گزارشی از نشست نقد و معرفی "فرهنگ مترجم" با ارائه باتمان غلیچ
پژوهشکده زبان و ادبیات با همکاری انجمن ترویج زبان نشستی با عنوان؛ «نقد و بررسی کتاب فرهنگ مترجم (عربی-فارسی)» و با سخنرانی, محمد حسین باتمان غلیچ برگزار کرد.
این نشست که در تاریخ 24 تیرماه 1397 برگزار شد، با سخنان دبیرجلسه، دکتر محمدرضا موحدی که شامل معرفی ابتدایی کتاب و منتقدان آن بود، آغاز شد و سپس مولف این فرهنگنامه یعنی دکتر باتمان غلیچ درباره انگیزه خود در تالیف و تدوین کتاب و امتیازهایی این اثر سخنرانی کرد.
باتمان غلیچ گفت: دانشجوی دانشگاه که شدم، اندوخته ی نسبتا خوبی از دروس عربی دبیرستان (صرف و نحو و قرائت متون و...) داشتم. اما این مقدار آشنایی و این نوع رابطه با زبان عربی در آن مقطع زمانی مرا راضی نمی‌ساخت. همین احساس نیاز، انگیزۀ تلاش من برای دستیابی به سطحی پذیرفتنی از آشنایی با زبان عربی روز شد. البته آن روزها امکانات مناسب برای آموختن زبان زنده و امروزی عربی، اعم از مکالمه و نوشتن و خواندن، فوق العاده محدود بود. فضای آموزش دانشگاهی آن روز هم در رابطه با زبان عربی داستان خود را داشت. هدف اصلی ارائه ی فرهنگی با غنای هرچه بیشتر برای رفع نیاز مترجمان و محققان است. البته روشن است که امروز با بهره گیری از فضای مجازی و امکانات اینترنتی، بسیاری از گره‌های لغوی گشوده می‌شود. اما با این وجود، مصرانه معتقدم ـ و به تجربه اطمینان یافته ام ـ که امکانات یادشده از تأمین بسیاری نیازها قاصر است، و هنوز جای چنین فرهنگی با این وسعت و کیفیت برای علاقه مندان و نیازمندان به مراجع غنی‌تر، دقیق‌تر، و مطمئن‌تر، خالی است. در عین حال و برخلاف تمام تلاش و دقتی که شده، مدعی آن نیستم که فرهنگ حاضر خالی از کاستی است.
وی افزود: از همان آغاز، اهمیت وجود منابع لغوی مفید و کارساز، و ضرورت دسترسی به فرهنگ‌های معتبر و گره‌گشا را به خوبی حس کردم. چون فرهنگ‌های موجود را پاسخگوی این نیاز مبرم نمی یافتم. از سال 1351 با آغاز کار مترجمی وزارت خارجه، احساس نیاز من به مراجع مطمئن و قابل استفاده بیش از پیش شدت یافت. و همین احساس رفته رفته انگیزه ی تألیف فرهنگی جدید را ـ که دستگیر مترجمانی مانند خود من باشد ـ در من رویانید.
باتمان غلیچ تصریح کرد: با استعانت از خداوند، از سال 1371 کار تألیف فرهنگ را با تهیه ی فیش از مواد جمع آوری شده آغاز کردم. ولی به دلیل مسئولیت های کاری و اداری و غیره، روند تألیف به صورت منقطع و گاه با توقف های چندماهه پیش می رفت. از اوایل دهه ی هشتاد، با عزمی جدی‌تر و با بهره‌گیری از رایانه کار را ادامه دادم و با عنایت خداوند در سال جاری چاپ و منتشر شد. (شروع کار جمع آوری مواد و واژگان : از سال 1351 (45 سال)، شروع کار تألیف و تدوین فرهنگ: از سال 1371)
وی در ادامه ویژگی‌های این فرهنگ مترجم را چنین توصیف کرد و گفت: این فرهنگ، بنا به دلایل زیر، یک ابزاردست کارآمد به ویژه برای مترجمان است.
ـ مبتنی بر یک عمر مطالعه و تحقیق و تجربه ی عملی مؤلف در تعامل با زبان عربی معاصر، زنده و کاربردی در سطوح سیاسی، اجتماعی و علمی، با لمس نیازهای واقعی یک مترجم برای دسترسی به مراجع مطمئن و دقیق است.
ـ فرهنگی معادلی حاوی معادل‌های فارسی دقیق و گسترده است.
ـ دارای ترتیب الفبایی است (نه ریشه ای)
ـ فرهنگی عمومی، و در عین حال غنی از اصطلاحات حوزه‌های مختلف تخصصی، علمی، و فنی است.
ـ ازاصطلاحات و واژه‌های رایج محلی کشورهای عربی با اشاره به محل هر یک، سرشار می باشد.
ـ حاوی بسیاری اصطلاحات و واژه‌های متداول عامیانه است.
ـ اسم ها با صیغه ی جمع همراه است.
ـ معادل‌های فارسی بر اساس معانی آن‌ها تفکیک و دسته‌بندی شده.
ـ غالبا ترکیبات و عبارات کاربردی واژه‌ها، با ذکر نمونه از عبارات، لحاظ شده است.
ـ از آوردن واژه های مهجور و مرده ای که در تداول امروز نقش و تأثیری ندارد، پرهیز شده است.
ـ علاوه بر معادل های دقیق و متعدد فارسی، حتی الامکان مترادف های عربی هر واژه نیز آورده شده است.
تجربه و سروکار داشتن چهل ساله با شغل ترجمه و زبان عربی، تماس مداوم با عرب‌زبانان ـ در ایران و کشورهای عربی ـ و برخورد عینی و مستقیم با زبان و اهل زبان، درک نیاز واقعی و مبرم به مرجعی حاوی نکات و مفاهیم دقیق و کاربردی، همراه با مطالعه و تحقیق و پی‌جویی مستمر، و بررسی و ارزیابی تألیفات مشابه قبلی.
در ادامه مراسم دکتر عدنان طهماسبی از استادان گروه ادبیات عرب در دانشگاه تهران، از دوره های همکاری با استاد باتمان غلیچ در امر ترجمه در وزارت خارجه و... اهمیت ترجمۀ همزمان و رسالتی که مترجمان برعهده دارند، سخن گفت و سپس به برخی ظرافت های نهفته در کار ترجمه و کمکامثال این فرهنگنامه به درک درست از اصطلاحات ، اشاره کرد.
آنگاه دکتر عبدالحسین فرزاد از استادان پژوهشکدۀ ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی، از محاسن و گستردگی کار مولف در این اثر یاد کرد و البته نسبت به چرایی درج یا ترجیح برخی لغات و اصطلاحات عربی در این فرهنگ و عدم استفاده از برخی لغات دیگر، پرسشی ایراد کرد. همچنین خانم دکتر دری ( نمایندۀ انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی در این نشست) نیز پس از ابراز خرسندی از چاپ چنین اثری، این پرسش را مطرح کرد که چرا نظم الفبایی واژگان به خاطر درج زیر مجموعه ها در سطرهای موازی، به هم خورده است؟ با این امید که بتوان این کاستی های نه چندان مهم را در ویرایش های بعدی زدود.
در پایان این نشست دکتر باتمان غلیچ در پاسخ به پرسش های مطرح شده، توضیحاتی ارائه کرد.
نظر شما :