دکتر محمدنژاد: روایت های شاهنامه برای جهانیان تازگی دارد

مراسم بزرگداشت مقام فردوسی و زبان فارسی روز 24 اردیبهشت به همت پژوهشکده زبان و ادبیات و با همکاری معاونت فرهنگی-اجتماعی برگزار شد. این نشست با سخنرانی دکتر یوسف محمدنژاد، رئیس پژوهشکده زبان و ادبیات آغاز شد. محمدنژاد در بخشی از سخنان خود گفت: روایت‌ها و داستان‌های کهن ایرانی، که بسیاری از آنها در قالب روایت‌های اسطوره‌ای و داستان‌های حماسی و پهلوانی در شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی فراهم آمده است، سراسر یادگارهایی ازگذشتۀ پرافتخار و تاریخ پرفراز و نشیب مردم ایران زمین است. این روایت‌ها عموماً برپایۀ معانی و مفاهیم ژرفی استوارند که از یک سو ریشه در نهاد و فطرت انسان دارند و از دیگر سو جلوه‌هایی از آرمان‌ها، باورها، اندیشه‌ها و گرایش‌های مردم ایران از دوران پیش از تاریخ تا نخستین دوران تاریخی این مرز و بوم هستند.

دکتر محمدنژاد افزود: شاهنامه، سرشار از اساطیر  و روایت‌های باستانی ایران است. اشارات موجود در آثار کهن ایرانی که هم اکنون به شکل مکتوب اما اندک برجای مانده است، با شاهنامۀ فردوسی و جوه اشتراک فراوانی دارند. فردوسی، روایت‌ها و حکایت‌های اسطوره بنیاد و حماسی موجود در اندک منابع برجای مانده از دوران باستان ایران را با سخت‌کوشی، خلّاقیت و هنرمندی هر چه تمام‌تر با زبان و بیانی زیباتر و زودیاب‌تر از دیگران عرضه کرده و بدان‌ها حیاتی نو بخشیده و جاودانه‌شان کرده است؛ روایت‌ها و حکایت‌هایی که اکنون نیز می‌توان آن‌ها را با روش‌ها و ابزارهایی نوین و زبان و بیانی تازه برای مخاطبان غیرفارسی زبان در سطح جهان روایت کرد.

دکتر محمدسالار کسرایی، معاون فرهنگی-اجتماعی نیز پس از خوشامدگویی و ابراز خرسندی از همکاری با پژوهشکده ادبیات، به بیان نیاز جامعه امروز به شاهنامه و شخصیت فردوسی پرداخت.

دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور، اسطوره‌شناس و استاد دانشگاه شهیدبهشتی، سخنران مدعو این جلسه بود و در سخنانی مبسوط به تبیین ساختار اسطوره‌ای شاهنامه در بخش‌های مختلف، توضیح نظام سه طبقه‌ای و نیز تبیین ژرف‌ساخت‌های تاریخی و اساطیری شاهنامه و انطباق آن با اسطوره هزاره‌گرایی ایران باستان پرداخت و تقسیم محتوایی شاهنامه به سه دوره هزارساله را مورد اشاره قرار داد که شامل هزاره اول (فرمانروایی کیومرث تا جمشید)، هزاره دوم (حکومت ضحاک) و هزاره سوم یعنی هزاره رهایی (از فریدون تا کیخسرو) است.

آخرین سخنران این نکوداشت، دکتر علیرضا شعبانلو، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به تحلیل اسطوره آفرینش  پرداخت و در بخشی از سخنان خود گفت: « در پژوهشِ تطبیقی و تحلیلی اساطیرِ برخی ملل، این نتیجه به دست آمد که فرایند پیدایشِ آشوب و انتقال از آن به نظم و سامان‌مندی، عملی روانی برای آرامش و تسکین روان انسان­هاست و به دلیل یکسانی قوای شناختی و مشابهت عملکرد ذهن و روان انسان­ها، اسطوره‌های بسیاری در میان ملل گوناگون یافت می‌شود که از لحاظ بن­مایه و هدف یکسان­ و تنها از لحاظ بیان متفاوت­اند. آشوب ازلی مربوط به آن قسمت از اسطوره آفرینش است که در جناح شر قرار می‌گیرد. از کارکرد‌های مهمّ اسطوره آشوب می‌توان بدین موارد اشاره کرد: باز آفرینی زمان ایده ال آغازین به وسیله تکرار عمل آفرینش؛ ماندگار و کارا کردن اساطیر در ادوار بعدی؛ معنا بخشیدن به زندگی و جاودانه کردن انسان؛ نگرش خوشبینانه به زندگی و امکان حذف عوامل نامطلوب از آن؛ معرّفی مراتب وجودی خدایان و انسان­ها و دیگر مخلوقات و تبیین منزلت اجتماعی بر اساس مرتبه وجودی.»

این نکوداشت با اجرای نقالی خانم پریسا سیمین‌مهر، از نقالان با تجربه ایران به پایان رسید.