سخنرانی دکتر ربیعی در مراسم بزرگداشت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی

به مناسبت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی، معاونت فرهنگی- اجتماعی  مراسم بزرگداشتی روز 23 بهمن 1397 در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور استادان، پژوهشگران و کارشناسان برگزار کرد.

دکتر قبادی: باید نسبت های ماهوی، فرآیندی، تاریخی و آینده پژوهانه میان علوم انسانی و انقلاب اسلامی را بکاویم

 در ابتدای این مراسم دکتر حسینعلی قبادی رئیس پژوهشگاه با گرامیداشت چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی اظهار داشت: یکی از سؤالاتی که مطرح می شود این است که انقلاب اسلامی چه سهم و جایگاه و نسبتی با علوم انسانی می تواند برقرار کند؟ این پرسش هم می تواند به ذات انقلاب برگردد، یعنی انقلاب اسلامی تا چه اندازه با مبادی و مبانی علوم انسانی نسبت برقرار می کند؟ و از جهت دوم، تداوم، پایش و اصلاح و تقویت  انقلاب اسلامی چقدر می تواند به علوم انسانی نسبت داشته باشد؟ ما می توانیم با در پیش گرفتن گفتمان خدمات متقابل علوم انسانی و انقلاب اسلامی و با نگاهی آینده پژوهانه از یک سو امکان ایفای نقش علوم انسانی را فراهم سازیم و از سوی دیگر به تداوم آرمان های انقلاب اسلامی خدمت کنیم.
دکتر قبادی افزود: برای پاسخ به این سؤال من این پرسش را در ذهنم مطرح کردم که چرا انقلاب اسلامی بدون جنگ مسلحانه و با هزینه اندک توانست موفق شود؟ به نظرم آمد که انقلاب اسلامی بیش از آنکه انقلابی سیاسی، نظامی یا اقتصادی باشد، انقلابی با درون مایه و جان مایه های فرهنگ بود علاوه بر تاریخ انقلاب اسلامی یعنی از نهضت سال 1342 این مسأله را تأیید می کند و هر میزان هم در تاریخ معاصر مطالعه شود، این فرضیه و انگاره تقویت می شود. مزیت این امر آن است که انقلاب اسلامی به دلیل همین ماهیت فرهنگی ، یک همذات پنداری عمیق با میراث های تمدنی و فرهنگی ایرانی- اسلامی پیوند خورد و از انرژی و سرمایه عظیم میراث های فکری-تمدنی و انسانی تاریخ پرعظمت ایران و اسلام بهره برد.
وی خاطر نشان کرد: این همذات پنداری مزیت فوق العاده ای برای انقلاب اسلامی ایجاد کرده است. یکی از دلایلی هم که دشمنان را از درک آن عاجز می کند، همین است. این انقلاب، انقلابی فطری بود، یعنی با اعماق وجود ایمانی مردم در ارتباط بود. گویی مردم مطالبات 150 ساله داشتند و این بطور انفجاری ظهور و بروز کرد. فکر می کنم این می تواند به عنوان یک مسأله در پژوهشگاه علوم انسانی مطرح شود و به عنوان کار علمی و پژوهشی تعریف شود که انواع نسبت های ماهوی، فرآیندی، تاریخی و آینده پژوهانه میان علوم انسانی و انقلاب اسلامی را بکاویم و به این سمت برویم که علوم انسانی چه خدمات عمده ای می تواند در پالایش، ماندگاری، خلوص و بقای آرمانهای انقلاب و تحقق اهداف آن انجام دهد.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به تعدادی از آیات قرآن کریم تأکید کرد: من پنج وجه را در ظهور انقلاب اسلامی می بینم. یک وجه، مبدأ و منشأ الهی است که رکن انفکاک ناپذیر است. وجه دوم ارزش انسان است که باید قانع شود، عقلانیت و استدلال برای او مورد توجه واقع شود و کرامتش حفظ شود. وجه سوم دانایی محوری است. آن هم علم همراه با عمل مد نظر است، یعنی علوم انسانی باید کاربردی شود. وجه چهارم عدالت است که انقلاب اسلامی به دنبال آن بود و وجه پنجم مردم سالاری و توجه به نقش مردم است. همه اینها را انقلاب اسلامی  و در رأس آن شهید مطهری نشان داد. همه اینها تحققش مستلزم تصور هم افزایانه میان اسلامیت و ایرانیت یا دین و ملیت است. ما باید این پنج وجه را با هم در نظر داشته باشیم. هم اسلامیت، هم ایرانیت، هم عقلانیت، هم نقش مردم و هم آزادی به مثابه بزرگی و کرامت انسانی و اخلاق. یعنی آزادی امر صرفاً سیاسی نیست، بلکه پیش از آن اخلاقی است. انشاء الله در فرآیندهای علمی پژوهشگاه این پنج وجه پیگیری شود.
وی در انتها افزود: مردم هم در راهپیمایی 22 بهمن نشان دادند که با همه تنگناها و مشکلاتی که داریم، فرهنگ، تمدن و شکوه تلفیق معنویت اسلامی با تمدن ایرانی را بر هرچیز ترجیح می دهند و این تکاپوهای خشمگینانه بی منطق دشمنان جمهوری اسلامی هم بیهوده و بی اثر است.

دکتر ربیعی : باید نسل نو را با اسلام عزیز بیشتر پیوند دهیم

در ادامه این مراسم، دکتر علی ربیعی استاد دانشگاه تهران، به ارائه دیدگاه خود درباره انقلاب اسلامی پرداخت و اظهار داشت: بعضی روزها هست که آن روز بر همه زندگی انسان سایه می اندازد. برای من و نسل من هم، 22 بهمن روزی است که حوادث و اتفاقات آن بر سر زندگی ما سنگینی می کند و هر روز با آن حرکت می کنیم و بالتبع دلشوره و نگرانی های خاصی را هم به دنبال دارد.
وی افزود: ما خیلی در رابطه با تبیین انقلاب اسلامی ضعیف عمل کردیم و متأسفانه فکر می کنیم آن چیزهایی که رسانه های بیگانگان مثل بی بی سی و شبکه من و تو تولید می کنند، در اندیشه ایران امروز اثر ناچیزی دارد. من فکر می کنم نیازمند آن هستیم که مباحثی را برای گفتگو پیرامون انقلاب اسلامی در فردای چهل سالگی مطرح کنیم. ما به حوزه نظریه و تبیین کم اهمیت دادیم. تصور می کردیم که چون انقلاب، فرهنگی است و فرهنگ نقطه قوت ما است، نیازی به ترویج و تبیین ندارد، چون ما گویی خود همین حوزه فرهنگ هستیم. ولی الان می بینیم همین حوزه، نقطه ضعف ما از نظر گفت وگو، تبیین، تحلیل و راه حل ارائه کردن است. من خودم بعد از راهپیمایی از نظر عقلانی و احساسی با این سؤال مواجه شدم که فردای چهل سالگی ما باید چه کنیم؟
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: ما امروز با نسلی مواجه هستیم که به شدت مقایسه می کند. با بازخوانی و روایتهای قوی که توسط دشمنان از رویدادهای تاریخی مثل انقلاب صورت می گیرد، مقایسه هایی صورت می گیرد که در نهایت این سمت چیزی برای عرضه نیست و یا واقعیتی که هست، فقط عناصر مادی آن دیده می شود. در این نسل آرمان کم است و یا آرمان به معنایی که نسل من درک کرده است، وجود ندارد. آرمانهای این نسل زندگی معمول خودشان است. بیشتر صور مادی پدیده ها درک می شود. چیزی نمی خواند، تنها می بیند و یا کوتاه می خواند. تماشا می کند و از مطالعه هم شاید بیش از ده خط نخواند و حوصله اش سر می رود. ما برای این نسل چگونه باید تبیین کنیم؟ تأثیر فشارهای اقتصادی امروز به قضاوت چهل سال پیش گره خورده است. لذا این سؤال مطرح می شود که ما و این پژوهشگاه در فردای این چهل سالگی چه باید بکنیم؟
وی گفت: من فکر می کنم که کاری که پژوهشگاه باید در این زمینه دنبال کند، احیای مطالعاتی پیرامون انقلاب اسلامی است که در دهه 60 خوب شکل گرفت. امروز این مطالعات را کمتر می بینیم. ما باید به متنهای دهه 40 و 50 مراجعه کنیم. حتی ادبیات دهه 40 و 50 را بازخوانی کنیم. من وقتی از فقر و نابرابری دهه 40 و50  می خواهم بگویم، به کسی که امروز با تصور زندگی امروز خودش، به انتظاری  که از زندگی امروز خودش دارد، احساس نابرابری می کند و در بسیاری از موارد هم به حق این احساس را دارد، چه بگویم؟ ما فقر ادراکی امروز با فقر ادراک شده دهه 40 و 50 را نتوانستیم تبیین کنیم. لذا باید به متون دهه 40 و 50 برگردیم. ناچاریم علل وقوع انقلاب را از نو مرور کنیم.
دکتر ربیعی افزود: در این برنامه های تلویزیونی که دشمنان در رابطه با انقلاب به نمایش گذاشتند، انقلاب را یک پروژه تعریف کردند. تلاش زیادی کردند که آن را به عنوان یک پروژه انگلیسی معرفی کنند. انقلابی که به تعبیر برجسته ترین نظریه پردازان علوم سیاسی و اجتماعی دهه 70 و 80 میلادی، جزو انقلابهای کلاسیک برجسته است و از قواعد علمی خودش پیروی کرده است. الزاماتی که در دهه 40 و 50  ایران در حوزه سیاست، اقتصاد، فرهنگ و جامعه پیش آمد، راه و مسیری به جز انقلاب نبود. انقلاب اسلامی در واقع قاعده طبیعی و علمی دوران خودش بود.
وزیر سابق کار، تعاون و رفاه اجتماعی تأکید کرد: امروز سؤالات اساسی در رابطه با انقلاب پیش می آید. مثلاً آیا مدرنیزاسیون شاه ما را به سعادت می رساند یا نه؟ باید این را امروز تبیین کنیم و پیرامون آن حرف بزنیم. آیا این مدرنیزاسیون، نابرابری را در دل خودش حل می کرد؟ ما متأسفانه سرمست از قدرت به تخریب هم مشغول شدیم و حتی به تبیین هایی که ماهیت انقلاب را آشکار کند، نپرداختیم. من به پژوهشگاه توصیه اولم این است که به تئوریها و نظریه های انقلاب و علل وقوع انقلاب برگردیم و فکر نکنیم نیاز نیست. صدها مقاله و کتاب تولید کنیم. دهه 40 و 50 تولیدات فیلم، شعر، جامعه شناسی و.. زیادی صورت گرفت که اینها متن فرهنگی انقلاب ما بود. اینها را باید بازخوانی کنیم.
وی با ذکر مثالهایی همچون موسیقی و شعر حرمان- تعرض و یا فیلم گاو و قیصر در آن دوره در ایجاد انگیزه برای انقلاب و اعتراض، خاطر نشان کرد:  ما باید برگردیم و همه این متون را دوباره مطالعه کنیم. متأسفانه سهم نهادهای رسمی نه تنها پاسخگو نیست، بلکه رو به عقب در جهت ناامیدی بیشتر است. ما هم ناتوانیم و هم دانش نداریم و هم تمایلات سیاسی ما اجازه نمی دهد به تبیین های صحیحی که فارغ از جدالهای سیاسی، از اصالت و چرایی انقلاب دفاع می کند، پیرامونش حرف بزنیم.
وی افزود: ما باید نسبت این نسل را با انقلاب برقرار کنیم. با این تلویزیون وعملکردش نخواهیم توانست. با این تولیدات نخواهیم توانست. با این ننوشتن ها و با این نوع نوشتن ها نخواهیم توانست. نسلی که هیچ چیز را از گذشته خودش نمی بیند و ادراکش، ادراک امروزش است، با نوع فکر و انتظاری که از زندگی امروز دارد. اما پژوهشگاه می تواند محور و کانون باشد و نظریه ها و تئوریهای انقلاب را بازخوانی کند.
دکتر ربیعی در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: نکته دوم نسبت جامعه علمی و جامعه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با فردای 40 سالگی است. باید اینها تبیین کنند که ما در فردای چهل سالگی چه باید بکنیم؟ اولین خطری که بعد از انقلابها وجود دارد، بازگشت مناسبات گذشته است. ما وظیفه داریم که اجازه ندهیم مناسبات پیش از انقلاب بازسازی شود و برای این کار باید بنویسیم و تبیین کنیم. تیلی به عنوان یک نظریه پرداز معتقد است یکی از علل انقلابها، انسداد اجتماعی و سیاسی و عدم گردش نخبگان است. بیاییم این مسأله را که به نام انقلاب و به کام عده ای است، نقد کنیم. برای اینکه شایستگان سر کار باشند و مناسبات گذشته خود را بازسازی نکند، باید نقد کنیم.
وی بیان کرد: به عنوان نمونه یکی از چیزهای مذمومی که ما پیرامون آن در مورد رژیم گذشته می نوشتیم، این بود که کار راهه ارتقاء در سیستم، از طریق یک خاندان شکل می گرفت. لذا هم عاملیت و هم ساختار مهم است. عاملان در جاهایی که ساختار معیوب است، بسیار مؤثر هستند و بخش بزرگی از ناکارآمدی امروز ما، ناشی از آدمهای ناکارآمد است. من طعم تلخ فشار برای بکارگیری انسانهای ناکارآمد را در 5 سال وزارت چشیدم.
وی گفت: نابرابری که آبراهامیان و نیکی کدی به عنوان عامل انقلاب پیرامون آن صحبت کردند، امروز هم باید در مورد آن حرف بزنیم. اجازه ندهیم که نابرابریها خودش را بازسازی کند. بدون تردید در دهه اول انقلاب و دوران جنگ برای پایین آوردن نابرابریها کارهای بسیار عظیمی صورت گرفت. پژوهشگاه باید مدام در مورد نابرابری کار کند و بنویسد که خودش را بازسازی نکند. پژوهشگاه در مورد فساد مطالعه کند. فساد چگونه خودش را بازسازی می کند؟
وی افزود: قدر صندوق رأی را بدانیم. صندوق رأی بزرگترین گوهری است که انقلاب به ما داد. ما به پیشاصندوق و پساصندوق هم نیاز داریم. فقط به روز رأی دادن نیاز نداریم. ما به نهادهای پیشاصندوق و پساصندوق نیاز داریم تا مناسبات تکرار نشود. باز هم نمی توانیم ارزش این صندوق را برای نسل امروز تبیین کنیم. پیرامون ظرفیت عظیم قانون اساسی بنویسیم و تبیین کنیم که چگونه با این ظرفیت می توانیم ثبات اجتماعی و سیاسی خودمان و انقلاب را و نهادینه کردن دستاوردهای انقلاب را تثبیت کنیم.
دکتر ربیعی تأکید کرد: باید نسل نو را با اسلام عزیز بیشتر پیوند دهیم. اسلام دین شادی و نشاط است. دین زندگی و  راحتی است. دینی است که فقط به آخرت معطوف نیست، بلکه دنیا و آخرت را در کنار هم خواسته است. متأسفانه عده ای قرائت و تفسیری از اسلام را برای فاصله گیری بیشتر نسلی بازسازی می کنند. نگرانی آن جا است که فاصله ها و شکافها نسبت به اصولی که همه تلاش برای آن بوده است، به وجود بیاید و آن را مورد تهدید قرار دهد.
وی در پایان گفت: ما باید برگردیم به اینکه انقلاب یک ضرورت اجتماعی و علمی در دوران خودش بود و آن علل را تبیین کنیم. اگر این کار را انجام دهیم، توانسته ایم دین خودمان را به انقلاب پرداخت کنیم.
در انتهای این مراسم گروه موسیقی به اجرای قطعاتی از موسیقی سنتی پرداخت و هدایایی به رسم یادبود به تعدادی از حاضران اهدا شد.