گزارش نشست «نقش و کارکرد ارتباطات و رسانه در تقریب مذاهب اسلامی»

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات با همکاری مرکز تحقیقات امام علی (ع) نشستی را با عنوان «نقش و کارکرد ارتباطات و رسانه در تقریب مذاهب اسلامی» در روز شنبه 9 شهریور 1398 برگزار کرد.
در این نشست که تعدادی از اعضای هیأت علمی، پژوهشگران و کارشناسان پژوهشگاه حضور داشتند، دکتر مریم هاشمی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات امام علی (ع) ضمن اشاره مختصری به دیدگاه مدنظر خود، به چرایی توجه به این مسأله پرداخت و گفت: دغدغه من برای پرداختن به این موضوع به دلیل حضورم در لبنان در بین سال‌های 2006 تا 2011 است. همانطور که می دانید، لبنان کشوری نیمه عربی و نیمه اروپایی است و مذاهب مختلف در آن حضور دارند و همین امر این دغدغه را ایجاد کرد که چگونه می توان از طریق رسانه فضای تقریب و نزدیکی مذاهب را فراهم کرد؟
وی خاطرنشان کرد: بر اساس نظریه مک لوهان، ما اکنون در یک دهکده جهانی زندگی می کنیم و همه افراد در این دهکده می توانند به صورت همزمان از یکدیگر اطلاع حاصل کنند. در جهان حاضر دیگر رسانه مجاز نیست، بلکه عینی و ملموس در جهان حاضر است. لذا این سؤال مطرح می شود که چگونه می توان هویت اسلامی را مصون نگه داشت و ادعای استقلال فرهنگی را داشت؟
وی با اشاره به هویدا بودن حساسیت نقش رسانه ها در تقریب مذاهب اسلامی توضیح داد: ما نمی توانیم و نباید مانع پویش علمی و تضارب آراء در بحث مذاهب اسلامی شویم. اما شرط مهم این است که به تنازع منجر نشود. نمونه بسیار موفق آن، دانشگاه مذاهب اسلامی در ایران است که همه اساتید فرق مختلف اسلامی با حضور در این دانشگاه، دیدگاه‌های فقهی و مذهبی خود را نه تنها ارائه که تدریس نیز می کنند و این به واسطه استراتژی وحدتی است که بر این مجموعه حاکم است.
این عضو هیأت علمی با یادآوری کارکردهای ارتباطات تصریح کرد: ارتباطات و رسانه دارای کارکردهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی است، اما کارکرد فرهنگی آن از همه مهمتر از بقیه کارکردهاست و بقیه کارکردها زیرمجموعه آن به حساب می آیند، چراکه فرهنگ، عقیده و باور است و لذا رسانه عین مسأله فرهنگی جهان اسلام است. از همین رو است که کاستلز معتقد است، ما در عصر اطلاعات زیست می کنیم.
وی در ادامه افزود: در این حوزه، ارتباطات تعاملی، تحت تأثیر فضای مجازی است و در نتیجه جهان غرب به واسطه رسانه ها بر جهان اسلام هژمونی پیدا کرده است و تفکر مسلمانان را به دست گرفته اند. لذا مهمترین راه حل در جهت تقریب مذاهب اسلامی، آگاهی سیاسی است. فرق اسلامی باید بر سر اصول اتفاق کنند و فروع را وانهند و در جهت ارتقای سواد رسانه ای پیش روند. این امر از طریق آشنایی با شبکه های اجتماعی و جمعی مجازی امکان پذیر است.
دکتر هاشمی در پایان سخنانش به نمونه هایی از تبلیغات داعش و مقالاتی پیرامون آن در فضای مجازی اشاره کرد و به تعدادی از سؤالات حاضران پاسخ گفت.