گزارش اولین روز از مراسم هفته پژوهش در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

گزارش اولین روز از هفته پژوهش در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

مراسم روز اول از هفته پژوهش صبح امروز (شنبه، 24 آذرماه 1397) با عنوان؛ پژوهش و جامعه با حضور فرزند دکتر معین، صاحب فرهنگ‌ معین، اساتید، رئیس و معاونان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این پژوهشگاه برگزار شد.در مزاسم امروز پس از خیرمقدم و سخنرانی دکتر قبادی، دکتر کریم مجتهدی طی سخنانی گفت: معمولا گفته می‌شود مراکز علمی سه هدف دارند، در درجه اول آموزش و سپس پژوهش است و در درجه سوم انتقال محصول به جامعه است.شاید ما یک نوع خوف و رجا نسبت به پژوهش داریم، باید چه چیزی را پژوهش کنیم؟ در درجه اول باید مسایل درست طرح شود و بعد راه‌حل‌هایی پیدا کنیم و نیز از گذشته استفاده کنیم.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: محصول فعالیت همه دانشمندان برای علم و ترویج علم بوده و از این جهت برای من مهم هستند، چون توجه زیادی به مدارس داشته‌اند.در قرن ۱۳ میلادی، غرب، ابن سینا را کشف کرد، خیلی بیشتر از آنچه ما فکر کنیم، افکار ابن سینا در تاریخ و فرهنگ غرب تاثیرگذار بوده است.این برای ما خیلی اهمیت دارد.دانشجو و پژوهشگر ما اگر اراده به پژوهش نداشته باشد، هیچوقت فراغت هم پیدا نمی‌کند.
سخنران اصلی این نشست حسین صادقی، استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس بود، او در این نشست درباره علوم انسانی و مسأله تحریم سخنرانی کرد و گفت: علوم انسانی در مساله تحریم کارآمدی دارد.ما ۴۰ سال است که گرفتار تحریم هستیم، تحریم نوشته و تحریم نانوشته.مثلا کشور آلمان هیچ تحریم نوشته‌ای علیه ما ندارنپد اما بعد از انقلاب یک نیروگاه اتمی را که فقط ۱۵ درصد آن باقی مانده بود، ترک کردند و رفتند که باعث شد این نیروگاه سال‌ها تعطیل شود که این یک تحریم نانوشته است.همچنین صنعت نفت را در این زمان خارجی‌ها ترک کردند و رفتند، آن زمان ۵ میلیون بشکه نفت تولید می کردیم که بعد از رفتن خارجی‌ها به تولید نفت ما به ۳هزار بشکه رسید و اکنون ۴۰ سال از عمر انقلاب می‌گذرد و ما هنوز نتواسته‌ایم این ۲ میلیون بشکه را ترمیم کنیم.
استاد دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: در دانشگاه تربیت مدرس فعالیت‌های مختلفی در رابطه با تحریم‌ها صورت می‌گیرد، گاهی بعضی‌ها نامه‌ای می‌نویسند که ما شما را نمی‌بخشیم و ...که فایده زیادی ندارد، هرازچندگاهی هم جلساتی برگزار می‌شود که می‌گویند، آقا بیایید ۴۰ نفر اقتصاددان هستند و ...که به نظر من این جلسات هم تشریفاتی است.
وی افزود: مساله مقابله با تحریم یک سازوکار بلندمدت و ادامه‌دار است.نمی شود تحریم را فقط در قالب یک هسته پژوهشی در دانشگاه دنبال کرد بلکه یک بحث بین رشته‌ای است.
صادقی از تشکیل خوشه مقابله با تحریم در دانشگاه تربیت مدرس خبر داد و گفت: در واقع یک نقشه راه برای مقابله با تحریم در این دانشگاه آماده شده است، به ترتیب و مرحله به مرحله این موضوعات مختلف به دستگاه‌های مختلف ارتباط پیدا می کند.برای مثال در علوم انسانی در حوزه جامعه شناسی دو موضوع سرمایه اجتماعی و آسیب اجتماعی را مدنظر قرار داده‌ایم.این خوشه در دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس است.
این استاد دانشگاه به ظرفیت علوم انسانی اشاره کرد و گفت: ما سه مفهوم به نام کتاب، علم و حکمت داریم.کتاب یعنی هویت، یعنی کسی که کتاب ندارد هویت و شناسنامه ندارد.اما آنچه به علوم انسانی مربوط می‌شود حکمت است، کار علوم انسانی رمزگشایی از حکمت و رساندن جامعه به سعادت است.
وی با بیان اینکه بعد از گذشت ۴ دهه از انقلاب تصویر روشنی از اقتصاد نداریم، گفت: در این چهار دهه اصلا نرخ رشد خوبی را نداشته‌ایم و اصلا زیبنده کشورمان نیست، از لحاظ بودجه و بودجه‌نویسی هم مشکلات زیادی داریم یعنی اگر اداره کشور ۲۰۰ تومان بخواهد دولت ۱۰۰ تومان برای اداره کشور اختصاص می‌دهد و همین بودجه هم ۷۰ درصد کسری دارد که چگونه تامین می‌شود؟ با استقراض و چاپ اسکناس و به این ترتیب بعد از ونزوئلا پول ملی ما بی‌ارزشترین پول در دنیا می شود.
صادقی به آسیب‌های مختلف «ضعف در برابر تحریم» اشاره کرد و گفت: عدم توجه به تحقیق و توسعه باعث آسیب در برابر تحریم می‌شود، در برنامه پنجم و ششم توسعه نوشته‌اند باید سه درصد تولید ناخالص داخلی به تحقیق اختصاص یابد اما کمتر از نیم درصد اختصاص یافته و آن هم هزینه نگهداری است.وقتی می‌خواهیم بدون تحقیق کشور را اداره کنیم دیگر چه انتظاری دارید؟ ما اگر به اندازه کافی پول در صندوق داشتیم و می‌توانستیم در طول این سال‌ها ۲ میلیون بشکه نفت را ترمیم کنیم دیگر امروز نیاز نداشتیم که منتظر شرکت توتال باشیم تا بیایند پولی بیاورند و کاری بکنند.تحریم به خاطر زور ترامپ نیست بلکه به خاطر ضعف و ناتوانی ما است.ما ناپایداری توسعه هم داریم؛ اکوسیستم کشور را نابود کرده‌ایم، وزیر نیرو می‌گوید از آبی که ما حق داشتیم ۲۰ درصد برداشت کنیم ۱۱۰ درصد برداشت کرده‌ایم و با سرعت زیادی به سمت نابودی اکوسیستم می‌رویم.متاسفانه علوم انسانی بعد از انقلاب دو قطبی شده است و حوزه علمیه هم خود را متولی علوم انسانی می‌داند و همچنین متاسفانه از کنکور تا آخر دانشگاه و بعد هم اشتغال مهندسی و پزشکی پرمخاطب و علوم انسانی کم‌داوطلب است.متأسفانه مهندسان توجه آنچنانی به علوم انسانی ندارند و وزارت‌خانه‌های ما فنی‌زده شده‌اند.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تأکید کرد: ما علوم انسانی‌ها باید برویم و جایگاه‌مان را پیدا کنیم، حتی در دانشگاه هم به حاشیه رانده شده‌ایم به گونه‌ای که پایان‌نامه‌های علوم انسانی نصف دیگر پایان‌نامه‌هاست.
در ادامه این مراسم و بعد از سخنرانی حسین صادقی ار کتاب «جوامع الحکایات» با حضور دکتر مهدخت معین، فرزند دکتر معین، صاحب فرهنگ معین رونمایی و رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از خدمات وی تجلیل به عمل آورد.همچنین در ادامه برنامه، پنل تخصصی پژوهش و جامعه با موضوع «کارآمدی علوم انسانی در مقابله با تحریم» و با حضور برخی از محققان و پژوهشگران برگزار شد.

نعمت‌الله فاضلی: : علوم انسانی در هجمه بازار خودش را باخته و تضعیف شده است
جامعه فقیر جامعه‌ای است که ارزش تفکر را فرزندانش نمی‌آموزد
نعمت‌الله فاضلی، استاد جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این نشست گفت: رویکرد غالب در ایران این است که علوم انسانی اجتماعی را به مثابه یک رویکر عقلانی ابزاری می‌بینیم، اما رویکرد مقابل این هم این است که علوم انسانی اجتماعی یک رویکرد عقلانی امنیتی است.علوم انسانی ماهیتا علم تعاملی، ارتباطی و ترویجی است.
وی با طرح این سوال که پیوند علوم انسانی و جامعه را چگونه می‌توان دید؟ گفت: در موقعیت موجود ۴۰ سال است که در وضعیت تحریم و انزوا قرار داریم علوم انسانی چه موضعی را می‌خواهد بگیرد، این باید روشن شود.علوم انسانی به معنای واقعی انسانی و علوم اجتماعی به معنای پاقعی اجتماعی است و در این صورت است که علم است.
فاضلی اظهار کرد: اگر بپذیریم که پشتوانه انسان‌بودن و تمدن، متن است و با متن معنا پیدا می‌کند نه کالا، به واقعیت پی نمی‌بریم. علوم انسانی اجتماعی وقتی وارد بازار شود، بازنده است. علوم انسانی علوم معنویت و فضیلت هم هستند، درست است مهندسی و پزشکی هم شأن انسانی پیدا می‌کنند اما علوم انسانی علوم فضیلت هستند. دانشگاه به معنای کلی دانشگاه فضیلت است و فضیلت جان دانشگاه است، حتی علوم مهندسی زمانی می‌توانند برای انسان باشند که در خدمت علم انسانی باشد. نباید تبدیل به مهندسانی شویم که فقط فکر می‌کنند با انباشت ثروت مشکلات انسان‌ها را حل کنند.
وی افزود: علم انسانی در موقعیت تحریم چکار می‌تواند بکند، یک آشکارکردن رنج انسانی در موقعیت کنونی است، وقتی گفته می‌شود جامعه ما عصبی است، وقتی گفته می‌شود جامعه ما با بحران چالش انسانی مواجه است کلیدی‌ترین کار این است که باید انسان را برجسته کنیم. اگر بازار چشم جامعه را کور کرده است باید ارزش‌های انسانی را برجسته کنیم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: وقتی قدرت نقادی را انتخاب می‌کند و ارزش‌های انسانی را در پیش می‌گیرد در آن صورت است که علوم انسانی و اجتماعی در موضع خود قرار گرفته است. شفقت و شهامت و اصالت و صداقت فضیلت‌های علوم انسانی اجتماعی است. ما باید به مردم خود یاد دهیم از مشاهده و تمام دانش‌های انشانی، فضیلت‌های اخلاقی را برای زندگی کنونی خود تمرین کنند، انسان‌ها با ابزار توانمند نمی‌شود بلکه با اخلاق و احساس مسئولیت است که رستگار می‌شوند. جامعه امروز ما از انفعال رنج می‌برد و در برابر بازار تسلیم می‌شود.
استاد حوزه مطالعات بین فرهنگی تأکید کرد: ما باید به موضع علوم انسانی به مثابه اخلاق و عقلانیت ارتباطی برگردیم. شاید مهمترین کاری که علوم انسانی در موقعیت کنونی می‌تواند بکند این است که از خودش دفاع کند. علوم انسانی در هجمه بازار خودش را باخته و تضعیف شده است. دو علم یعنی اقتصاد و روانشناسی از علم انسانی فاصله گرفته‌اند ولی صدها شاخه دیگر در خدمت علوم انسانی هستند و از همین‌ها باید استفاده کنیم و جامعه را بیدار کنیم. باید ارزش کلمات و کارکرد ادبیات، گفت‌وگو کردن، تعامل خوب را به جامعه توضیح داد. جامعه فقیر جامعه‌ای است که ارزش تفکر را خوب به فرزندانش نمی‌آموزد. وادادن به بازار، بحران اکنون علوم انسانی است و علوم انسانی باید با سیطره بازار مقابله کند. انسان‌ها نیاز دارند به اینکه در وجود انسانی آنها چه توانمندی‌هایی نهفته است.
فاضلی ادامه داد: مردم با پناه بردن به بازار نمی‌توانند کاری بکنند، باید به علوم انسانی برگردیم. ما دانشگاهی‌ها بیشتر از بازاری‌ها و دولتی‌ها به خودمان ظلم می‌کنیم و می‌خواهیم پول در بیاوریم. علوم انسانی باید برای جامعه توضیح دهد که برگردند به اخلاق؛ اتفاقا علوم انسانی در مساله تحریم بهتر دیده می‌شود  به شرط اینکه  اجازه داده شود انسان دیده شود. علوم انسانی علوم تأمل است و فضای کسب و کار نیست، علوم انسانی را به کسب و کار و بازار تقلیل ندهیم و اجازه دهیم عقلانیت به جامعه برگردد.

صادقی: مقابله با تحریم یک پدیده چندین رشته‌ای است اما اناق فرمان آن باید در دست علوم انسانی باشد
پس از حرف های دکتر فاضلی، حسین صادقی، استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس نیز در این پنل گفت: فقط با حرف زدن و سخنرانی نمی‌شود با تحریم مقابله کرد ما باید وارد عمل شویم. یک چیزی جا افتاده است که تحریم قبلا نبوده است و به تازگی به وجود آمده است.
وی ادامه داد: تحریم از دوره باستان تاکنون ادامه داشته است، در بعضی از دوره‌ها به صورت فیزیکی و به شکل محاصره قلعه‌ها بوده است و بعد از دوره‌ای شکل تحریم عوض می‌شود. تحریم از خشکی‌ها به دریا کشیده می‌شود، به اصطلاح تحریم دریایی می‌شود. تحریم در دوره اخیر هم داشتیم که انگلیسی‌ها آمدند و بنادر را مصادره کردند، آمدن انگلیس به جنوب ایران و استقرار توپ‌های دریایی نیز یک نوع تحریم بود.
این استاد دانشگاه گفت: در دوران مصدق هم تحریم داشتیم منتهی جای انگلیس با آمریکا عوض شد، پس تحریم یک پدیده تاریخی است و ربطی به این اواخر ندارد. این مملکت همیشه مورد ظلم آمریکا و دیگر کشورها بوده است اما ما هم باید با تحریم مواجهه درست داشته باشیم نه تنها اینکه دور هم بنشینیم و صحبت کنیم.
صادقی تاکید کرد: کتاب، علم و‌ حکمت سه مفهوم بسیار مهم است. علم جایگاه خاص خود را دارد، حکمت است که راه رستگاری را نشان می‌دهد و علوم انسانی است که باید از این حکمت رمزگشایی کند. به گفته وی، مقابله با تحریم، یک پدیده چند رشته‌ای است اما اتاق فرمان آن باید در دست علوم انسانی باشد.