دکتر سید ضیاء هاشمی: جریان دانشجویی نماد بارز امر به معروف و نهی از منکر در جامعه مدرن و سطح کلان است

 به مناسبت سالروز ولادت پیامبر اسلام (ص) و 16 آذر روز دانشجو، معاونت فرهنگی- اجتماعی مراسمی را با حضور اساتید، پژوهشگران و دانشجویان برگزار نمود. در ابتدای این مراسم دکتر علم الهدی معاون پژوهشی پژوهشگاه با تبریک تولد پیامبر اسلام (ص) و امام جعفر صادق (ع)، به ویژگی های دوران امام جعفر صادق (ع) اشاره کرد و جایگاه و نقش این امام (ع) در بسط فقه شیعه و گسترش فضای علمی و نقد و گفتگو را تشریح نمود.

  در ادامه این مراسم دکتر سید ضیاء هاشمی سرپرست سابق وزارت علوم و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران به مناست روز دانشجو سخنرانی نمود. دکترسید ضیاء هاشمی ضمن تبریک هفته وحدت و روز دانشجو به تقارن مراسم روز دانشجو در این پژوهشگاه از نظر مکانی و زمانی اشاره کرد و اظهار داشت: روز دانشجو جایگاه رفیعی در فرهنگ دانشگاهیان و فرهنگ عمومی ما دارد.

او با اشاره به بازه زمانی هفته وحدت براساس اقوال مختلف میلاد پیامبر (ص) در کتب شیعه و سنی ابراز کرد: ما هروقت به یاد پیامبر (ص) می افتیم به عنوان یکی از محورهای وحدت مسلمانان، این آرمان را یادآوری می کنیم که از اختلافات خود که خواه ناخواه است، باید کم کنیم و بر اشتراکات خود که نقطه الفت ماست، تأکید کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: در جامعه انسانی تفاوتها بهرحال وجود دارد. به گمان من اگر بخواهیم به وحدت برسیم، باید اختلاف و تفاوت را به رسمیت بشناسیم. بهرحال در عرصه هایی اختلاف نظر، اختلاف روش و اختلاف مسالک و مکاتب داریم، اما این اختلافات نباید مبنای عملکرد اجتماعی ما باشد، بلکه باید به مثابه تفاوتهایی در فکر، رفتار و سلوک بدانیم، اما باید غایت و اهداف را بر این تفاوتها غلبه بدهیم.

او با بیان اینکه وحدت به معنای فقدان تفاوت یا فقدان اختلاف نیست، گفت: وحدت به معنای این است که کسانی که تفاوت و اختلافاتی با هم دارند، اما وحدت در آرمانها و اهداف و غایات دارند، در کنار هم باشند و اگر ما این روزها در مناطق سنی نشین یا در کشورهایی که شاهد حضور همزیستی مسالمت آمیز شیعه و سنی هستیم، بر این موضوع بیشتر تاکید می کنیم، به این دلیل است که این تفاوت باعث تخاصم و تقابل نمی شود، بلکه سبب تکامل و رویکرد تکمیلی می شود.

هاشمی در ادامه به تبیین فلسفه جنبش و حرکتهای دانشجویی اشاره کرد و بیان داشت: ما نگاهی که به جنبش دانشجویی داریم یک جنبش و حرکت یا یک جریان اصلاحگر و آرمانگراست.

او با بیان اینکه جنبش و حرکت دانشجویی از منظر دینی نماد امر به معروف و نهی از منکر در عرصه سیاسی و اجتماعی است، گفت: دانشجویان ما روزی که احساس کردند استقلال ملی آنها در خطر است و آرمانهایشان توسط قدرت داخلی و خارجی در معرض تهدید قرار گرفته، قد علم کردند و نخواستند شاهد بروز منکر باشند و با عزم راسخ و فداکاری در این مسیر قدم پیش نهادند و از آن روز تا امروز که این عرصه و نماد بسیار بزرگتر شده است، ما جمعیت و جنبش دانشجویی را به عنوان یک نماد حرکت و مطالبه گری برای رفع منکرات و ترویج معروفها در جامعه می دانیم.

سرپرست سابق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پاسخ به این سئوال که معروف و منکر در جامعه ما به چه معناست، بیان داشت: منکر آن چیزی است که از نظر ارزشهای اجتماعی ناپسند و از نظر ارزشهای دینی مطرود است؛ جریان دانشجویی به عنوان یک قشر آرمان طلب، وارسته و پرانرژی به دنبال جامعه مطلوب و ایده آل است و در جامعه دینی به دنبال این است که براساس ارزشهای دینی و آرمانهایی که برای خود تعریف می کند، جامعه را به آن سمت هدایت کند.

او به بیان انگیزه حرکتها و جنبشهای دانشجویی اشاره و تصریح کرد: حرکتهای دانشجویی با هدف اصلاح اجتماعی و سیاسی و حرکت به سمت جامعه ای بهتر و مطلوبتر ایجاد می شوند.

هاشمی با اشاره به جلسه ای که در سمت معاونت فرهنگی وزارت علوم با جمعی از دانشجویان داشت اشاره کرد و گفت: در این جلسه، دغدغه ای که دانشجویان داشتند این بود که در دانشگاه امر به معروف و نهی از منکر کمرنگ است. من به آنها گفتم ملاک امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ آیا باید نهی از منکر را در منکرات رفتاری و ظاهری منحصر کنیم؟ آیا در محیطی مانند دانشگاه مجازیم این تخصص و تعهد آکادمیک را رها کرده و تنها یک رویکرد عامیانه و ظاهربینانه را مبنا قرار دهیم؟ اگر بخواهیم عالمانه به قضیه نگاه کنیم، باید ببینیم منکرات جامعه از نظر علمی و تخصصی چیست؟

او افزود: مشکلات فرهنگی، چالشهای مدیریتی و معضلات اجتماعی در نگاه علم مدیریتی کدامند؟ از نگاه من همه اینها منکر هستند و هر اقدامی که باعث رفع منکرات از جامعه می شود، مصداق قطعی نهی از منکر است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: بنابراین به آن دانشجویان گفتم که اتفاقا دانشگاه سرشار از نهی از منکر و مملو از امر به معروف است، پس در این همه نشریات دانشجویی و جلسات نقد و این همایشها چه اتفاقی می افتد؟ به اعتقاد بنده حرکت دانشجویی را بر این اساس می توان نماد بارز امر به معروف و نهی از منکر با اتکا به سرمایه علمی و دانش دانشگاهی تلقی کرد.

او خاطرنشان کرد: جریان دانشجویی نماد بارز امر به معروف و نهی از منکر در جامعه مدرن و سطح کلان است؛ ما جوانان را به عنوان جوانان مومن عدالت طلب ظلم ستیزی می شناسیم که از آسایش خود برای رسیدن به این هدف می گذرند.

هاشمی ادامه داد: استادی که نسبت به سرنوشت جامعه و کشورش بی تفاوت باشد، چه بسا که از یکسری هزینه های اجتماعی مبرا باشد و حاشیه های کمتری در زندگی او باشد، اما استادی که دست به قلم می برد، زبانش را به کار می گیرد و زبانش را در جهت اصلاح جامعه به کار می گیرد، آگاه است.

او خاطرنشان کرد: اگر در طول ۶۰ سال گذشته، دانشگاه ما پایگاه جنبش و حرکتهای دانشجویی است، به این اعتبار است که دانشگاه کانون علم و دانش و دین است و ما حق نداریم دین را منحصر در حوزه عبادات کنیم، بلکه حوزه دین در همه رفتار ما حضور دارد.

معاون فرهنگی سابق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با پیوند زدن حرکتهای دانشجویی به قیام امام حسین(ع) گفت: قیام امام حسین(ع) یک قیام آگاهانه و اصلاح گرانه است که دنبال رفع منکر است. بر این اساس امام حسین (ع) دنبال رفع ظلم است و این مسیر را با شجاعت می پیماید که اگر چنین حرکتی را در دانشگاه و جامعه ببینیم همان ماهیت را دارد.

او افزود: جنبش دانشجویی خواه ناخواه ظلم ستیز است، یعنی نسبت به آن چیزی که خلاف عدالت و مصداق تبعیض تشخیص دهد واکنش نشان می دهد و در همه دوران و مقاطع جریان دانشجویی در برابر تبعیض و ظلم به جامعه بی تفاوت نمی ماند. لذا یکی از ویژگی های جنبش دانشجویی، عدالت طلبی است و یکی از موضوعات این عدالت طلبی مبارزه با ظلم است؛ البته یکی از مظاهر این ظلم، محدود کردن آزادی های مشروع جامعه است.

هاشمی با تصریح به اینکه جنبش دانشجویی آزادی طلب است، گفت: آزادی و حفظ آن منوط به یکسری چارچوبهای قانونی است که مخل آزادی جمعی نباشد. بهرحال آزادی به معنای گسیختگی و بی مهاری جامعه نیست، بلکه مقصود آزادی های مشروع و قانونی است که افکار عمومی جامعه آن را می پسندد.

او یکی دیگر از ویژگیهای جنبش دانشجویی را استقلال طلبی دانست و ادامه داد: اگر قدرت خارجی و استکبار استقلال ملی را به چالش بکشد، جنبش دانشجویی مقابل آن می ایستد، لذا خصلت و ماهیت جنبش دانشجویی همواره استکبارستیز بوده است. بنابراین جنبش دانشجویی خواهان حفظ حریم و کیان دانشگاه هم بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران یادآور شد: اگر با ادبیات دینی بخواهیم به جنبش دانشجویی نگاه کنیم، حرکتی مبتنی بر عدالت طلبی، ظلم ستیزی، آزادی خواهی و اصلاح جامعه است که با روشهای مختلف اجتماعی و پذیرش مسئولیت اجتماعی با استفاده از علم و نشاط جوانی خود در جهت بهبود جامعه تلاش می کند.

او جریان و اشاعه فساد در جامعه را دغدغه حال حاضر جنبش دانشجویی دانست و افزود: فساد انحاء مختلفی دارد؛ اگر روزی در سال ۳۲ جنبش دانشجویی عدالت طلبانه قیام کرد، به خاطر این بود که به این نتیجه رسید که وابستگی رژیم موجب انحطاط او و فساد سیاسی است.

هاشمی ادامه داد: دانشجو به دلیل آنکه سهمی در قدرت و ثروت ندارد، وقتی مطالبه گری می کند دنبال آن است که نقادانه، دانشجویانه، و شجاعانه اشکالات و مصادیق فساد را ببیند و برملا کند، هرچه شفافیت در جامعه کمتر باشد، فسادخیزی در جامعه بیشتر خواهد بود.

او گفت: جنبش دانشجویی ذاتاً ضد فساد است و برای مقابله با فساد نیاز به شفافیت است و لذا جنبش دانشجویی با شجاعتی که دارد این تلاش را می کند و جریان دانشجویی عقد اخوت با کسی ندارد.

این استاد دانشگاه تهران بیان داشت: جنبش دانشجویی البته ممکن است که متأثر باشد، اما اگر قرار باشد حزب و گروه و سازمانی آن را تحت نفوذ خود قرار دهند، ظلم به جنبش دانشجویی کردند و اگر جریان دانشجویی منفعل شود، رو به زوال خواهد رفت و اگر نتواند استقلال خود را حفظ کند، نمی تواند به اهداف خود برسد و رو به زوال خواهد رفت.

او با اذعان به تنوع در نگرش دانشجویان گفت: دانشجویان به عنوان قشر آرمان طلب و نخبه جامعه دارای تنوع هستند و اگر این تنوع نباشد آن رشد دانشجویی در معرض آسیب قرار می گیرد. پس اگر دنبال صلاح و اصلاح جامعه هستیم، حضور جنبش دانشجویی را به عنوان موهبت باید تلقی کنیم.

هاشمی گفت: جامعه ای که از حرکتهای دانشجویی خالی شود و امکان نزج و توسعه جریانهای دانشجویی را نداشته باشد، حتما آسیب می بیند. جامعه و فرهنگ ما هر وقت از مشارکت جریانهای دانشجویی محروم شده، حتماً آسیب دیده است؛ البته جریان دانشجویی در کوتاه مدت می تواند سرکوب شود یا مورد بی اعتنایی قرار گیرد و بالعکس می تواند تشویق شود.

او اذعان کرد: امروز جامعه ما نیاز به گروههای عدالت طلب و آزادی خواه دارد و چه بهتر این گروهها، گروههایی باشند که از علم و فهم دقیقتری نسبت به روند تحولات برخوردار باشد. اگر جامعه نگاه درون را غلبه دهد و به بخشی از مصالح خود توجه کند، در کوتاه مدت یا درازمدت آسیب می بیند و بنابراین این بهره مندی از دانش و تخصص است که می تواند آن جامعیت و دقت و مصلحت اندیشی را به جامعه و جنبش دانشجویی اهدا کند و این در حوزه علوم انسانی مضاعف است.

در انتهای این مراسم از تعدادی از دانشجویان فعال در نشریه دانشجویی بیان و همچنین برندگان مسابقات ورزشی دانشجویان تقدیر به عمل آمد.