گرامیداشت هفته پژوهش در پژوهشگاه
دکتر قبادی: رشد سه برابری تولید علم داریم/تخصیص بودجه به فعالیت های بین المللی علوم انسانی
مراسم بزرگداشت هفته پژوهش صبح شنبه، 25 آذر با حضور دکتر نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس جمهور، دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دکتر تقی آزاد ارمکی، استاد دانشگاه تهران و جمعی از اساتید و اندیشمندان محل سالن حکمت برگزار شد.
دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی طی سخنانی با گرامیداشت یاد و خاطره تنی چند از استادان و رئیس سابق پژوهشگاه که به دیار باقی شتافته اند، یاد دکتر صادق آیینه وند را گرامی داشت و در ادامه گفت: «این روزها احساسی دارم که ذهن ام را مشغول کرده که به دلیل قضیه ناگوار و نابخردانه ای است که رئیس جمهور آمریکا مرتکب شده و به پایتخت معنوی جهان اسلام (مسجد الاقصی) توهین روا داشته است.» آدم وقتی ادعاهای حقوق بشری آنها را می بیند و بعد انکار اولیات حقوق بشری آنان را که از مردم می ستادند یاد این شعر می افتم که شاعر سرود:
های ای فرعون ناموسی مکن تو شغالی هیچ طاووسی مکن
وی ادامه داد: «اگر همه دوستان پژوهشگاه علاقه‌مند باشند پیشنهاد می‌کنم که جامعه نخبگانی علوم انسانی نسبت به این امر غیرانسانی واکنش داشته باشند و آن را محکوم کنند.»
قبادی تصریح کرد: «از آن جایی که هفته پژوهش برای ما عید نوروز است یعنی ما سال‌مان را با هفته پژوهشی می‌بندیم اشاره‌ای به فعالیت های این مجموعه طی دو سال اخیر می‌کنم. سال گذشته سال تداوم مدیریت دانایی محور، مشارکتی و اخلاق محوری بوده است؛ سال گذشته سطح پوشش سامانه جامع پژوهش پژوهشگاه را گسترش دادیم و اکنون پژوهشگاه همه جانبه به سوی مکانیزه شدن می رود.»
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: «مسئله دوم که خبر بسیار خوبی است و برای اولین بار است که محقق می‌شود، اینکه پژوهشگاه به عنوان مرکز بین‌المللی در جمهوری اسلامی ایران ثبت شد و وزارت علوم، بودجه ویژه‌ای برای فعالیت‌های بین‌المللی ما تصویب و ابلاغ کرد. این اعتبار و درجه برای پنج سال است و باید طی این مدت فعالیت کنیم و اگر به نتیجه مطلوب نرسیم نمی‌شود این مدت را تمدید کرد و این شرط وزارت علوم با ماست.»
قبادی ادامه داد: «نکته سوم رشد هرم تخصصی در پژوهشگاه است، امروز 12 نفر استادتمام و 21 نفر دانشیار در پژوهشگاه حضور دارند، مساله دیگر برنده شدن دو اثر پژوهشگاه در جشنواره فارابی بود. همچنین، امسال سال توجه به کیفیت و سطح علمی محصولات پژوهشی بود که در قالب‌های مختلف نمود یافت و در شورای پژوهشی می‌بینیم که چه قدر مساله‌مند نسبت به این موارد توجه می‌شود. موضوع دیگر رویکرد شاخص تولید علم است که در حوزه خالص تولید علم از دیدگاه (آی.اس.سی) نزدیک به سه برابر رشد داشته‌ایم.»
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی رونق کرسی‌های نظریه‌پردازی و راه اندازی کرسی «مطهری‌پژوهی» را از دیگر فعالیت‌های پژوهشگاه علوم انسانی برشمرد و افزود: «کرسی مطهری‌پژوهی با همکاری دکتر علی مطهری و خانواده شهید مطهری برگزار می‌شود. از دیگر فعالیت‌های پژوهشگاه نیز می‌توان به برگزاری کنگره جهانی «شمس تبریزی» اشاره کرد که با مشارکت قطعی پژوهشگاه برگزار شد و سبب شد تا ایران بخشی از حق خود را در حوزه مولوی پژوهی بستاند.»
وی با اشاره به برگزاری نخستین جایزه جهانی امام علی(ع) به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، گفت: «این جایزه سبب شد ابعاد بشری امیرالمومنین امام علی(ع) بررسی شود، مساله دیگر برگزاری جشنواره ملی «نقد کتب و متون علوم انسانی» است.»
قبادی با اشاره به فعالیت‌های علمی این مجموعه خاطرنشان کرد: «پژوهشگاه شبکه‌ای متشکل از دو هزار عضو دارد که این اعضا با هم مرتبط هستند و مناسباتی برای هم افزایی بیشتر بین آنها برقرار است؛ از سوی دیگر طرح جامع اعتلای علوم انسانی که جامع ترین طرح چند لایه علوم انسانی است بعد از تصویب سازمان برنامه، 10 پروژه قرارداد و چهل پروژه نزدیک به قرارداد را دارد. از سوی دیگر کارگاه‌ها و برنامه‌های سخنرانی که در پژوهشگاه برگزار می شود گاهی حتی تا هفده هزار کامنت داشته است که نشان از استقبال بالای مخاطبان دارد.»
در بخش دیگری از این مراسم، دکتر نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس جمهور به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: «قاعدتا برگزاری این هفته به این معنا نیست که خود پژوهشگران و موسسات پژوهشی دور هم جمع شوند و این هفته را گرامی بدارند بلکه این هفته فرصتی است که درهای مراکز پژوهشی و دانشگاه را به روی همه اقشار جامعه باز می کند.
وی ادامه داد: اگر آن ترکیب سه گانه در جامعه را قبول کنیم که کنشگران اصلی در حیات اجتماعی که جامعه را راهبری می کنند و شامل دولت، بازار و جامعه مدنی است طبعا هر کنشگری در حیات اجتماعی با این سه مولفه ارتباط خود را تعریف و مرتبا بازتعریف کند و هفته پژوهش فرصتی برای همین کار است و همچنین فرصتی برای ارزیابی این رابطه که باید به آن توجه شود.
هفته پژوهش؛ چشمه ای راهگشا برای کار یک سال آینده
نهاوندیان گفت: «به دیگر باید هر 25 آذر تا 25 آذر سال آینده (روز پژوهش) باید یک شاخص داشته باشیم که عملکرد ما در این یک سال در رابطه با هدف، ماموریت، موانع و نیازها چه بوده است، بنابراین این هفته نباید مثل هر هفته دیگری بگذرد بلکه می‌تواند چشمه‌ای باشد که با آن در یک سال آینده کار کنیم ضمن اینکه باید بررسی کنیم که هفته پژوهش را چطور برگزار کنیم که در پی آن یک نشاط بین فضای پژوهش و جامعه به معنا اعم رخ دهد.»
وی با بیان اینکه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی توانایی‌ای دارد که من نظیرش را در کشور نمی‌شناسم، افزود: «کار جامعی که در اینجا به سبب پژوهشکده‌های مختلفی که وجود دارد به منصه ظهور می‌رسد، بهتر انجام می‌شود.»
معاون اقتصادی رئیس جمهور تصریح کرد: «نکته دوم سوال در مورد رابطه پژوهش با کار، کاربرد و نیاز جامعه است؛ همواره به محض طرح این پرسش عده‌ای بر این توقع پافشاری می‌کنند و می‌گویند پژوهش به درد نمی‌خورد مگر آنکه نیاز کاربردی را حل بکند. در اینجا مثالی می‌زنم لزوما اگر ما حرف بیمار را در یک کلینیک می‌شنویم و باید هم بشنویم اما علم ما نباید محدود به خواسته بیمار باشد بلکه برای درمان بیماری لازم است که ولا کار 10 ساله و حتی نسلی را در دستور کار پژوهش قرار دهیم.»
وی با بیان اینکه پاسخ نباید تابع نگاه نیازمند باشد، افزود: «پاسخ باید تابع نیاز نیازمند باشد، باید به این سوال پاسخ دهیم که تشخیص نیاز و تایید نسخه ای که می نویسیم با چه کسی است، باید این موارد را ببینیم و در اصل موضوع تردید نکنیم چون پژوهشی پایا است که رابطه خود با نیاز به ویژه نیاز بلندمدت را قطع نکند، رابطه بین پژوهش و نیاز را باید نهادینه کرد و این پرسشی است که در هفته پژوهش باید به آن پرداخت.»
نهاوندیان ادامه داد: «اگر تصمیمات در دولت، بازار (به معنای اقتصادی) در جامعه مدنی به معنای نشاط اجتماعی باشد، در این صورت وضعیت متفاوت است چرا که ابعاد اجتماعی در این سه جا تصمیم‌گیری می‌شود. کاربردی کردن یک پژوهش و تحقیق را نباید صرفا به ارتباط آن پژوهش با دولت محدود کرد به این معنا که اگر صرفاً دولت از پژوهشی حمایت کند موفقیت حاصل می‌شود. اگر هدف را اینچنین تعریف کنیم که تصمیمی گرفته نشود مگر آنکه مبتنی بر تحقیق باشد در اینجا دیگر حتی جامعه اقتصادی هم خود را محتاج به پژوهش می بیند.»
نهاوندیان تاکید کرد: «روزی که جامعه مدنی، نهادهای اجتماعی و سازمان های مردم نهاد «n.g.o» ها به صرف یک احساس به این نتیجه نرسند که فلان اقدام را بکنیم، شرایط متفاوت است چرا که در این صورت به این نتیجه می رسند که در کنار احساس، عالمانه حرکت کنند، آرزو داشتم در نهادهای دولت و مجلس هیچ طرحی مورد بحث قرار نگیرد چه برسد به اینکه به تصمیم‌گیری برسد مگر آنکه یک پژوهش کنارش باشد و سه نفر هیئت علمی آن را امضا کرده باشند.»
راه جدی شدن ارتباط جامعه و پژوهش
معاون اقتصادی رییس جمهور گفت: «اگر چنین کردیم بحث رابطه پژوهش و جامعه جدی خواهد شد، اینکه توی اتاق بنشینیم و برای ارضای لذات روشنفکرانه خودمان مقاله بنویسیم این پژوهش نیست، اگر رابطه دوسویه بین پژوهش و نیاز نهادینه شود خواهیم دید که وارد عرصه دیگری خواهیم شد که این مهم نیز خودش نیازمند سه مرحله می‌شود که اولین آن تعیین سوال است به این مفهوم که مشتری این پژوهش ما چه کسی است، فرق اینکه تحقیق کرده باشم یا نکرده باشم، چیست و اینکه در این پژوهش ما مسئله کیست؛ پژوهشگری که از دولت حقوق می گیرد یعنی سر سفره مردم نشسته و این مردم‌اند که باید منتفع شده باشند شاید فردی 20 سال در مورد یک گویش تحقیق کند و این 20 سال کار نتیجه اش شکل گیری سندی برای کمک به هویت ملی باشد ولی باز هم باید یک جایی مشتری ای برای کار من باشد.»
وی ادامه داد: «البته به این مسئله توجه دارم که بین سوال پژوهش با تعیین نتیجه آن گاهی خلط ایجاد می‌شود و ممکن است در این بین آزادی پژوهشگر آسیب ببیند؛ پژوهشگر باید بداند که سوال و نیاز چیست و این دو باید در ارتباط با نیاز مردم باشد اما پاسخ لزوما اینگونه نیست، وقتی که تحقیقی سفارشی شد دیگر تحقیق نیست. مرحله دوم در این سیر تولید پاسخ است اینکه چگونه بتوانیم تحقیق معطوف به نیاز را تولید کنیم. این همه رساله‌های کارشناسی ارشد و دکتری نوشته می شود اما چند درصد از آنها در کشور مفید است، ما باید با استفاده از این فرصت های تحقیقاتی سوالات کاربردی را دربیاوریم و در تولید پاسخ آن محقق به تجارب دیگران نگاه کند.»
معنای «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بالصِّینِ»
نهاوندیان با تاکید بر اینکه عصبیت های قومی و ملی در تحقیق جایی ندارد، افزود: «زمانی که گفته شد «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بالصِّینِ» منظور از این طلب کردن آن است که علم را در هر جا بیاموز و از تجارب دیگران استفاده کن اما در نوشتن نسخه برای جامعه ات بر مبنای ارزشی های جامعه خود، از این تجربیات استفاده و آنها را عملیاتی کن.»
وی گفت: «گاهی انسان برخی عوام را می بیند و از برخی حرف‌هایی که در محیط های علمی زده می‌شود واقعا تعجب می‌کند که چگونه این مسایل مطرح می‌شود؛ اما مساله سوم در سیر مباحث مربوط به پژوهش «تئوری» است. ویژگی تحقیق آن است که مبتنی بر تئوری باشد. تحقیق بدون تئوری تحقیق نیست. مساله دیگر دربافت بازخورد است که ممکن است به این منتج شود که این پژوهش مفید بوده؛ بالاخره هر تحقیقی یک میدان تحقق دارد، این بازخوردها سبب نشر آگاهی می‌شود.»
معاون اقتصادی رئیس جمهوری اظهار کرد: «معتقدم باید در ملاک های ارتقاء بازنگری شود، اگر می‌خواهیم آموزش و پژوهش با واقعیت حیات اجتماعی ارتباط داشته باشد یکی از محل‌های حضورش همین عرصه است.»
وی با بیان اینکه یکی از مسایلی که همواره در مرکز علمی و پژوهشی از آن گله می شود بحث بودجه است، افزود: «گله‌مندی زیاد است به سبب اینکه محققان و مدیران مراکز علمی ما کار خودشان را می‌بینند و بودجه هم محدود است، باید یک اقتصادی بچرخد که بعد بودجه دولت بچرخد و بعد از آن بودجه بتواند مراکز پژوهشی ما را بچرخاند. چه قدر این ارتباط وجود دارد که پژوهش‌های ما توان تولید ثروت را داشته باشند؟ اقتصاد علم انتخاب است. اگر این رابطه دو سویه را حل کردیم آن وقت مشکل همیشگی بودجه مراکز پژوهشی حل می‌شود.»
باید متاع خود را به دنیا عرضه کنیم
نهاوندیان با اشاره به بین‌المللی شدن فعالیت‌های پژوهشگاه علم انسانی و مطالعات گفت: این بین‌المللی شدن به سوال کمک می‌کند، از سوی دیگر سبب می‌شود که مشتری‌های ما (منظور مشتری به معنای محل عرصه تولیدات)، داشته باشیم، ما حرف‌هایی داریم که برای دنیا جدید است پس باید متاع خود را به دنیا عرضه کنیم. همه مباحثی که مطرح کردم در سال تولید و اشتغال به این جمع بندی می‌رسد که اکنون مراکز پژوهشی ما باید از خود سوال کننند که در این سال چه کرده‌اند؟ باید وارد فاز جدید از جهش اقتصادی شویم تا چالش‌هایی که به ما به ارث رسیده است را حل کنیم.»
وی ادامه داد: «تا فرصت داریم باید حرکت کنیم وگرنه زمانی می‌رسد که دیگر فرصتی نمی‌ماند. فرصت‌های بسیاری از دست رفته اند، فرصت‌های درآمدزایی فراوانی داشته‌ایم ولی استفاده نشده اما هنوز فرصت هست و باید کار کرد، در بودجه امسال یکی از حرف‌های خوب، اهتمام وِیژه به اهرم کردن بخشی از بودجه عمرانی برای اشتغال است. از سوی دیگر در عرصه اجتماعی بحث فقر مطلق جدی گرفته شد. سه برابر شدن مستمری کسانی که توان تامیین حداقل ها را ندارد که با احتساب این اقدامات تا پایان دولت دیگر فقر مطلق نداشته باشیم. بحث هدفمندی یارانه ها به نفع اشتغال از دیگر اقدامات است.لذا توجهی که در افکار عمومی به مساله بودجه می شود مبارک است.»
نهاوندیان در پایان خاطرنشان کرد: «هیچ دستگاهی نباید مفروض بگیرد که بودجه را گرفته و خیالش راحت شود، خیال کسی باید راحت باشد که کار می‌کند. دستگاه‌ها باید مرتبا شاخص‌هایی که تعریف می‌شود گزارش از بودجه عملیتی شدن خود بدهند. ما به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بسیار امیدواریم، اینجا چشمه زاینده‌ای در عرصه فکر است.»
نظر شما :