گزارشی از نشست «ورای مقاومت: چالش جنسیت در روایت زنان ایرانی»

به همت معاونت فرهنگی- اجتماعی هفتمین نشست رساله های علوم انسانی و نیازهای جامعه، با ارائه رساله دکتری دکتر نفیسه شریفی فارغ التحصیل دانشگاه لندن با عنوان «ورای مقاومت: چالش جنسیت در روایت زنان ایرانی» در روز دوشنبه سیزدهم شهریورماه برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر نفیسه شریفی اظهار داشت: آنچه که دغدغه من در این تحقیق بود روایت دو نسل از بدن و سکسوالیته در ایران بود. به این معنی که زنان دهه 30 و زنان دهه 60 از این لحاظ چه نقاط مشترک و چه تفاوتهایی با هم دارند؟ به بیان دیگر چه هنجارهایی بازتولید می شود و چه هنجارهای جدیدی ایجاد می شود؟

وی با تشریح شیوه انجام تحقیق به شکل تحلیل روایت تأکید کرد: در این پژوهش، 80 مصاحبه کیفی و نیمه ساختاریافته انجام شده که 40 مصاحبه از میان زنان متولد دهه 30 و 40 مصاحبه با زنان متولد دهه 60 صورت گرفته است. تلاش شد مصاحبه شوندگان از طبقات مختلف اجتماعی باشند تا تفاوت ها نشان داده شود. همچنین سعی شد تا نوعی اعتماد سازی با مصاحبه شوندگان ایجاد شود تا مطمئن شوند که هویت آنان افشاء نخواهد شد و این امر کمک نمود تا بتوان در مصاحبه ها وارد جزئیات روابط خانوادگی افراد شد.

این استاد دانشگاه در تبیین دستاوردهای پژوهش تصریح کرد: این تحقیق نشان می دهد که خانم های دهه 30 که در فضای اجتماعی و انقلابی گروههای اسلام گرا و چپ گرای آن دوران به سن ازدواج رسیدند، دچار بحران جنسی شدند. آنها از یکسو در عرصه اجتماعی تشویق به پوشیدن زنانگی می شدند و اهداف والاتر در نظرشان جلوه می کرد و به تعبیر دیگر نمایش زنانگی تقبیح می شد و از سوی دیگر بعد از ازدواج  باید زنانگی را نشان می دادند و لذا این امر آنها را دچار دوگانگی و احساس گناه نموده بود.

وی با بیان این نکته که یکی از اتفاقات زبانی در فارسی این است که کلمات مشخصی برای همه اعضای بدن وجود ندارد، خاطر نشان کرد: در کشورهای مختلف به ویژه زنان مسلمان در خاورمیانه، عاملیت زن متفاوت است و خود زن عاملیت را جور دیگری تعریف می کند. به تعبیر دیگر عاملیت و مقاومت در متن زندگی زنان و توسط خود آنان بازتعریف می شود.

دانش آموخته دانشگاه لندن با نقد نگاه دوگانه ای که به زنان وجود دارد، اظهار داشت:  بعضی طوری زنان را تقسیم بندی می کنند که یا زنان، مدرن، فعال و در برابر هنجارها مقاوم هستند و یا سنتی، منفعل و در برابر هنجارها تسلیم هستند. در صورتیکه طیفی از آدمها داریم که در شکل های دیگر مقاومت می کنند و یا در یک سطح مقاومت می کنند و در سطح دیگر تسلیم می شوند. لذا باید از ساده سازی های دوگانه برای فهم رفتار زنان اجتناب کرد.

وی در تشریح بخش دیگری از یافته های تحقیق خود گفت: نتایج نشان می دهد که از دهه 30 تا دهه 60 سن ازدواج زنان افزایش داشته است. در کنار آن زنان در عرصه اجتماعی فعال تر شده اند. همچنین مصاحبه ها نشان می دهد که هر میزان زنان از نظر اقتصادی استقلال بیشتری داشته باشند، در مورد بدن خود راحت تر تصمیم می گیرند.

خانم دکتر شریفی با اشاره به تفاوتهای دو نسل تأکید کرد: معنای ازدواج و معنای باکرگی برای دو نسل متفاوت است. دختران در حال حاضر مرسوم است که دوست پسر داشته باشند و یا با خواسنگار خود به سینما بروند، امری که در نسل گذشته سابقه نداشته است. لذا در نسل دهه 60، امر جنسی به صورت یک دغدغه برای زنان درآمده است. به بیان دیگر امر جنسی در نزد زنان مشروعیت لذت را پیدا کرده  و دیگر به مثابه تولید مثلِ صرف به آن نگریسته نمی شود.

وی در پایان ضمن اشاره به اینکه امروزه اطلاعات بسیار راحت تر در اختیار نسل جدید قرار دارد، تأکید کرد: آنچه که اهمیت دارد این است که به تجربه زنان، نوع زیست آنان و فهم و معنای خودشان از این نوع زیست باید احترام گذاشت و از کلیشه سازی های رایج اجتناب کرد.

    در انتهای جلسه خانم دکتر شریفی به پرسش های حاضران  پاسخ گفت.