گزارش نشست نقد کتاب «مبانی اسطوره شناسی»
روز یکشنبه 10 دی ماه 1396 چهارمین نشست نقد کتاب در پژوهشکده زبان و ادبیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری انجمن نقد ادبی ایران برگزار شد. در این نشست کتاب «مبانی اسطوره شناسی» با حضور نویسنده، استاد عباس مخبر و ناقدان، دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور، دکتر مریم حسینی و دکتر محمد نجاری مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این نشست دبیر نشست، دکتر زهرا حیاتی گفت: «عباس مخبر، نویسنده کتاب مبانی اسطوره شناسی، کتاب را پس از تجربه‌های فراوان در زمینۀ ترجمه پژوهش‌های اسطورهشناسی، علاقه‌مندی دانشجویان و کارشناسان رشته زبان و ادبیات فارسی تألیف کرد. پیش از تألیف کتاب، کلاس‌های مبانی اسطوره شناسی برگزار شد و ضرورت تألیف یک کتاب درسی احساس شد که کژفهمی‌هایی را که در زمینه درک اسطوره وجود دارد، رفع کند.»
سپس دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور، به‌ویژگی برجسته کتاب، یعنی جامع بودن آن نسبت به کتاب‌های قبلی اشاره کرد و گفت: «در میان کتاب‌هایی که در زمینه اسطورهشناسی به‌زبان فارسی نوشته شده است، کتاب مبانی اسطورهشناسی انسجام بیشتری دارد و به پرسش‌هایی که در ابتدا مطرح کرده، پاسخ داده است. غلبه نگاه تحلیلی در کتاب غالب است و نثر سختۀ آن نشان دهنده تجربیات پیشین است. نویسنده از منابع دست اول بهره برده است و نوآوری‌ها و تازگی‌های کتاب در دو زمینه قابل توجه است: یکی فصل آخر که به بحث هنر و اسطوره اختصاص دارد؛ و دیگری، شناساندن دیدگاه‌های ژوزف کمبل به تفصیل. با این حال می‌توان پیشنهادهایی برای چاپ‌های بعد مطرح کرد؛ مانند اینکه بهتر است به بحث اسطوره و ادبیات بیشتر پرداخته شود و بر اسطورهشناسی ایرانی هم به سبب سابقه اندک و حدوداً پنجاه ساله آن، تأکید شود. همچنین بحث اسطوره‌های جدید نسبت به اسطوره‌های کلاسیک مغفول مانده است. دیدگاه‌هایی که در مطالعات اسطوره شناختی مطرح است در این کتاب نیامده یا کمتر به آن پرداخته شده؛ مانند دیدگاه رمانتیک، دیدگاه تمثیلی – نمادین، دیدگاه نورتروپ فرای و مکاتب فرانسوی اسطوره شناسی.»
دکتر مریم حسینی نیز نثر کتاب را حاکی از فهم درست نویسنده دانست و به این نکته اشاره کرد که نویسنده با دقت فلسفی به فصل‌بندی کتاب پرداخته است؛ اما حجم مطالبی که در هر فصل آمده و برخی موارد نادیده گرفته شده قابل نقد است. از نکات قوت کتاب، دقت در جمع‌بندی و استخراج دریافت‌ها و نتایج به شکل مفید و نیز معرفی منابع تازه و اصیل است. بخش مطالعات اسطوره و هنر در شعار برجستگیهای کتاب است. و باید توجه داشت که مبانی اسطورهشناسی به قصد تألیف نوشته شده و نمی توان با معیارهای یک کتاب پژوهشی به نقد آن پرداخت. در ادامه، دکتر حسینی دیدگاه‌های اسطوره‌شناسان و برخی منابع را با نگاهی موشکافانه و جزئی نقد کردند.
دکتر محمد نجاری نیز نقد خود را با پاسخ به پرسش‌هایی که در ابتدای جلسه و از سوی دبیر نشست مطرح شده بود، دسته‌بندی کرد و به‌طور خلاصه این مباحث را مطرح کرد: «کتاب مبانی اسطوره شناسی در مقایسه به پژوهش‌های پیشین که رهیافت‌هایی به اسطوره هستند کامل‌تر است. اخلاق پژوهشی نویسنده در استفاده از منابع قابل توجه است؛ زیرا هم به منابع دست اول نظر داشته هم از ترجمه‌ها بهره برده است. تمایزگزاری بین نمادها و کهن الگوها از نکات مثبت این نوشته است؛ زیرا در بیشتر پژوهش‌های اسطورهشناسی این مسئله نادیده گرفته می‌شود. با این حال جنبه‌هایی از کتاب قابل نقد است؛ برای نمونه، زمانی که کتاب به قصد آموزش نوشته می‌شود، نویسنده باید هنگام تنظیم و گردآوری در تقدم و تأخر فصول بازنگری کند. دانشجویان به فلسفۀ اسطورهشناسی نیاز بیشتری دارند. به‌همین قیاس، بهتر است در بخش اسطوره و هنر، مثال‌هایی بیاید که دانشجویان بتوانند بهره بیشتری ببرند. برخی از مباحث نیز کمتر مورد توجه نویسنده است؛ مانند مبحث اسطوره و و زنان یا مبحث اسطوره و ادبیات، به‌ویژه حوزه شعر.»
دکتر زهرا حیاتی، دبیر نشست، در پایان گزارش ارسالی خود تأکید کرد: «نکات پیاده شده، صرفاً کلیاتی هستند که چشم انداز نقدها را نشان می‌دهد و علاقمندان برای پی‌گیری جزئیات مباحث می‌توانند از فایل صوتی که در کانال تلگرامی یا سایت پژوهشگاه قرار می‌گیرد بهره ببرند.»
نظر شما :