گزارش کرسی ترویجی با عنوان «بررسی فرهنگ کار در ایران (مطالعه فرهنگ کار در سازمانهای دولتی و خصوصی در تهران)»
به همت دفتر کرسی های نظریه پردازی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی عرضه و نقد ایده علمی با عنوان «بررسی فرهنگ کار در ایران» و با حضور دکترتوحیدلو (ارائه دهنده) دکتر علی ربیعی (ناقد) دکترفاضلی (ناقد) دکتر کسرایی (مدیر علمی) در روز 23 مهرماه 97 در پژوهشگاه برگزار شد.
در ابتدای نشست دکتر توحیدلو تعریفی از فرهنـگ کـار ارائه کرد که عبـارت از مجموعـه‌ی ارزشـ ها، باورها و دانـش‌های مـشترک و پذیرفته شده‌ی یک گروه کاری در انجام فعالیت های معطوف به تولید و یـا ایجـاد ارزش افزوده بود. ارتقای فرهنگ کار، عمل به تعهدات حتـی در زمانی‌کـه کنتـرل خارجی وجود ندارد و احساس مـسئولیت در قبـال کار، تولیـد و سـرمایه‌هـای فـردی و ملی نیز از نکات مورد تأکید بخش آغازین سخنان دکتر توحیدلو بود.
وی در ادامه گفت: اگرچه وضعیت فرهنگ کار در سازمانهای ایرانی اعم از دولتی و خصوصی مطالعه شده ولی برای فهم این وضعیت، شاغلین ایرانی خارج از کشور مورد مطالعه قرار گرفته‌اند که تجربه کار در ایران و غیر از ایران را به‌طور هم‌زمان داشته‌اند. از دیگر سو به وضعیت شاغلین در سطوح مختلف سازمانهای دولتی و غیر دولتی در ایران نیز نظر افکنده شده است. مطالعه فرهنگ کار در سه سطح فردی، سازمانی و کلان صورت گرفته است و برخلاف دیدگاه‌هایی که متأثر از مطالعات شرق‌شناسانه، اجزایی را در تاریخ درازمدت و ذات فرهنگ ایرانی به‌عنوان عوامل بازدارنده، در مسیر شکل‌گیری فرهنگ سازنده کار بیان می‌کند، مطالعه حاضر نشان می‌دهد که مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی و ساختاری، سازنده موقعیت‌هایی است که باعث می‌شود همان کنشگر غیر فعال در ساختار ایران به کنشگران مؤثر در ساختار خارج از ایران تبدیل شوند.
در ادامه دکتر ربیعی (وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی) به عنوان یکی از ناقدان این کرسی گفت: در واقع فرهنگ کار در ایران تقریبا به صورت مستقیم و غیر مستقیم، تحت عنوان بهره وری اشاره شده است که در ریشه بهره وری بر می گردیم به بحث فرهنگ کار، فرهنگ کار هم اگر قرار باشد در یک جامعه ای توسعه پیدا کند و بر توسعه اقتصادی متکی باشد قطعا بر توسعه فرهنگ کار ارزش بسیار زیادی دارد. فرهنگ کار یک بخش توسعه است که از بهره وری تاثیر پذیرفته و بحث دیگر آن کار و خانواده و کار و جامعه است.
دکتر ربیعی تأکید کرد: اگر دکتر توحیدلو می خواهند مقایسه ای داشته باشند باید این وجوه را ببینند بخصوص انسان هایی که می خواهند کار انجام دهند رفتاری را نشان می دهند که بخشی از این رفتار در فرهنگ است . بنابراین چارچوب کار ارائه دهنده در ارتباطش با فرهنگ، خوب بوده است ، همچنین کنترل نظارت هم جذاب بود اما اگر بخواهد این کار، کار کاملی شود باید روی فرهنگ ایران عمیق تر کار شود . پیشنهادی که برای دکتر دارم، اگر یافته هایمان را ببریم به وضع موجود، نمی خواهیم یافته های دست نیافتی بدهیم. از طرفی صنعت با محیط اداری کاملا متفاوت است. اگر بخواهیم بدانیم بحث عدالت در نسبت با مزد و مقایسه اش با دیگران به چه نحو است، به نظر بنده می‌تواند در سیاست گذاری ها تاثیر بگذارد.
دکتر کسرائی، مدیر علمی نشست ضمن تشکر از دکتر ربیعی که به چند نکته مهم از جمله الزامات ساختاری اشاره کرد و گفت: مسائل حاشیه ای که بیشتر مسائل امنیتی کار و محیط کاری هست نیز باید دیده شوند. در واقع در محیط کار هم به بحث چیدمان بخصوص چیدمان اداری و سایر مسائلی که در محیط کار فاقد انگیزش است اشاره شود.
در ادامه دکتر فاضلی دیگر ناقد این کرسی ترویجی گفت: مهم بودن فرهنگ به معنای ایدئولوژیک لفاظی آن نیست. اینکه فرهنگ چیست و درون مایه آن کدام است؟ دکترتوحید لو اشاره کردند به ارزش ها درحالی که خود ارزش ها را روشن نکردند که کدام است و همچنین اشاره کردند در جوامع مدرن بورکراسی به شیوه مدرن و عوامل تعیین کننده هستند نه اخلاق کار یا ارزشهای فردی و بیان کردند که در جوامع توسعه یافته براساس تحقیقات موجود دیگر اخلاق پروتستانی جایگاه محکم و تعیین کننده ندارد و اینکه منظور از فرهنگ کار نگرش های وبری است از مفهوم PWE یا پروتستان پروتیک که اخلاق نحوه مواجه با سوژه هست یا ابژه اجتماعی. حال نقدی که بر مطالب ارائه کننده می شود. وی چالش را مطرح می کند بدون اینکه یک مسئله ای داشته باشد؟ و مسئله از جایی پیدا می شود که برای توضیح دادن یا صورت بندی کردن چالش چه دیدگاه هایی می تواند باشد و کدام یک از این دیدگاه ها را به چالش بکشیم و کدام دیدگاه رقیب را مطرح کنیم؟ حال اگر بنا باشد که شرط کار به صورت فرهنگ ارائه شود باید به صورت طبقه بندی از دیدگاه ها باشد و بعد مناقشه برسر دیدگاه ها صورت پذیرد. از طرفی دکتر توحیدلو بیان کردند که مواجه با چالش نامولد بودن نیروی کار در ایران یک رویکرد سازمانی است. یک رویکرد روان شناختی و یک رویکرد جامعه شناختی که تلویحا در صحبت وی بود. ما بحرانی که داریم روانشناسی گرایی یا (سایکولوزیم یا شخص انگاری) است اینکه جامعه را به شخص تقلیل دهیم و اینکه این شخص انگاری یا روانشاسی گرایی چه آسیب های به جامعه وارد می کند که این استعاره، زندگی اجتماعی یا جامعه ما را نابود می کند. فرهنگ کار یک کانسپت تئوریک است که می خواهد بیان کند که فرهنگ کار روانشناسی و اخلاق گرایی نیست. درست است که با روان انسان ها و اخلاق سر و کار دارد ولی روانشاسی نمی تواند کاری انجام بدهد.
دکتر توحید لو در پاسخ به این نقدها گفت: کار بنده کاملا از ابتدا تا انتها نهاد گرایانه بوده حتی وبر را هم در کار نهاد گرایی بردم. وقتی ساختارها و حوزه کلان را نگاه می کنم در بحث ساختاری است و نه بحث مدیریتی. در واقع بحث بنده پالیسی می شود نه مدیریتی. نکته دیگری که وجود دارد واقعا بحث مولد را باز نکردم اما کارم ارزش و فرهنگ معنا دارد و به معنای رسمی نیست و حتی در ساختار مشاهده هم می اورم . اما کاری که در مقاله نشده و همانطور هم که دکتر ربیعی نامیدند، این کار در سازمان معنا دارد و فقط در سازمانهای دولتی و خصوصی دیده شده و هنوز صعنت را مورد مطالعه قرار نداده ام. این تحقیق روی کار و کارگری انجام نشده یا نتوانسته ام انجام دهم. کار بنده کار در سازمان فرهنگ بوده و تعریف کار در سازمان ها ارائه شده و طبیعتا نمی شود این موارد را درخلاصه ها آورد. اما در مورد ارزش که نظم اجتماعی را می گوییم قانون به مثابه امری که در یک بورکراسی نیست یعنی قانون یک امر سیاست گذارانه است و حتی کنترل های نهادی مد نظرم است. دلیلش هم این است که ایدئولوژی ارزش نیست و ما ایدئولوژی را مبتنی بر اخلاق پروتستان و فرهنگ کار می بینیم .
نظر شما :