گزارش نشست «رسانه ها و سبک زندگی جوانان ایرانی»

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات روز یکشنبه دوم تیرماه 1398، نشست «رسانه ها و سبک زندگی جوانان ایرانی» را با هدف ارائه بستر و فرصتی برای بحث پیرامون تاثیر رسانه‌‌‌ها بر سبک زندگی برگزار کرد. در این نشست دکتر مهدی حسین‌‌‌زاده فِرِمی، عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دکتر عبدالله بیچرانلو، عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران به ارائه دستاوردهای پژوهشی خود در این زمینه پرداختند.
در ابتدای جلسه دکتر معصومه تقی زادگان، عضو هیأت علمی پژوهشکده با توضیح اینکه برای مطالعه جامعه، جامعه شناسان از مفهوم طبقه استفاده می کردند گفت: طبقه، سلسله مراتبی از مردم را توضیح می دهد اما امروزه به چند دلیل، مفهوم سبک زندگی کاراتر از مفهوم طبقه است. اول آن که مفهوم طبقه مفهومی تک بعدی و اقتصادی است اما مفهوم سبک زندگی چند وجهی تر است. دوم آن که مفهوم طبقه در خود جبریت دارد اما سبک زندگی مبتنی بر تنوع انتخاب است. از همین رو می توان از تنوع سبک زندگی صحبت کرد و این پرسش را دنبال کرد که چه عواملی بر انتخاب‌‌‌ها در سبک زندگی موثر هستند. ابته از میان این عوامل، «رسانه‌‌‌ها» جایگاه مهمی دارند.
تقی زادگان ادامه داد: متناظر با تنوع رسانه‌‌‌ها که در دنیای کنونی به وجود آمده است می توان از تنوع سبک زندگی صحبت کرد. اما لازم است برای مطالعه سبک زندگی، رسانه را مورد پرسش قرار داد و پرسید آیا رسانه‌‌‌ها موجب تنوع و گونه‌‌‌گونی در انتخاب‌‌‌ها یا موجب همگونی و همسان شدن و انبوه شده انتخاب‌‌‌ها شده اند؟ به عنوان مثال آیا اینستاگرامیسم عرصه‌‌‌ای برای نمایش تنوع است یا عرصه‌‌‌ای از انتخاب‌‌‌های محدود اما ظاهرا متنوع؟ چه شواهدی درباره نسبت مستقیم میان مصرف رسانه‌‌‌ای و سبک زندگی می‌‌‌توان ارائه کرد؟
در ادامه دکتر مهدی حسین‌‌‌زاده فِرِمی با اشاره به اینکه در دیدگاه‌‌‌های متاخر علوم اجتماعی بر نسبت میان «فردیت و انتخاب‌‌‌های فرد» و سبک‌‌‌زندگی تأکید بیشتری می‌‌‌شود، توصیفی از وضعیت و تحولات سبک زندگی در چهار دهه گذشته ارائه کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم اجتماعی مواردی همچون الگوی مصرف، سبک پوشش و بازنمایی بدن، الگوی اوقات فراغت، الگوی اوقات فراغت ورزشی را به عنوان شاخص‌‌‌های شناخت سبک زندگی جوانان مطرح کرد و گفت: تلویزیون، موسیقی و استفاده از فضای مجازی به ترتیب سه الگوی گذران اوقات فراغت هستند که نشان‌‌‌دهنده اهمیت و قدرت رسانه در تعیین سبک زندگی است. مطالعه انجام شده نشان می‌دهد که در بازنمایی بدن در بین خانم‌‌‌های ایرانی، کنترل وزن بسیار مهم است، علاوه بر این زنان و مردان به یک اندازه به مراقبت‌‌‌های بهداشتی و آرایشی علاقه نشان می‌‌‌دهند. الگوی فراغت ورزشی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و رابطه با جنس مخالف و مصرف موارد دو جز اصلی فراغت‌‌‌های جمعی جوانان محسوب می‌‌‌شود.
حسین‌زاده با اشاره به موضوع شیوه زندگی اسلامی و ایرانی مورد نظر کشور، گفت: توسعه شتابان بعد از جنگ و غلبه ایدئولوژی خنثی و ناهماهنگی سیاستی در کشور و بعضا نهادها، مجریان و قوای مختلف که در مواردی مانند فیلترینگ خود را نشان می‌‌‌دهد را می‌‌‌توان به عنوان «عوامل ساختاری و نهادی» مؤثر در وضعیت فعلی سبک زندگی در کشور دانست و البته از تاثیر «عوامل شناختی و فردی» دوره کنونی نیز نبایستی غفلت کرد، تغییراتی کاهش قدرت نگاه تقدیرگرایانه به زندگی و غلبه نگاه‌‌‌هایی مانند کوتاه بودن زندگی و برقراری پیوند میان زندگی و لذت. درنتیجه سبک زندگی فعلی برساخته دو عامل «ساختاری و نهادی» و «شناختی و فردی» است و سبب شده است که وضعیت سبک زندگی در کشور با انتظارات دینی و هنجاری جامعه ایران زاویه و فاصله داشته باشد.
در ادامه دکتر عبدالله بیچرانلو نیز با ارائه نتایج مطالعه موردی مصرف موسیقی پاپ کره جنوبی به تأثیر این نوع مصرف رسانه‌‌‌ای در بین نوجوانان کشور پرداخت.  
عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران در توضیح رابطه میان مصرف موسیقی پاپ کره‌‌‌ای و سبک زندگی نوجوانان گفت: گروه سنی نوجوانان هواداران این سبک موسیقی در کشور هستند که حتی برخی حدود 10 ساعت در طول روز سرگرم کی‌‌‌پاپ هستند، اما با پایان یافتن دوران نوجوانی احساس همدلی و همذات‌‌‌پنداری با کی‌‌‌پاپ را ندارند.
وی با اشاره به ویژگی‌‌‌هایی صنعت موسیقی پاپ کره جنوبی و روند ستاره‌‌‌سازی در آن مانند تأکید بر سخت‌‌‌کوشی و امید به زندگی، کارگروهی، عدم تأکید بر فرهنگ نهیلیستی، عاری بودن از جنبه‌‌‌های اروتیک گفتند که نوجوانانی که طرفدار این سبک موسیقی هستند رفتارهای مثبتی از خود نشان می-دهند و به دلیل نزدیکی میان این موسیقی و فرهنگ کره‌‌‌ای میزان احترام به مادر و والدین در میان این افراد افزایش می‌‌‌یابد و میل آنها به سخت‌‌‌کوشی نیز بیش از قبل می‌‌‌شود.