متن کامل گزارش همایش ملی نام‌آوران فرهنگی و ادبی معاصر (کارنامه‌ی علمی استاد ایرج افشار)
ایرج افشار ایران‌شناسی برجسته و پرکار
متن کامل گزارش همایش ملی نام‌آوران فرهنگی و ادبی معاصر (کارنامه‌ی علمی استاد ایرج افشار)
نخستین همایش ملی نام‌آوران فرهنگی و ادبی معاصر (کارنامه‌ی علمی استاد ایرج افشار) در روز چهارشنبه 16 مهر 1399 به‌طور مجازی برگزار شد.
پژوهشکده‌ی زبان و ادبیاتِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در جهت ایجاد فضای مناسب برای نقد، نوآوری و نظریه پردازی، و توسعه و تعمیق پژوهش در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و نیز مطالعه و تحلیل آثار مرتبط با این حوزه‌ی مطالعاتی در کشور، افزون بر پژوهش‌های بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی، هرساله اقدامات و فعالیت‌های علمی متنوعی را برنامه‌ریزی و اجرا می‌کند که برگزاری نشست‌های تخصصی، کارگاه‌های آموزشی و همایش‌های علمی از جمله‌ی این برنامه‌هاست.
مجموعه‌ی همایش‌های ملی نام‌آوران فرهنگی و ادبی معاصر ایران که قرار است سالانه برگزار شود و هر سال به یک شخصیت علمی و فرهنگی اختصاص یابد، بر همین مبنا در برنامه‌ی راهبردی پژوهشکدۀ زبان و ادبیات گنجانده شده است که نخستین آن به بزرگداشت استاد ایرج افشار اختصاص داشت. اهداف عمده‌ی این همایش ملی، عبارت بود از؛ تجلیل از شخصیت فرهنگی و ادبی استاد ایرج افشار، بررسی و معرفی آثار و خدمات ارزند‌ه‌ی فرهنگی و علمی- پژوهشی استاد ایرج افشار؛ ترویج و تقویت فرهنگ ایران دوستی و اهتمام به گردآوری، حفظ و معرفی میراث‌های ارزشمند فرهنگی و ادبی ایران؛ معرفی استاد ابرج افشار به عنوان یک الگوی مناسب فرهنگی و ادبی به دانشجویان و جوانان علاقه‌مند به فرهنگ و ادب کشور.
همایش با تعریف ۱۱ محور اصلی به بررسی کارنامه‌ی علمی استاد افشار پرداخت. این یازده محور عبارت بودند از؛
ایرج افشار: دانش، روش، پژوهش (نوآوری و خلاقیت)؛ ایرج افشار و احیای میراث کهن و معاصر ایران؛ ایرج افشار و نامه‌ها و مکتوبات؛ ایرج افشار و مطالعات ادبی؛ ایرج افشار و مطالعات تاریخی؛ ایرج افشار و مطالعات ایران‌شناسی؛ ایرج افشار و کتاب‌شناسی و فهرست‌نگاری؛ ایرج افشار و نشریات و مجلات؛ ایرج افشار و مستشرقان؛ ایرج افشار و عکس‌های ایران؛ زندگی و سلوک اجتماعی و فرهنگی ایرج افشار؛ موقوفات افشار.
این همایش که بنا بود چهارم اسفند سال 1398 برگزار شود، قریب دوازده ساعت مانده به برگزاری همایش، با دستور ستاد ملی کرونا لغو شد و با تأخیری هفت ماهه، مقارن با زادروز استاد ایرج افشار در تاریخ 16 مهرماه 1399 به شکل برخط (آنلاین) به اجرا درآمد. دبیر علمی این همایش ملی، دکتر مریم شریف‌نسب و اعضای شورای سیاست‌گذاری، دکتر حسینعلی قبادی (رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، دکتر علیرضا ملایی توانی (معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، دکتر عبدالله قنبرلو (معاون مالی اداری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، دکتر محمود کریمی علوی (معاون فرهنگی اجتماعی وقت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، دکتر مصطفی محقق‌داماد (بنیاد موقوفات افشار)، دکتر غلامعلی حدادعادل (فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، دکتر اشرف بروجردی (کتابخانه ملی ایران)، استاد سیدمحمد کاظم موسوی بجنوردی (دایرةالمعارف بزرگ اسلامی)، دکتر رسول جعفریان (کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه تهران)، استاد اکبر ایرانی (رئیس بنیاد میراث مکتوب)، دکتر یوسف محمدنژاد (رئیس پژوهشکده زبان و ادبیات) و اعضای کمیتة علمی دکتر حسینعلی قبادی (رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطابعات فرهنگی)، دکتر تقی پورنامداریان (استاد پژوهشکده‌ی زبان و ادبیات)، دکتر ابوالقاسم رادفر (استاد پژوهشکده زبان و ادبیات)، دکتر روح‌انگیز کراچی (استاد پژوهشکده زبان و ادبیات)، دکتر علیرضا ملایی توانی (عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ)، دکتر سیدرحیم ربانی‌زاده (عضو هیأت علمی پژوهشکده تاریخ)، دکتر محمد افشین وفایی (مدیر عامل مؤسسه‌ی فرهنگی هنری محمود افشار)، -دکتر سوسن اصیلی (کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران)، دکتر مریم حسینی (استاد دانشگاه الزهرا)، دکتر یوسف محمدنژاد (رئیس پژوهشکده زبان و ادبیات)، دکتر علیرضا شعبانلو (عضو هیأت علمی پژوهشکده زبان و ادبیات)، دکتر سیدعلی آل‌داوود (پژوهشگر دایرةالمعارف بزرگ اسلامی) و دبیر اجرایی همایش، خانم دکتر لیلا الهیان بودند.
علاوه بر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بنیاد موقوفات افشار، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه تهران، گنجینه‌ی پژوهشی ایرج افشار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و خانه‌ی کتاب حامیان همایش بودند.
همایش راس ساعت ۸ ونیم صبح روز ۱۶ مهر، همزمان با زادروز استاد ایرج افشار، به‌صورت مجازی آغاز شد. ابتدا آیاتی از کلام‌الله مجید قرائت و سرود ملی ایران پخش شد. پس از آن دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به اهمیت توجه به کارنامه‌ی علمی ایرج افشار پرداخت و انتخاب استاد افشار را برای نخستین دوره همایش انتخابی دقیق و مناسب دانست. وی نکوداشت نام‌آوران معاصر و اهتمام برای پاسداشت خدمات پژوهشی و کوشش‌های علمی آنان و بازشناسی ارج همت آنان را بخشی از برنامه‌ی توسعه‌ی راهبردی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دانست و این قبیل فعالیت‌های تخصصی را یک کنش تمدنی برشمرد؛ چرا که این اقدامات، به جوانان امروز لذت رنج‌بردن برای علم و برگزیدن شیوه، منش و شغل پرزحمت پژوهشگری را می‌چشاند و به آنان می‌فهماند که پژوهشگری، زنده نگه‌داشتن یک تمدن است.
دکتر قبادی با ذکر تعبیری از زنده‌یاد دکتر آئینه‌وند که «انطباق با زمان حال بدون اتصال به ریشه ممکن نخواهد بود»، بر لزوم آشنایی با میراث‌های افتخار آفرین تمدن و فرهنگی گذشته تأکید کرد.
دکتر غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیز ضمن اشاره به اهمیت همایش، کتاب نادره‌کاران ایرج افشار و ارزش‌های علمی و فرهنگی آن را موردبررسی قرار داد. وی همچنین بر فعالیت‌های افشار در زنده نگه‌داشتن یاد و نام بزرگان تأکید و اظهار امیدواری کرد که همایش‌های این‌‌چنینی مشوقی باشد برای کسانی که راه او را ادامه دهند تا نسل حاضر و آینده‌ی ما از گذشته‌ی خود گیسختگی فرهنگی پیدا نکنند. دکتر حدادعادل سخنان خود را با نقل‌قولی از مقام معظم رهبری درباره‌ی مرحوم افشار به پایان رساندند. رهبر فرزانه‌ی انقلاب پس از دریافت خبر درگذشت ایرج افشار فرمودند: « ایرج افشار ایران‌شناسی برجسته و پرکار بود.»
در ادامه دکتر یوسف محمدنژاد عالی‌زمینی، رئیس پژوهشکده‌ی زبان و ادبیات، گزارشی از روند همایش ارائه و اظهار امیدواری کرد که باوجود دبیرخانه‌ی دائمی همایش ملی نام‌اوران فرهنگی و ادبی معاصر ایران در پژوهشکده‌ی زبان و ادبیات، در سال‌های آتی نیز شاهد برگزاری این همایش برای بررسی کارنامه‌ی علمی پیشکسوتان دیگری در عرصه‌ی ادب و فرهنگ معاصر ایران باشیم. دکتر مصطفی محقق داماد، رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات افشار نیز با اشاره به کتاب نادره‌کاران، از ویژگی‌های شخصیت علمی استاد افشار سخن گفت. وی به آشنایی افشار با بزرگان هم‌عصر خود از دوران کودکی اشاره کرد و محیط فرهنگی و ادبی خانوادگی وی را در رشد شخصیتش مؤثر دانست. دکتر محقق داماد بر استعداد ذاتی ایرج افشار در استفاده صحیح از امکانات تأکید کرد.
در پایان نشست مراسم افتتاحیه، دکتر مریم شریف‌نسب، دبیر علمی همایش، گزارش تفصیلی روند برگزاری همایش را ارائه کرد.
سخنرانی‌های علمی نشست صبح با سخنرانی دکتر سوسن اصیلی از دانشگاه تهران آغاز شد. وی با تأکید بر مطالعات مربوط به خوراک، مطالعات اجتماعی ایرج افشار را بررسی کرد. پس از آن دکتر سیدعلی آل‌داوود درباره‌ی گنجینه اهدایی استاد افشار به مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی سخن گفت. وی ضمن برشمردن بخش‌های مختلف گنجینه‌ی اهدایی استاد افشار، دیگر مجموعه‌هایی که به دنبال آن به دائره‌المعارف اهدا شده را، نام برد.
دکتر بهرام پروین گنابادی به بررسی زندگی‌نامه‌ی خودنوشت ایرج افشار پرداخت. دکتر فریبا افکاری درباره‌ی ضوابط استاد افشار در ارزیابی نسخ خطی دانشگاه تهران سخن گفت و اصول برساخته‌ی استاد افشار برای ارزیابی را معرفی کرده، نمونه‌هایی از صورت‌جلسه‌های شورای ارزیابی نسخ را به مخاطبان نشان داد. پس از آن دکتر غلامحسین نظامی از تأثیر ایرج افشار در تأسیس آرشیو ملی ایران گفت. سخنرانی پایانیِ نشست صبح درباره‌ی نقش مجلات آینده و نامواره دکتر محمود افشار در گسترش توجه به مطالعات اسناد تاریخی بود که توسط دکتر محیا شعیبی عمرانی ارائه شد.
نشست بعدازظهر راس ساعت ۱۳ با تلاوت آیاتی از قرآن آغاز شد. ابتدا دکتر نعمت‌الله ایران‌زاده درباب نسخ خطی فارسی در آکادمی علوم تاجیکستان سخن گفت. پس از آن دکتر عیسی امن‌خانی نگاه محمود افشار به تجدد ادبی را بررسی کرد. سپس دکتر علیرضا ملایی توانی به بررسی مسئله‌ی ایران در نگاه محمود افشار پرداخت. دکتر الهام ملک‌زاده به بررسی تحلیلی موقوفه‌ی دکتر محمود افشار و کارکردهای اجتماعی و فرهنگی آن پرداخت. خانم پریسا پاسیار به نقش ایرج افشار در دائره‌المعارف کتابداری پرداخت و فعالیت‌های مختلف استاد افشار را در حوزه‌ی کتابداری و علم اطلاع‌رسانی بررسی کرد. سپس دکتر حمیدرضا دالوند جایگاه پژوهش‌های مردم‌شناسی در کارنامه ایرج افشار را بررسی کرد. سخنرانی دکتر محمدرحیم ربانی‌زاده به بازخوانی رویکرد تاریخ‌نگاری ایرج افشار اختصاص داشت، که به دلیل مشکلات فنی و ضعف اینترنت انجام نشد. محمد عثمانی انگاره‌های سیاسی برساخته‌ی ایرج افشار را بررسی کرد و در پایان مراسم نیز میثم صادقی به معرفی دهکده‌ی باستانی توران‌پشت در آیینه‌ی میراث ایرج افشار پرداخت.
نشست بعدازظهر ساعت ۱۶ و ۳۰ دقیقه به اتمام رسید. این نشست با اقبال خوب مخاطبان فضای مجازی روبه‌رو شد که در این مراسم بهرام افشار، فرزند استاد ایرج افشار نیز به نمایندگی از خانواده‌ی مرحوم استاد افشار، از آغاز تا پایان، برنامه‌ها را همراهی کرد.
پژوهشکده‌ی زبان و ادبیات درنظر دارد به یاری خداوند، در سال‌های آتی نیز پرونده‌ی نام‌آوران دیگری در عرصه‌ی فرهنگ و ادب معاصر ایران را در این سلسله همایش‌های ملی بررسی کند.
نظر شما :