دکتر زیبا کلام: برخلاف نسل جدید، به آینده امیدوارم

گزارش نشست «کارنامه حقوق شهروندی در ایران»
دکتر زیبا کلام: برخلاف نسل جدید به آینده امیدوارم
به مناسبت دومین سالگرد ابلاغ منشور حقوق شهروندی توسط رئیس جمهور، معاونت فرهنگی- اجتماعی پژوهشگاه  نشستی با عنوان «کارنامه حقوق شهروندی در ایران» و با حضور دکتر صادق زیباکلام عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در تاریخ  11 دی ماه 1397 در سالن حکمت پژوهشگاه برگزار کرد.

در ابتدای این نشست، دکتر زیبا کلام به برخی برنامه های روزانه اش گفت: من در مسیری که به اینجا می آمدم، به نظرم آمدکه بهتر از هر بحث نظری در خصوص فلسفه حقوق شهروندی، روایت امروز صبح زندگی خودم را برای شما بگویم که خودش به اندازه کافی گویای حقوق شهروندی در ایران می شود. من دیشب مشغول نوشتن لایحه دفاعیه ای بودم که امروز صبح باید به دادگاه تجدید نظر ارائه می کردم. این دفاعیه در مورد پرونده ای بود که به واسطه مصاحبه  بنده با تلویزیون دویچه وله آلمان در خصوص ناآرامی های دی ماه سال گذشته مطرح شده بود.
وی با تشریح مسائل و حواشی پیرامون این پرونده و همچنین پرونده دیگری که در دادگاه دیگری مطرح شده بود،  افزود:  فکر می کنم این مسائل به حقوق شهروندی مربوط می شود. یعنی همین که حاکمیت به واسطه مفاهیمی همچون تبلیغ علیه نظام، تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب، افراد را به زندان می فرستد، محاکمه و مجازات می کند، نقض حقوق شهروندی است اما مثلاً در آمریکا که حمله به عراق پیش آمد، بسیاری از افراد جلوی کاخ سفید آمدند و علیه حکومتشان تظاهرات کردند، بدون اینکه کسی را بازداشت یا کسی را متهم کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: نفس اینکه با حکومت مخالفت شود، جزو نخستین سنگ بناهای حقوق شهروندی است. اساس و بنیان حقوق شهروندی در گرو سه اصل کلی است. اگر این سه اصل در هر جامعه ای رعایت شود، می توان گفت که در این جامعه چیزی به نام حقوق شهروندی وجود دارد. اصل اول این است که عزل و نصب حکومت و آمد و رفتن حکومت  با رأی مستقیم مردم باشد. مردم حکومتی را انتخاب می کنند، اگر از آن راضی بودند، چهار سال یا پنج سال بعد به همان حزب یا گروه یا جریان سیاسی مجدداً رأی می دهند. اگر راضی نبودند، به گروه دیگر یا جریان دیگری رأی می دهند. اگر این پذیرفته شود، تبعات زیادی دارد. از جمله اینکه مشروعیت دیگری برای حکومت وجود نخواهد داشت. تنها مشروعیتی که برای حکومت وجود دارد، صندوق رأی وزارت کشور است.
وی تصریح کرد:  اصل دوم این است؛ حکومتی که با رأی مستقیم مردم انتخاب شده و زمام امور کشور را به دست گرفته است، این حکومت هر کاری که بخواهد نمی تواند انجام بدهد. این حکومت فقط آن چیزی را می تواند و مجاز است انجام دهد که قانون اساسی آن کشور برایش مجاز دانسته است.
زیبا کلام در ادامه به اصل سوم اشاره کرد و گفت: اصل سوم این است که باید حکومت پاسخگو باشد. به کی؟ به پارلمان. باید در برابر عزل و نصب ها، سیاست ها و اقداماتش پاسخگو باشد. هر اتفاق ساده یا مهمی که می افتد، حکومت باید پاسخگو باشد. اگر حکومت انتخاب و عزل و نصبش به عهده مردم باشد و اگر قدرت حکومت فقط محدود بشود به آنچه قانون به آن اجازه داده است و اگر حکومت پاسخگو باشد، در آن کشور و جامعه حقوق شهروندی مراعات می شود. اگر در حکومتی یکی از این سه اصل نبود، شما نمی توانید بگویید در آن حکومت و جامعه حقوق شهروندی ساری و جاری است. لذا، اساس و بنیان حقوق شهروندی با محدویت قدرت حکومت همراه است. نمی شود در جامعه ای اختیارات و قدرت حکومت نامحدود باشد و پاسخگویی وجود نداشته باشد و در عین حال  شما بگویید حقوق شهروندی هم در این جامعه وجود دارد.
دکتر زیبا کلام در انتها تأکید کرد: آخرین مطلبی که می خواهم بگویم امیدوار کننده است و اینجا است که من با نسل های جدید که ناامید هستند، راهم جدا می شود. من به آینده امیدوارم، برای اینکه تاریخ گذشته ایران حکایت از پیشرفت می کند. من اگر امروز بگویم اصل تفکیک قوا، همه شما می فهمید. ولی 100 سال پیش اگر این حرف گفته می شد، 90 درصد آدمها این حرف را نمی فهمیدند و این یعنی پیشرفت.
وی افزود: همینطور در مورد پاسخگو بودن حکومت و موارد دیگر می توان این مثال را زد. در طول تاریخ حکومت ها هر کاری که می خواستند کردند و به هیچ عنوان محدود به قانون و پاسخگو نبودند. از زمان مشروطه روشنفکران ما این مطالب را دنبال کردند. در غرب هم یک شبه به اینجا نرسیدند. در غرب هم 300 ، 400 سال اینگونه مباحث به طول انجامیده است. بنابراین به نسبت گذشته خودمان، بنده معتقدم حقوق شهروندی در جامعه ما پیشرفت کرده است. به نسبت گذشته که شاه سایه خدا در زمین بود و نمی شد اساساً در مورد حقوق شهروندی صحبت کرد، پیشرفت کرده ایم. ما نمی توانیم و نباید حقوق شهروندی خودمان را با کشورهای دیگر مثل فرانسه، آمریکا و... مقایسه کنیم. ما باید با جامعه خودمان سنجیده شویم.
در پایان این نشست  دکتر زیبا کلام به سؤالات حاضران پاسخ داد.