گزارش نشست؛ «زبان مادری در گفتمان علوم اجتماعی»

نشست تخصصی با عنوان: «زبان مادری در گفتمان علوم اجتماعی» روزچهارشنبه، 11 مهرماه 1397، در سالن حکمتِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
در این نشست که از کتاب «زبان مادری در گفتمان علوم اجتماعی» رونمایی شد، چهره هایی چون امیلیا نرسیسیانس، حسین روحانی، لیلا اردبیلی، حسین صافی، آیدین ابراهیمی، شیوا بازرگان، ناصر فکوهی، محمد باقر تاج الدین، محمدرضا زمردی، سامان سامنی، محمد زینالی اناری، رحیم محمدی، علی مرشدی زاد، بیژن عبدالکریمی، زهرا حاجی شاه کرم و سیدجواد میری حضور داشتند.
آنچه در این کتاب و به صورت کلی مجموعه سخنرانی های ارائه شده در این نشست بررسی شد، تبدیل مسأله «زبان» به پدیده‌ای فرهنگی، اجتماعی و آکادمیک، فارغ از پیوست‌های سیاسی، امنیتی و ایدئولوژیک آن بود.
در این نشست، «زبان» متعلق ذهن تلقی شد و به این واسطه «زبان»، به مثابه یک امر اجتماعی از ابعاد گوناگون مورد بحث و تحلیل قرار گرفت. همچنین، تمایز بین چهار مفهوم: «زبان به مثابه زبان مادری»، «زبان به مثابه زبان ملی»، «زبان به مثابه زبان رسمی» و در نهایت «زبان به مثابه زبان میانجی و مشترک» برای تبیینِ مساله «زبان» ضروری دانسته شد.
در این نشست «زبان فارسی»، به مثابه زبان مشترک، در حداقل واحد سیاسیِ ایران ـ نه در فلات فرهنگی ایران که زمانی آسیای مرکزی و هند و... هم جزو آن بودندـ عنوان و تاکید شد، در صد سالی که آکادمی در ایران تأسیس شده، اگر چه بسیاری از نظریه‌های حوزه زبان شناسی از چامسکی گرفته تا سوسور به فارسی ترجمه و در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شوند اما به زبان به مثابه یک امر آکادمیک نگاه نشده است. در واقع، « زبان» به عنوان یک امر اجتماعی در بستر جامعه ایرانی، بدون اینکه به دعواهای سیاسی کشیده شود ، مورد تأمل قرار نگرفته و مطرح نشده است.
در این نشست، عنوان شد: بخشی از سختگیری‌های مربوط به زبان مادری به رفتارهای افراطیِ ناسیونالیست های باستانگرا و قومیتگرا برمی‌گردد و برای تعدیل این موضوع، به نظر می رسد، زبان نباید تبدیل به امری اسطوره‌ای شود. به عبارت دیگر، بدیل‌کردن زبان به امر اسطوره‌ای، می‌طلبد که فرد خودش را ضد دیگری تعریف کند. در حالی که امر زبانی در چارچوب حقوق شهروندی مطرح می شود.