گزارش اجرای طرح پژوهشی «مطالعه راهکارهای افزایش مشارکت در انتخابات مجلس»

گزارش اجرای طرح پژوهشی
«مطالعه راهکارهای افزایش مشارکت در انتخابات مجلس 1398 با تمرکز بر کلان ‌شهرها»

با توجه به در پیش بودن انتخابات مجلس شورأی اسلامی و به‌منظور ارائه مشاوره و راهکارهای علمی به نهادهای مسئول در برگزاری این انتخابات، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی طرح پژوهشی «مطالعه راهکارهای افزایش مشارکت در انتخابات مجلس 1398 با تمرکز بر کلان‌شهرها» را با مشارکت گروهی از شخصیت‌های علمی مجرب در این حوزه به انجام رساند. برای انجام این مطالعه هم به پیشینه پژوهش‌های انجام شده در ایران توجه شد تا مشخص شود چه تصویری از مشارکت انتخاباتی و رفتار رأی‌دهی مردم ارائه می‌دهند و هم مصاحبه‌های عمیق با متخصصان علمی و کارگزاران سیاسی کشور انجام شد.
براساس یافته‌های این پژوهش برخی مسائل اجتماعی و سیاسی انتخابات در ایران از منظر رشته‌های مختلف علوم‌انسانی و راهکارهای ارتقای مشارکت عمومی در انتخابات مشخص شد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1- مسائل یا مشکلات انتخابات در ایران: روشن نبودن مفاهیمی چون مردم‌سالاری دینی، نقش و جایگاه مردم، عدم حضور احزاب و وجود شبه احزاب، و بلااثر بودن مشارکت انتخاباتی مردم در زمره این مشکلات هستند. با توجه به اینکه به‌طور متوسط سالی یک‌ انتخابات در ایران برگزار می‌شود، کم‌توجهی به این مسائل موجب تراکم مشکلات شده به‌طوری که اکنون خود انتخابات به «مسأله» تبدیل شده است.
2- حاکم بودن پارادایم غیر‌علمی بر انتخابات: این قضیه از نبود یا ضعف رابطه بین حوزه سیاست و حوزه علم  منتج شده است. از نشانه‌های دیگر، وعده و وعیدهای انتخاباتی است که ماهیت و موجودیت انتخابات را از اصل آن منحرف می‌سازد، سیاست را کوچه‌بازاری می‌کند و موجب پدید‌آمدن انتظاراتی در سطح جامعه از نمایندگان مجلس می‌شود که در دایره اختیارات آنها نیست. نتیجه این وضع، کژکارکرد مجلس و به نمایندگی رسیدن افرادی است که از حداقل سواد انتخاباتی و سیاسی برخوردار نیستند.
3- راهکارها: (یک) نظارت کارآمد بر انتخابات به‌طوری‌که کل فرایند انتخابات در مرحله قبل، حین و بعد از انتخابات مورد نظارت نهاد مستقل و بی‌طرف انتخاباتی با صلاحیت نظارتی عام قرار گیرد.
(دو) تأسیس نهادی فراقوه‌ای همانند کمیسیون ملی انتخابات که می‌تواند از بروز برخی از چالش‌های کنونی انتخابات ایران در اجرا و عمل پیش‌گیری کند.
(سه) با تقویت مؤلفه‌های هویت‌ملی در بین تمام اقشار جامعه زمینه مشارکت حداکثری مردم در انتخابات کشور فراهم شود.
(چهار) برأی ممانعت از ورود نامزدهایی با پیشینه نامشخص و جلوگیری از نفوذ عناصر نامناسب در انتخابات و در نتیجه دلسرد شدن مردم از شرکت در انتخابات، معرفی نامزدها توسط احزاب قانونی که به اصول نظام پایبند هستند به عنوان فیلتر تعیین اولیه صلاحیت استفاده شود.
(پنج) فضای مناسب برأی تبادل نظر مردم و نامزدها از طریق رسانه‌ها صورت پذیرد.
(شش) تغییر رویکرد به انتخابات و تغییر انتظارات از انتخابات که تنها در بلند مدت و از راه آموزش عمومی، عمومی‌سازی و ترویج مفاهیم و مبانی نظری سیاست و انتخابات، و ایجاد رابطه بین علم و سیاست ممکن خواهد شد.