گزارش برگزاری نخستین کنفرانس بین‌المللی مطالعات قرآنی

نخستین همایش بین‌المللی مطالعات قرآنی به همت پژوهشکده مطالعات قرآنی در روز دوشنبه، 5 اسفند 1398 با حضور  استادان دانشگاه‌های مختلف دنیا در محل پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی برگزار شد. اجرای این برنامه در راستای عملیاتی کردن راهبرد ارتباطی فرهنگی پژوهشکده مطالعات قرآنی تدارک دیده شده بود. درواقع هدف برگزاری این همایش؛ هم‌افزایی علمی، اثربخشی و رشد مطالعات قرآنی در پیوند و تعامل با دانشگران جهانی با توجه به تأکید نقشه جامع علمی کشور بوده است.
 تدارک این همایش در شمار فعالیت‌های تراز بین‌المللی پژوهشکده از سال 1397 پیگیری و خوشبختانه برگزاری آن در تیرماه 1398 در هیأت رئیسه پژوهشگاه مورد تصویب قرار گرفت. ارسال فراخوان مقالات همایش به اکثر دانشگاه های معتبر دنیا و وبگاه های قرآنی هم زمان با درخواست ثبت همایش در پایگاه استنادی جهان اسلام انجام شد. با تلاش‌های دبیر اجرایی، دکتر آلاء وحیدنیا و کارشناس پژوهشکده زهرا نبئی مقالات بسیاری به زبان‌های عربی و انگلیسی به دبیرخانه واصل شد که تقریباً 22 مقاله از دانشگاه‌های هند، ایتالیا، انگلستان، آمریکا، بلغارستان، اوکراین، قطر، دانشگاه تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی و پژوهشگاه علوم انسانی از سوی کمیته علمی پذیرفته شدند .
اقدامات مؤثری از سوی مدیریت همکاری های بین‌المللی پژوهشگاه با همکاری وزارت عتف جهت دریافت روادید بسیاری از متقاضیان انجام شد که به‌دلیل برخی مشکلات کشور برخی از متقاضیان سفرخود را لغو کردند.
همایش بین‌المللی مطالعات قرآنی با وجود مشکل اپیدمی ویروس کرونا بالاخره در موعد مقرر 24 فوریه 2020 مقارن 5 اسفند 1398 با رعایت تدابیر بهداشتی برگزار شد.
 مراسم از ساعت 9 با قرائت آیاتی از قرآن و سخنان دبیر اجرایی همایش دکتر وحیدنیا و عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات قرآنی آغاز شد. دکتر وحیدنیا ضمن خوشامدگویی به حاضران درباره فعالیت ها و راهبردهای پژوهشکده مطالعات قرآنی و نیز اقدامات اجرایی همایش مطالبی بیان کرد . دبیر علمی همایش ؛ دکتر فروغ پارسا (مسئول پژوهشکده مطالعات قرآنی) سخنران بعدی همایش بود. دکتر پارسا ضمن خوشامدگویی به حضار هدف از برگزاری همایش را ایجاد فضای هم‌افزایی و گفت‌وگو و ارتباط مؤثر بین قرآن پژوهان دنیا عنوان کرد. پارسا خاطر نشان کرد که ایران خاستگاه و مهد پیدایش تمدن اسلامی است و بسیاری از علوم اسلامی به همت دانشمندان ایرانی پدید آمده است. آثار قرآنی بویژه مطالعات تفسیری ایرانیان سابقه ای بیش از 15 سده دارد و بسیاری از کتاب‌های تفسیری مشهور از سوی ایرانیان تألیف شده است. چنان که امروز نیز حوزه مطالعات قرآنی در ایران به لحاظ کمی و کیفی فوق العاده تأثیرگذار است.
همایش با ارائه مقالات برگزیده در محورهای مربوطه ادامه داشت. سخنرانان این همایش چنان که در فراخوان‌های آن منعکس شده مقالات خود را به زبان انگلیسی ارائه کردند و در بخش پرسش و پاسخ نیز تمامی بحث‌ها به صورت بین‌المللی و به زبان انگلیسی مطرح شد.
    محور اول همایش ؛ قرآن و محیط دینی The Qur’an and its religious milieu;
پروفسور کورت ریچاردسون استاد مرکز مطالعات ادیان ابراهیمی در دانشگاه دالاس آمریکا
 Kurt Anders Richardson: Dallas International University
در سخنرانی خود با عنوان :the Prophetic context of the Quran on the complementarity of the Abrahamic Scriptures
بر یکسانی و همانندی پیام های ادیان ابراهیمی تأکید کرد و با تکیه بر برخی آیات نشان داد رسالت پیامبری محمد (ص) در واقع تکمیل و تأیید رسالت دیگر ادیان ابراهیمی بوده است.
دکتراحمد پاکتچی دانشیار پژوهشکده مطالعات قرآنی سخنران بعدی همایش با عنوان
 Different Missions to two social Groups: The Holy prophet in Dialogue with pagan Majority and People of Scripture
بود و درباره تمایز پیام های نبوی در رابطه به دو گروه اجتماعی عصر رسالت صحبت کرد. پاکتچی با بررسی آیات مربوط به گروه اجتماعی مشرکان نشان داد این آیات درصدد هستند فاصله و تمایز بینش و کارکردهای موحدان و مشرکان را بیان کنند. از سوی دیگر آیاتی که اهل کتاب را مورد خطاب قرار داده همواره بر امور اعتقادی مشترک مثل توحید و معاد تأکید کرده است.
    محور دوم همایش؛ رویکرد های ادبی، تاریخی- انتقادی و تطبیقی به قرآن
 Literary, historical- critical, and comparative approaches to the Qur’an
 پرفسورمایکل کالیبریا (Michael Calibria) استاد مرکز مطالعات عربی و اسلامی در دانشگاه سنت بونوچور
( St. Bonaventure University) در ایالت کلمبیای آمریکا سخنرانی خود را با عنوان:
 The Language of the Taj Mahal:
 Islam, Prayer and the Religion of Shah Jahan
ارائه کرد. کالیبریا که علاقه زیادی به تبیین برجستگی های هنر اسلامی دارد با مروری بر معماری مسجد تاج محل و تحلیل هماهنگی انتخاب محتوای آیات و رنگ ها و هدف از طراحی مسجد، شاه جهان را فردی ارادتمند و علاقمند به اسلام و پیامبر بیان کرد. کالیبریا معتقد است آیات قرآنی به صورت شگفت انگیزی الهام بخش عشق و رحمت و مهربانی است.
آقایان قندهاری و فیض بخش ؛ دانش آموختگان دانشگاه تهران نیز با ارائه مقاله ای با عنوان:
How “Islamic” is the Study of Qur’anic Historical Origins: Qur’anic “Clarification” as a Muslim Justification for the Historical-Critical Method
در تلاش بودند با بهره گیری از الگوهای جدید مطالعات تطبیقی قرآن و عهدین که در دو سه دهه اخیر شکل گرفته است ؛ نشان دهند مصادیق متعدد از روایات مشترک بین دو متن مقدس، خللی به وحیانی بودن قرآن وارد نمی‌آورد و بیش از همه تعامل قرآن با محتوای روایات عهدینی را مشخص می‌سازد. همان تعاملی که خود قرآن از آن با عنوان «تبیین» یاد کرده است: در بیش از پنج آیه، قرآن از نقش خود به عنوان مبین عهدین یا کتب پیشین یاد کرده و این تبیین را از جنس: بازگویی، رفع اختلاف، تفصیل و همینه دانسته است. در واقع یافتن منابع عهدینی آیات قرآنی در پارادایم جدید، لزوما به ضرر الهیات اسلامی نیست، که ریشه در معرفی قرآن از نقش خود دارد.
عبدالله گله داری استاد دانشگاه خلیفه ابوظبی سخنرانی خود با عنوان:
The Red Cow: Between the Qur'an and Rabbinic Literature
را به صورت مجازی ارائه کرد.
محور سوم: تاریخ تحقیقات و مباحث روش شناختی در مطالعات قرآنی
The history of scholarship and methodological issues in Qur’anic studies
ایوان دولگارف Ivan Dyulgerov استادیار مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه سنت کلایمنت در صوفیه بلغارستان St. Kliment Ohridski University of Sofiaسخنرانی خود با عنوان مبادی و کاربردهای معناشناختی قرآن، را ارائه کرد.
 On Qur’anic Semantics: Foundations and Applications

در ادامه دکتر زهرا محققیان استادیار پژوهشکده مطالعات قرآنی مقاله «ماهیت بنات الله در نگاشته های سنتی مسلمانان ؛ مطالعه انتقادی تطبیقی “The Nature of "Banat Aallah" in Muslim traditional literature: A Critical and Comparative Study”
و دکتر مجید مبلغی استادیار پژوهشگاه علوم انسانی مقاله :
 “The Emergence of Islamic Intellectualism under the Influence of the  Paradigms of Referring to the Qur'an”
را ارائه کردند.
 محور چهارم :مخطوطات قرآنی  Qur’anic manuscript
در این محور مقالات ذیل پذیرفته شدکه بدلیل شرایط موجود موفق با ارائه مقالات خود نشدند.
دکتر آلاء وحیدنیا : ردپای ابن عامر در قرائت اندلس
 “Tracing Ibn 'Amir's Reading in Andalusia”
دکتر مرتضی کریمی نیا: مصاحف و دست نوشته های قرآنی منسوب به امام علی و دیگر امامان شیعه
The Qur’ānic codices and fragments ascribed to Imām Alī and other Shi’ā Imāms: Forged Colophons or Historical Claims “
این همایش نخستین تجربه و نخستین گام موفق در زمینه هم گرایی و گفتگوی سازنده بین قرآن پژوهان سراسر دنیا بود و با توجه به بازخورد آن در مجامع بین‌المللی دنیا امید می رود در سال‌های آینده با وسعت بیشتری ان‌شاءلله برگزار شود.