازی «مسئولیت اجتماعی هنر در بحران کرونا»
دکتر مرآنی: موسیقی غم‌واندوه را تلطیف می‌کند

نشست مجازی «مسئولیت اجتماعی هنر در بحران کرونا» روز 20 آذرماه 1399، با سخنرانی مریم کهوند (عضو هیأت علمی  دانشگاه هنر، گروه گرافیک)، محمدعلی مرآتی (دکترای موسیقی، اِتنوموزیکولوژی) و مسعود سفلایی (عضو هیأت علمی دانشگاه هنر، گروه سینما) برگزار شد.

در ابتدای نشست دکتر کهوند با اشاره به آموزش دیداری و نظریه‌‌های یادگیری به‌طور مختصر سه الگوی ساختارگرایانه، علوم شناختی، رفتارگرایانه را در نظریه‌‌های یادگیری شرح داد و در بیان اهمیت آموزش دیداری به این نکته پرداخت: سرعت پردازش مغز برای ادراک بصری به مراتب بیش از سرعت آن برای دیگر پدیده‌‌های ادراک حسی بوده، به طوری که پردازش اطلاعات تصویری در مغز 60 هزار بار بیش از اطلاعات متنی و غیره است که این خود نشان از تأثیر ارتباط دیداری بر تسریع فرایند آموزش و تصمیم‌گیری دارد.
وی در ادامه موضوع دسته‌‌بندی، پیاده‌‌سازی و اجرای آموزش به سه شکل سنتی، مجازی و تلفیقی و در پایان، آموزش مجازی (برخط) در حوزه‌ی هنری و وجوه دیداری آن به‌طور مفصل‌‌تر مورد بحث قرار داد. آنچه در مبحث سخنرانی مریم کهوند با محوریت آموزش مجازی هنر و ابعاد دیداری آن قابل تأمل است؛ جدای از ابعاد فرهنگی تعاملات در این نوع آموزش (مجازی)، تناقضی‌‌ست میان شیوه‌ی آموزش سنتی با شیوه‌ی آموزش مجازی که ارتباط مستقیم با ماهیت رشته‌‌های هنری دارد، به‌طوری که ایجاد فضای دوستانه و تعاملات پررنگ و مسرت‌‌بخش آن فضاها در سامانه‌‌های آموزشی نمود نمی‌‌یابند و بهتر آن می‌‌نماید تا از راهکار آموزش تلفیقی (سنتی-مجازی) برای این دسته از دانشجویان استفاده کرد.
در مجموع شیوه‌‌های آموزش، نحوه‌ی تعامل، میزان تأثیرگذاری و تآثیرپذیری، بازخورد و بازدهی در شیوه‌ی آموزش مجازی؛ کلیات مطرح شده در سخنرانی مریم کهوند بود.

در ادامه‌ی ‌این نشست مجازی دکتر محمدعلی مرآتی با موضوع «مسئولیت انسانی و اجتماعی موسیقی با تحلیلی سایکوموزیکولوژی» به ایراد سخنرانی پرداخت. وی در ابتدا یک تعریف معاصر از موسیقی ارائه داد و گفت: موسیقی از سه رکن اساسی تشکیل شده است: اول، صوت منظور هر صوتی است حتی مصنوعی؛ دوم، نظام ریتمیک که میتواند آزاد یا مترونومیک باشد یا حتی عروض شعری و سوم، موسیقی که در این بحث نیز حائز اهمیت است. محتوا و عوامل ربط‌دهنده است که باعث اتحاد صوت و ریتم نیز می شود درواقع نام، کاراکتر و ویژگیهای قطعه را نیز شامل می شود. در ادامه با اشاره به اهمیت ذائقه‌ی‌ موسیقایی که بخش اساسی رابطه‌ی‌ انسان با موسیقی است، این نکته را خاطرنشان کرد که ما از کودکی تاکنون با حافظه‌ی‌ موسیقایی مخصوص به‌خود زندگی کرده و ارتباط داریم. تعریف دیگر مرآتی در موسیقی، ارجاع به اتنوموزیکولوگ معاصر الن مریام بود که موسیقی یکی از شئون رفتاری انسان بوده و بنابرین در لحظه‌لحظه‌ی‌ زندگی جاریست. سپس با اشاره به چارچوب نظری خود بر اساس نظر دو پژوهشگر معاصر، الن دوباتن و جان ارمسترانگ که نظریاتی درباره‌ی‌ نقش موسیقی در زندگی انسان دارند، سعی کرد که تآثیرات موسیقی یا در واقع مسئولیتهای انسانی و اجتماعی موسیقی را بر انسان در شرایط کرونا تشریح کند. وی اولین عملکرد موسیقی را به عنوان زنده‌شدن خاطرات از طریق موسیقی معرفی کرد که با توجه به اتصال موسیقی در طول زندگی به خاطراتِ به‌ویژه خوبِ انسان، می‌توان به خاطرات شیرین بازگشت.
دکتر مرآتی در ادامه عملکرد بعدی موسیقی را شکیبایی در غم عنوان کرد و گفت: موسیقی این توانایی را دارد که غم و اندوه را از طریق اجرایی خود تلطیف کند در واقع موسیقی، اندوه را حذف نمی‌کند اما با توانایی شگرفی زهر استرس و نگرانی را گرفته و تا حد زیادی موضوع غم را برایش قابل تحمل میکند. به عنوان مثال موسیقیهای سوگ در اقوام کرد و لر به عنوان مراسم چمهری مطرح است که در این مراسم گروهی بسیار باشکوه با سازهای سرنا و دهل به سوگواری در مقابل خانوده‌ی‌ داغ دیده میپردازند و در این مراسم نوعی هم‌دردی ایجاد میشود.
مرآتی در بخشی دیگر سخنانش به عملکرد آرزو و اشتیاق به انجام دادن چیزی، در موسیقی پرداخت که در این عملکرد، موسیقی قادر است از طریق صوت و ریتم تآثیرات شادی و امید را در انسان بارور کند تا با شنیدن مجدد آن به همان حس اشتیاق و شادی برسد. در واقع موسیقی با اتصال به ایدههای امیدوارکننده بسیار پرقدرت عمل خواهد کرد. وی عملکردهای دیگر موسیقی را موازنه‌ی‌ درونی، شناخت درونی انسان و کمک به فرایند تکامل معرفی کرد و ضمن توضیحات مفصل در هر یک توصیههایی در انتخاب سبد ذائقه‌ی‌ موسیقایی انسان ارائه کرد به این معنا که بهتر است برای استفاده‌ی‌ بهتر و درست عمل‌کردن موسیقی در روان انسان، موسیقیهایی را آگاهانه و هوشمندانه انتخاب کرد و با تمرین احساس این موسیقیها را درک کرد تا بتوان به لحظههای دلنشینتری در زندگی دست یافت.

آخرین سخنران این نشست مجازی دکتر مسعود سفلایی، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر در گروه سینما بود. وی اجتماع، کرونا و سینما را محور سخنرانی خود قرار داد و گفت: جهانِ درگیر با کووید 19 در فعالیت ‌ها و عرصه‌‌های مختلف به رنجوری مبتلا گشته است و از این میان، هنر سینما مستثنی نیست؛ چنان‌چه پیوند نزدیک و جدا نشدنی میان نمایش فیلم و حضور در اجتماع و سالن ‌ها بر همگان محرز است.
سفلایی همچنین تغییر در سازوکار نمایش فیلم‌‌های سینمایی را هم‌راستا و متناسب با شرایط، محدودیت ‌ها و تغییر عادات زندگی مردم از ضروریات عنوان کرد و با بررسی آماری و سازوکار تغییرات در نمایش فیلم‌های سینمایی در ایران و جهان، این موضوع را برای مخاطبان تحلیل کرد.