گزارش نشست «اسلامیت» از مجموعه نشست های چالش های انقلاب اسلامی در دهه پنجم

آیت الله غرویان: از مشکلات اصلی ما قرائت های نادرست از اسلام است
دکتر فیاض: اخلاق هنگامی در جامعه برقرار می شود که عدالت وجود داشته باشد

به همت معاونت فرهنگی- اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 23 بهمن ماه 1397 مجموعه نشست های «چالش های انقلاب اسلامی در دهه پنجم»، به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی برگزار شد. در این نشست ها اندیشمندان و چهره های دانشگاهی با گرایش های مختلف فکری در پنج محور اسلامیت، جمهوریت، استقلال، آزادی و عدالت به بحث و گفت وگو نشستند.
در ابتدای این نشست دکتر کریمی علوی ضمن خوشامدگویی به حاضران و مهمانان این برنامه خاطر نشان کرد: یکی از اهداف معاونت فرهنگی- اجتماعی پژوهشگاه ایجاد زمینه برای اظهار نظر و ارائه دیدگاه از سوی اندیشه ورزان است. لذا در معاونت فرهنگی- اجتماعی تلاش می شود از نشست های یکسویه و یک جانبه خودداری شود و نشستهایی با حضور سلایق و گرایشهای مختلف فکری برگزار شود.
در نشست اول با موضوع «اسلامیت»، دکتر ابراهیم فیاض و آیت الله محسن غرویان حضور یافتند و حجت الاسلام حمید پارسانیا به علت کسالت نتوانست حضور یابد. آیت‌الله محسن غرویان در ابتدای این نشست در مورد اسلامیت نظام، گفت: مراد از اسلامیت نظام این است که تا جایی که ممکن است چه در بخش جهان بینی و فلسفه، چه در بخش احکام و فقه، چه بخش اخلاق«حکمت عملی» اسلام را در کشور پیاده کنیم. اسلام نیز شامل اخلاق، احکام و آداب و همچنین جهان بینی توحیدی است که این جهان بینی هم بر یک ایدئولوژی مبتنی است و بایدها و نبایدهایی دارد که به دو بخش فقهی و اخلاقی تقسیم می شوند. تلاش این بوده هر دو بعد آن، پس از انقلاب پیاده شود.
وی افزود: تفسیر من از اسلامیت نظام این است که تا حد امکان پیاده شود، ولی در اینکه تا چه اندازه پیاده شده، درصدگیری مشکل بوده و بیشتر از آنکه جنبه کمی داشته باشد، کیفی است. تلاش حضرت امام و رهبری این بوده که بتوانند اخلاق، احکام و جهان بینی توحیدی اسلام را پیاده کنند و بی تردید جهت گیری حکومت نیز این گونه بوده است.
سخنران بعدی این نشست دکتر ابراهیم فیاض در سخنانی گفت: انقلاب ما یک انقلاب اجتماعی بر پایه عدالت محوری بود و اگر می گفتیم اسلام، بدین خاطر بود که آن را دینی بر پایه عدالت دانسته و می دانیم. بنابراین اسلام از آنجا که عدالت را مطرح می کرد، بر سر زبان ها افتاد. مبنای امام خمینی (ره) نیز  بحث عدالت و دوری از انحراف بود و در آثار آقای شاه آبادی هم مفصل به بحث عدالت اشاره شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نه روحانیون و نه دانشگاه ها جز دانشجویان با انقلاب همراه نبودند و تنها مردم بودند که همراهی خود با انقلاب را نشان دادند. میرحسین موسوی نیز در کتاب خاطرات خود نقل می کند که روزی از حضرت امام پرسیده شد که آیا این درست است که مردم از ما جلوتر هستند؟ ایشان فرمودند، بله مردم از ما جلوترند. کتاب کشف الاسرار امام نیز  که بر اساس مبانی کلامی ایشان نوشته شده، بسیار مهم است و باید پرسید که چرا درباره آن تحقیق نشده است؟ امام گفتند که اسلام تحجری، همان اسلام حوزه های علمیه است و تا امروز هم ادامه دارد و اسلام آمریکایی نیز در دانشگاه هاست. کسی که اسلام آمریکایی را ترویج می کرد، سیدحسین نصر بود که شاگردان وی هنوز هم در همه جا هستند و دانشگاه های ما امروز صددرصد غربی تر از قبل انقلاب است.
محسن غرویان در پاسخ به فیاض که گفته بود روحانیون با انقلاب همراه نبودند، گفت: این انقلاب با محوریت یک روحانی و حوزه به ثمر نشست و مردم به نظام اسلامی بر مبنای قرائتی که امام از انقلاب داشت، رأی دادند. اینکه الان تا چه اندازه در ابعاد اخلاق، فقه و عدالت به نتیجه رسیدیم، در دوران های مختلف فراز و نشیب داشته است.
وی افزود: برای نمونه در 8 سال قبل از این دولت، مساله آزادی بیان، فکر و اندیشه کم رنگ شد و فضای امنیتی و پلیسی حاکم شد و این موضوع به نوع بینش و نگرش روسای جمهور و کابینه های آنها باز می گردد. نمی توان وضعیت آزادی در دولت های مختلف پس از انقلاب را یکسان دانست و درباره عدالت نیز همین است، اما من فکر می کنم که ما بعد از انقلاب به استقلال فکری رسیدیم و بزرگترین دستاورد انقلاب هم همین بوده، یعنی دیگر زیر یوغ فکر دیگران نیستیم.
 این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: ما از نظر آزادی در حد ایده آلی که باید باشیم، نبوده و از نظر عدالت اجتماعی و اقتصادی نیز پیشرفت های کمی داشتیم. البته وضع مان از زمان قبل از انقلاب خیلی بهتر شده، ولی هنوز عدالتی که مورد توقع مردم بوده، محقق نشده است. متأسفانه از نظر اخلاقی نیز بسیاری از آموزه ها و بایدهایی که وجود داشته محقق نشده است.
سپس دکتر فیاض عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنانش گفت: امروز ایران از لحاظ اقتصادی ورشکسته است و هیچ چیز آن باهم همخوانی ندارد. برای نمونه، موشک در کنار پراید ساخته می شود، قبل از انقلاب نیز می گفتند ما اف 14 داریم، اما ماشین مردم پیکان بود. ساختارهای امروز ما غیرعقلانی هستند و اتفاقاً شاه نیز به همین دلیل سقوط کرد.
وی با ذکر داستانی از ملاقات شاه اردن با محمدرضا پهلوی دو سال پیش از انقلاب اسلامی گفت: شاه حسین اردنی به شاه ایران گفت که کمی با مردم خودت راه بیا، ولی محمدرضا پهلوی گفت؛ وقتی مرزهایمان توسط ارتش پاسداری می شود، شهربانی قوی داریم و ساواکی که امنیت را به خوبی برقرار کرده، چرا باید راه بیایم؟ متأسفانه امروز نیز چنین تفکری در کشور حاکم است، چنانکه تفکر آقای مصباح یزدی روی دولت های نهم و دهم حاکم بود.
فیاض در بخش دیگری از سخنانش گفت: اخلاق هنگامی در جامعه برقرار می ماند که عدالت وجود داشته باشد. از این رو، بحث آقای شاه آبادی، حضرت امام، دکتر شریعتی و همه کسانی که در انقلاب هستند، عدالت بوده است. اگر عدالت نباشد فاصله طبقاتی ایجاد می شود. متأسفانه اشرافیتی که امروز در جمهوری اسلامی وجود دارد، قابل توجیه نیست. در این میان کافیست که شما کاخ شاه را با کاخ هایی که برخی آقایان دارند، مقایسه کنید.
در ادامه غرویان اظهار داشت: اسلام قرائت های مختلف دارد و نمی توان از این قرائت ها اجتناب کرد، چرا که مجتهدین نیز همانند افراد، افکاری مختلف دارند. امام برداشتی از اسلام و فلسفه ملاصدرا داشتند و بر اساس آن «ولایت فقیهی» را مطرح کردند که ریشه در اسلام و عرفان ایشان داشت. ایشان با برداشتی که از فقه اسلام داشتند بر ولایت تکوینی تأکید داشتند. ما نباید شخصیت های بزرگ و تاریخی خود را به دست خود تخریب کرده و آن وقت خوشحال هم باشیم که 40 سال از انقلاب گذشته است. نباید یک طرفه در مورد دیگران قضاوت کنیم.
وی با بیان اینکه ما پیشرفت های زیادی در انقلاب داشتیم، گفت: آیا نمی توانستیم بیشتر از این پیشرفت کنیم؟ نمی شد فضای همدلی، محبت، عاطفه، ارزش گذاشتن برای همدیگر را در کشور حاکم کنیم؟
استادغرویان به طرح بخش دیگری از دیدگاههای خود پرداخت و گفت: امروز زندگی ما با علم و تکنولوژی اداره می شود. لذا رفتار و سبک زندگی ما متاثر از علم و دین است و تکنولوژی نگاه نمی کند که آیا ما قبولش داریم یا خیر و نمی توان انکار کرد که علم جدید، همه ما را تحت تاثیر قرار داده است. مراجع عظام در همان ابتدا که تکنولوژی هایی شبیه ویدئو و ارتباط تصویری به وسیله سیم کارت آمده بود، آن را حرام اعلام کردند، اما امروز خود در دفاترشان از این وسایل دارند. ما باید بتوانیم با حفظ اصول اخلاقی و ارزش ها، قرائت های جدید ارائه دهیم. این محال نیست که سبک زندگی خود را با تکنولوژی جدید هماهنگ کنیم، بدون آنکه اخلاق را کنار گذاریم.
وی افزود: ما اگر صنعت و تکنولوژی نداشته باشیم، شبیه ملتی می شویم که همگی سوار ویلچر هستند و آن زمان دیگر اقتصاد مقاومتی معنایی ندارد. مقاومت، ملتی قوی می خواهد و تا زمانی که اقتصاد ما تنها متکی بر نفت باشد، نمی توان با زورگویان مقابله کرد. ما در دهه پنجم انقلاب باید تکلیف خود را با علم جدید روشن کنیم. بعضی ها معتقدند که بلاد غرب منشاء کفر و انحراف است، بنابراین هرچه آنها می گویند اشتباه است، ولی من این حرف را قبول ندارم و معتقدم که علم را در هر کجا که باشد، باید آموخت. مقام معظم رهبری هم در هفته های قبل جمله زیبایی فرمودند که ما افتخار می کنیم که در علم شاگردی کنیم، ولی ننگمان می آید همیشه شاگردی کنیم.
وی با بیان اینکه در دهه اخیر فضای کشور به شدت بد شده، گفت: عمامه به سرها و روحانیونی که باید الگوی مردم باشند دنبال مچ گیری، تهدید و تحقیر همدیگرند و این فضا به شدت عذاب آور شده است. وقتی رسانه ها را نگاه می کنیم، همگی به دنبال تهمت و بهتان زدن و دروغ گفتن هستند و دروغگویی در رسانه ها به جایی رسیده که حتی از من نیز می خواهند نسبت به فلان خبری که درباره ام منتشر کردند، تکذیبیه بدهم.
غرویان در بخش دیگری از سخنانش گفت: یکی از روزنامه های معروف که انگار از آسمان های کیهانی پائین آمده به بنده لقب پورالیسم دینی داده، در همین راستا اگر نمی فهمد و چنین می نویسد، این خطاست و اگر هم می فهمد که این تهمت و دروغ است. منتها اگر بخواهیم این انتقادها را جواب دهیم که به کارهای دیگر نمی رسیم. متأسفانه ما بسیار از اخلاق مداری فاصله گرفتیم و علتش هم این است که سیاست بر اخلاق غلبه کرده است. ما باید اخلاق و عرفان حقیقی و نه شعاری را در جامعه پیاده کنیم.
وی با بیان اینکه همه بحث های علمی و همه چیز در کشور وارد خط بندی های سیاسی شده، گفت: فضای کشور مطلوب نیست و ما سیر قهقرایی داشته ایم. جناح بندی ها نیز در حوزه زیاد شده و دیگر نمی توان نظر داد و انتقاد کرد.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: در دنیای جدید و انقلاب اسلامی، ما باید تعامل، گفت و گو و مذاکره را در تمامی ابعاد سیاسی، اقتصادی و علمی، راهبرد خود قرار دهیم و اینکه دیواری بین خود و کشور های دیگر باشیم، جوابگو نیست. بنابراین باید راه تعامل و گفت و گو را باز بگذاریم. ما باید 40 سال بعد از انقلاب بازنگری کرده و ببینیم که آیا با جنگ و دعوا، مچ گیری و تخریب به نتیجه ای رسیده ایم؟ به نظر من جز اینکه انرژی ها را هدر داده و سرمایه ها را نابود کرده باشیم، نتیجه ای نگرفتیم.
غرویان افزود: باید اختلاف نظر را پذیرفته و یک کمپین گفت و گوی ملی راه بیندازیم و با همفکری و گفت و گو، مشکلات را حل کنیم. اینکه بگوییم این و آن خودی نیستند چه ثمری داشته است؟
وی در پایان گفت: باید عالمان و دانشمندان را بر صدر نشانده و به علم و اندیشه بها دهیم، همچنین به فرهیختگان احترام بگذاریم. چند وقت قبل یک امام جمعه گفت: اسلام با خوش گذرانی و رفاه سازگاری ندارد. متاسفانه این یک تفکر غلط و قرائتی نادرست از اسلام است. باید پرسید پس اسلام آمده تا مردم را در عذاب قرار دهد؟ به نظر می رسد که یکی از مشکلات اصلی ما نیز همین قرائت های نادرست از اسلام باشد.

در انتهای این نشست، سخنرانان به سؤالات حاضران پاسخ گفتند.