گزارش نشست «دولت الکترونیک و شفافیت» در وزارت ارتباطات

کارشناسان و صاحب نظران در نشست دولت الکترونیک و حقوق شهروندی با عنوان «دولت و شفافیت» با اشاره به ضرورت الکترونیکی کردن و شفافیت اطلاعات، به چالش ها و الزامات این حوزه پرداختند.
نخستین نشست دولت الکترونیک و حقوق شهروندی با عنوان «دولت و شفافیت» با همکاری معاونت فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و حضور جمعی از اعضای هیات علمی این پژوهشگاه و کارشناسان پژوهشگاه، و دکتر حسن نمکدوست، استاد ارتباطات و روزنامه نگاری، و دکتر بهاره آروین عضو شورای شهر تهران در محل وزارت ارتباطات برگزار شد.
ابتدای جلسه رضا اکبری نوری دستیار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور حقوق شهروندی با اشاره به اینکه دولت الکترونیک بر اساس نیازهای سازمان ها و دستگاه ها شکل گرفته است، گفت: دولت الکترونیک زیرساختی است که نتیجه آن می تواند مشارکت و عدالت باشد اما فاصله بسیاری تا رسیدن به این اهداف داریم. ما در آستانه یک مهاجرت بزرگ به سرزمین جدیدی به نام فضای مجازی قرار داریم که دولت الکترونیک بخشی از این فضا است و باید توجه داشته باشیم که همزمان با گسترش زیرساخت ها، فرهنگ، سواد و نظام های حقوقی و در صدر همه آموزش باید با جدیت پیگیری شود.
رضا نوری هدف از برگزاری چنین نشست هایی با حضور پژوهشگران و صاحب نظران علوم انسانی را ترویج و تعمیق پروژه دولت الکترونیک در راستای تامین حداکثری حقوق شهروندان بیان کرد و اظهار داشت: این اهداف با اولویت شفافیت، عدالت اجتماعی، کاهش فساد، مشارکت مردمی و دسترسی آزاد به اطلاعات برای توانمند سازی شهروندان و افزایش کارایی دولت پیگیری می شود.
در ابتدای این جلسه گزارشی از پروژه دولت الکترونیک و میزان تحقق آن توسط سازمان فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه شد. کارشناسان فنی وزارت ارتباطات، ضمن بیان وضعیت موجود در شاخص های حوزه زیرساخت های فنی دولت الکترونیک، خاطرنشان کردند که مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
سخنران اول، دکتر بهاره آروین، رییس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران، در این نشست با اشاره به اینکه الکترونیکی کردن شرط لازم شفافیت است اما کافی نیست، گفت: اگر فرایندها پیش از عزم ما برای شفافیت، الکترونیکی نشده باشند، این شفافیت پایدار نیست و اطمینانی نیز به شفافیت واقعی وجود ندارد. وی با اشاره به تجربیاتی که در حوزه شفافیت در شهرداری تهران انجام شده است، افزود: اگر فرایند های قبلی و بعدی گزارش هایی که به صورت الکترونیکی منتشر می شود مشخص نباشد، شفافیتی که سیستماتیک و برخط است اتفاق نمی افتد و بیشتر به نمایش شفافیت منجر می شود.
این عضو شورای شهر تهران به الکترونیکی شدن بیشتر امور در شهرداری تهران اشاره کرد و گفت: یکی از این موارد انعقاد قراردادها در شهرداری تهران است که به صورت فرایندی کامل الکترونیکی شده است و همزمان با انعقاد قرار داد به صورت الکترونیکی نیز ثبت می شود اما از 44 واحد تابعه شهرداری تهران 4 واحد به این سامانه متصل هستند و به دلیل اینکه فرایندها باید در 40 واحد دیگر الکترونیکی شود کاری زمانبر و سخت است.
دکتر آروین به ضرورت یکپارچه سازی سامانه ها در الکترونیکی کردن امور تاکید کردو گفت: یکپارچگی سامانه هایی که در سطح یک واحد راه اندازی می شوند خیلی مهم است و با این اقدام اطلاعات ورودی به این سامانه ها دارای یک دیتا می شود و مشکلات موازی کاری و مغایرت به وجود نمی آید و در این زمینه نقش وزارت ارتباطات در سطح دولت بسیار مهم است.
وی با انتقاد از اینکه در جامعه نیز فرهنگ شفافیت جاری نشده است، افزود: بیشتر در این حوزه فرهنگ افشاگری جاری است که از بخش عمده ای از اطلاعات موردی را برجسته سازی می کند و این موارد باعث آسیب هایی به روند شفافیت و دسترسی آزاد به اطلاعات می شود.
در ادامه دکتر حسن نمکدوست، استاد ارتباطات و روزنامه نگاری، بعنوان سخنران دوم نیز در این نشست با تاکید به اینکه شفافیت یک اتفاق خیلی بزرگ است، گفت: این مفهوم با آزادی بیان، مطبوعات، آزادی اطلاعات، حقوق شهروندی و حریم خصوصی پیوند می خورد.
وی به تاریخ تدوین قانون حق دسترسی آزاد به اطلاعات در دنیا اشاره کرد و افزود: از 252 سال گذشته مفهوم دسترسی آزاد به اطلاعات در قانون مطبوعات کشور سوئد وارد ادبیات این حوزه شد و خیلی از اندیشمندان اعتقاد دارند که آزادی اطلاعات در سوئد محصول دمکراسی نیست بلکه دمکراسی سوئد حاصل آزادی اطلاعات است.
 نکمدوست با اشاره به اجرای قانون دسترسی آزاد به اطلاعات از یک سال و نیم گذشته در ایران، تصریح کرد: شهروندان می توانند با مراجعه به تمام دستگاه های عمومی و دولتی و درخواست دریافت اطلاعات کنند و اگر این اطلاعات ارائه نشود شخص می تواند از دستگاه مربوطه شکایت کند.
وی پروژه شفافیت را پروژه ای به روزتر از دسترسی آزاد به اطلاعات عنوان کرد و افزود: در این پروژه بدون درخواست شهروندان اطلاعات در اختیار آنان قرار می گیرد و پیوند آن با حریم خصوصی، آزادی بیان و آزادی مطبوعات از این جهت است که یک شهروند اگر چیزی برای دانستن نداشته باشید امکان اظهار نظر نیز ندارد.
این استاد ارتباطات پروژه شفافیت را مختص شفافیت اقتصادی ندانست و تصریح کرد: شفافیت مربوط به تمام فرایندهایی است که از ابتدا تا انتها منجر به تصمیم گیری می شود.
وی افزود: موضوع مهمتر از الکترونیکی شدن، فهم دسترسی آزاد اطلاعات برای مردم است که در جامعه در این حوزه بسیار مشکل داریم و در هیچ سطحی از کشور «دانستن حق مردم است» به رسمت شناخته نشده است و ما به لحاظ فرهنگی باید تلاش کنیم تا دو مفهوم حق دسترسی به اطلاعات از یک سو و حق انتشار مستمر همه اطلاعاتی که به شهروندان مربوط می شود، اجرایی شود.
این استاد روزنامه نگاری تصریح کرد:  دولت ها صاحب اطلاعات نیستند و مالک اطلاعات مردم هستند که دولت ها به نمایندگی از مردم وظیفه مرتب سازی و بهره برداری از این اطلاعات را به نفع مردم دارند.
دکتر نمکدوست در ادامه به روند تهیه و  تصویب قانون دسترسی آزاد به اطلاعات در ایران اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه بیش از یک سال و نیم از اجرای قانون دسترسی آزاد به اطلاعات نمی گذرد ناگهان پیش نویس قانون شفافیت در حال تدوین است که بهتر بود بعد از اجرا قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و مشخص شدن ایرادات و نواقص این قانون به دنبال تصویب قانون شفافیت رفت.
در پایان جلسه، سخنرانان نشست به سوالات حاضرین پاسخ دادند.