گزارش نشست نکوداشت مقام علمی دکتر علی‌اکبر سیاسی

به مناسبت هشتاد و یکمین سال انتشار کتاب «علم النفس یا روان‌شناسی از لحاظ تربیت» نشست نکوداشت مقام علمی دکتر علی‌اکبر سیاسی روز پنج شنبه، 14 آذر 1398، در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
در ابتدای نشست، دکتر مهرنوش هدایتی، رئیس پژوشکده اخلاق و تربیت، ضمن خوش‌آمدگویی به مدعوین و مهمانان حاضر در نشست، درباره تأثیرگذاری شخصیت و منش و شهامت دکتر سیاسی نکاتی را بیان کرد. در ادامه دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ضمن خیرمقدم به حضار و تبریک میلاد امام حسن عسکری (ع)، درباره اهمیت توجه به میراث گذشته و بزرگان علوم ایران زمین نکاتی را بیان کرد.
در ادامه دکتر فریدون سیاسی در سخنرانی خود به ذکر خاطراتی درباره پدر اشاره کرد و دکتر علی‌اکبر سیاسی را شخصیتی والا، خودساخته، آزاد اندیش، مستقل، برابرخواه، منضبط، بسیار پرکار، درستکار، اهل گفتگو، پایبند به اصول و قواعد، دارای شرافت علمی و از همه مهمتر عاشق ایران، معرفی کرد. وی همچنین گفت: دکتر سیاسی به حقوق برابر زنان و مردان و استقلال فردی افراد باور داشت.
همچنین دکتر قاسم قاضی به دو میراث بزرگ دکتر سیاسی یعنی استقلال دانشگاه از وزارت فرهنگ و تصویب قانون تعلیمات اجباری با جزئیات اشاره کرد. وی، دکتر سیاسی را فردی باوقار، مهربان، انسان‌دوست، وطن‌دوست و شجاع معرفی کرد و گفت: از دیگر خدمات ایشان بنیانگذاری انجمن روان-شناسی ایران و تربیت دانشجویان بوده است.

دکتر رضا زمانی طی سخنانی کوتاه دکتر سیاسی را از پیشگامان علوم جدید در ایران معرفی کرد، و به خدمات ایشان از جمله وضع اصطلاح روان‌شناسی، تدریس نخستین درس روان‌شناسی در دارلفنون، در اختیار داشتن کرسی درس روان‌شناسی در دانشگاه تهران، تألیف نخستین کتاب روان‌شناسی، ایجاد نقش مؤثر در تأسیس نخستین آزمایشگاه روان‌شناسی در ایران، ریاست اولین گروه دانشگاهی روان‌شناسی، تأسیس و ریاست انجمن روان‌شناسی، ایجاد نخستین نشریه تخصصی روان‌شناسی اشاره کرد. وی دکتر سیاسی را فردی ساده، صمیمی، بی تفاخر، متواضع و بی‌ادعا معرفی و به نقش اساسی ایشان در حل و فصل تنش های اولیه موجود در انجمن روان‌شناسی ایران اشاره کرد. وی همچنین فصاحت کلام و نثر بسیار مطلوب زنده‌یاد سیاسی به نیکی یاد کرد.
دکتر ناصر تکمیل‌همایون به نقش دکتر سیاسی در شکل‌دهی دانشگاه تهران به عنوان یک نهاد فرهنگی و دموکراتیک اشاره و از ایشان به عنوان فردی متین، متخلص اخلاق حسنه، دقیق، شجاع و قانونمند یاد کرد. وی گفت: برای نمونه دکتر سیاسی در جذب اعضای هیأت علمی بسیار قانونمند بود و اهمیتی به سفارشات و نامه‌های مقامات برای جذب افراد نمی‌داد. دکتر سیاسی در بنیان‌گذاری یونسکو پس از جنگ جهانی دوم نیز سهم ویژه‌ای داشتند. همچنین دکتر تکمیل‌همایون در ذکر خاطرات خود از دکتر سیاسی به بیان جنبه‌های فرهنگی شخصیت ایشان پرداخت.
دکتر پروانه محمدخانی درباره شخصیت کاریزماتیک دکتر سیاسی در کلاس درس و تسلط ایشان به مباحث نظری این حوزه صحبت کرد به‌گونه‌ای که موجب علاقمندی دانشجویان به رشته روان‌شناسی می‌شد. دکتر مهریار درباره نقش دکتر سیاسی در شکل گیری تعلیم و تربیت اجباری و رایگان در ایران صحبت کرد.

دکتر اسماعیل ناصری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ابتدا به چند جنبه از زندگی دکتر سیاسی که کمتر به آن پرداخته شده است اشاره کرد از جمله رساله دکتری «تست: فوائد و مضار آن»، دریافت نشان لژیون دونور از آکادمی فرانسه، انتصاب ایشان به عنوان وزیر امور خارجه، و تألیف کتب درسی متعدد. در ادامه، کتاب دکتر سیاسی از جهت ساختاری و محتوایی مورد بررسی و نقد قرار گرفت. از نقاط قوت اثر در بُعد شکلی، برخورداری از بیشتر شاخص‌های ظاهری کتاب است، از جمله صفحه عنوان، دیباچه، فهرست مطالب، فهرست اصطلاحات، فهرست اسامی و فهرست گراورها (عکس، شکل، جدول و نمودار). همچنین، متن کتاب در مجموع به شکلی گویا و روان نگارش شده و اشتباهات چاپی در متن بسیار کم است. در بُعد محتوایی، تناسب محتوای کتاب با سرفصل‌های فعلی روانشناسی عمومی، سازمان‌بندی فصول کتاب با توجه به مباحث علمالنفس، توجه به روان‌شناسی تجربی، پیشگامی در برگردانی کلمات، توجه به تربیت قوای روانشناختی کودکان و نوجوانان، بررسی نظریات مهم روان‌شناسی و نقد آنها، و توجه به منابع ایرانی، از نقاط قوت این اثر بشمار می روند.

دکتر حبیب الله قاسم‌زاده سخنانش را این‌چنین آغاز کرد: دکتر سیاسی نماینده دورانی بود که در آن فرزانگی، فضیلت و دانایی از ارزش خاصی برخوردار بود. بزرگانی مثل دکتر سیاسی شیفته آموزش بودند و بر این باور بودند که آموزش واقعی از دل پرورش فرا می خیزد و پرورش، خود حاصل درهم‌آمیزی کلامی، ذهنی و منشی معلم با شاگرد است. ده ویژگی نسل دکتر سیاسی عبارت است از؛ عشق و علاقه عمیق و ستودنی به آموختن و آموزش‌دادن به عنوان یک ارزش، سعی در درک مبادی و اصول علمی و روش‌شناختی‌ رشته تخصصی، احترام به گذشتگان و بزرگان علم و ادب و فرهنگ، ایران‌دوستی و اعتقاد محکم به این اصل که ما هم سهمی در تمدن بشری داشته‌ایم و آن‌را باید به دیگران نشان دهیم، تسلط به ادبیات کلاسیک و مدرن ایران، تسلط بر دست‎کم یک یا دو زبان خارجی، سعی در طرح موضوع‌ها به شیوه علمی در پرتو بخش‌های بالنده سنت فکری ایران، برجسته ساختن اهمیت سعی و تلاش و پیگیری و امیدآفرینی در نسل جدید، گریزان از زود به نتیجه رسیدن، برخورداری از نظام ارزشی مبتنی بر آگاهی، دانش و علم و احاطه بر اسلوب نگارش و فنون نویسندگی. دکتر سیاسی قدرت کم‌نظیری در یافتن معادل‌ها، ایجاد تناظرهای ذهنی در درک مطالب، ساده‌نویسی، استفاده از جمله‌های کوتاه، روشن، دوری جستن از مفاهیم مبهم و دوپهلو و بالاتر از همه استادی او در توضیح مطالب پیچیده با زبانی شفاف و قابل درک داشت. این ویژگی‌ها برآمده از احاطه او بر ادبیات کلاسیک و شناخت فلسفه کلاسیک ایران و تطبیق آن با فلسفه غرب بود. از جمله نوآوری‌های وی در نگارش گرایش به نوعی جدانویسی و تابع کردن فعل با فاعل بود، و در برابر درک مطالب به‌وسیله خواننده احساس مسئولیت می‌کرد. از نظر دکتر سیاسی روان‌شناسی علم تغییر است، تغییری هدفمند و سازماندار، برای تغییر رفتار، در درجه اول برای تغییر خود. همچنین دکتر سیاسی توجه ویژه‌ای به مقوله‌های شخصیت و خرد داشت.