گزارش نشست «بررسی تاثیر تحولات سیاست خارجی بر امنیت اقتصادی جامعه ایران» با ارائه دکتر خضری

اول خرداد ماه 97 نشست علمی با موضوع؛ «بررسی تاثیر تحولات سیاست خارجی بر امنیت اقتصادی جامعه ایران» و با ارائه آقای دکتر محمد خضری در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تشکیل شد. در ابتدا محمدعلی مینایی، مدیر کرسی‌های راهبردی و دبیر نشست، با ارائه مقدمه ای بر مسئله امنیت اقتصادی گفت: جامعه ایران، تحت تاثیر برجام و مذاکرات پیرامون برنامه هسته‌ای و خروج آمریکا از این معاهده، اخیرا در اوج تلاطمات به سر می برد. البته طبق نظریه‌های علمی در اقتصاد، افول وضعیت اقتصادی ایران، بیشتر به جهت سیاست‌های خارجی جمهوری اسلامی نیست، بلکه دلیل اصلی‌تر، ایرادات اساسی و مبنایی وارد بر سیستم اقتصاد ایران است، که مشکلات معیشتی خاصی را برای جامعه به وجود آورده.

مینایی افزود: همچنین چهارچوب‌های تعریف شده‌ای برای نظام جمهوری اسلامی وجود دارد که به امنیت و تمامیت ارضی کشور شکل می‌دهد، اما مشکلات عدیده معیشتی در جامعه نیز قابل انکار نیست. لذا در اینجا پارادایمی به وجود می‌آید که سه بعد اقتصادی، امنیتی و سیاست خارجی را به همراه دارد. در نتیجه می‌توان گفت؛ پرداختن به چنین پاردایمی و مطالعه و بررسی آن، جهت یافتن راه حلی برای برون رفت از وضعیت کنونی، بسیار ضرورت می‌یابد.

در ادامه دکتر محمد خضری، از نخبگان تخصصی حوزه اقتصاد سیاسی و امنیت، نگرش به امنیت و موضوعات مربوط به آن، از منظر اقتصادی را لازم دانسته، که بررسی چنین مسئله‌ای، پرسشی اساسی را برای هر جامعه مطرح می‌کند؛ آن سوال به این ترتیب است که ارتباط بین حفظ ارزش ها و اهداف یک کشور، چگونه با منابع موجود در آن کشور پیوند می خورد؟ یا به عبارتی دیگر، در صورت محدودیت در منابع، چگونه می توان ارزش ها را حفظ کرد؟ درواقع تفاوت در پاسخ به این پرسش، نشان دهنده ی تفاوت در نظام های موجود در دنیا از لحاظ اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است.

   زمانی که این سوال برای ایران مطرح می‌شود، یک حقیقت کاملا آشکار می شود که دستیابی به اهداف و آرمان‌ها، با توسل به منابع کشور صورت گرفته است؛ و به‌طور کلی سیاست‌های کلان و خرد در همین راستا قرار دارند. درعین حال، برای نائل‌شدن به این دو هدف، دو ابزار مهم بازار و دولت وجود دارند. یعنی برای تجلی بخشیدن به ارزش‌ها، دو نهاد اصلی بازار و دولت، فعالیت می‌کنند. البته سیاستمداران در هر کشوری بایستی ترکیب بهینه‌ای از این دو را به دست آورند؛ و به نوعی آلیاژ  «بازار-دولت» را مشخص کنند. انتخاب فرمول مناسب برای این ترکیب، بر مبنای شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، جزء هنر سیاستمداران و مسئولین تلقی می‌شود. از سوی دیگر هرگاه  یک نظام برای دستیابی به اهداف خود با کمبود منابع مواجه شود، تهدیدات امنیتی برای آن نظام ظهور پیدا می‌کند. لذا همواره بررسی منابع و تهدیدات مرتبط با آن ضروری است.

دکتر خضری با تاکید بر آسیب‌پذیری بالای سیستم اقتصادی ایران از عوامل خارجی، گفت: شدت این وابستگی را در سال‌های اخیر به وضوح می توان مشاهده کرد. به طوری که سیاست خارجی به صورت برون‌زا، در حال تاثیرگذاری شدیدی بر روی مولفه‌های درون‌زای اقتصاد است. از جمله مهمترین ویژگی‌های ساختاری اقتصاد ایران که موجب آسیب زا بودن آن می شود «سنگینی هزینه‌های مبادله» است. بالا بودن هزینه‌های مبادله در ساختار اقتصادی، یکی از آسیب‌های جدی را وارد می‌کند و به دنبال آن امنیت ملی نیز در معرض آسیب قرار می‌گیرد. هرچه این هزینه‌ها بیشتر باشند، تحولات داخلی و خارجی بیشتر بر اقتصاد تاثیر می‌گذارند و آسیب‌پذیری امنیت ملی را افزایش می دهند.

وی در ادامه با بیان تاثیرات افزایش نرخ ارز بر اقتصاد؛ تصریح کرد: باید موضوعاتی از قبیل؛ ابزارهای اقتصادی برای کنترل نرخ ارز، نرخ ارز رسمی و واقعی، دلایل بنیادین افزایش نرخ ارز، اقدامات کوتاه مدت برای کنترل افزایش نرخ ارز و اقدامات بلند مدت برای کنترل افزایش نرخ ارز را مورد بحث و نقد و نظر قرار دهیم.

در انتهای نشست, حاضرین در جلسه نیز نظرات و سوالات خود را مطرح کردند.