رئیس پژوهشگاه علوم انسانی در نشست بین‌المللی همکاری‌های علمی در علوم انسانی و اجتماعی در دانشگاه علامه
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی در نشست بین‌المللی همکاری‌های علمی در علوم انسانی و اجتماعی در دانشگاه علامه
پژوهشگاه آمادگی گسترش همکاری میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی کشور آلمان را دارد
نشست رؤسای دانشگاه‌های برتر ایران و آلمان در روزهای دوشنبه و سه شنبه (۱۲ و ۱۳ تیرماه)، با هدف بهبود بین‌المللی‌سازی و مدیریت همکاری‌ها بین دانشگاه‌ها با حضور روسای دانشگاه‌های ایران و آلمان در دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.
متن کامل سخنرانی دکتر قبادی، رئیس پژوهشگاه در این نشست در زیر آمده است:
به شما مهمانان عزیز ایرانی و آلمانی خوش‌آمد می‌گویم و از اهتمام دانشگاه علامه طباطبائی تشکر می‌کنم و برای همهٔ شرکت‌کنندگان در این اجلاس آرزوی موفقیت دارم. به عنوان رئیس بزرگترین سازمان پژوهشی علوم انسانی در ایران، می‌خواهم در این فرصت کوتاه، نکاتی را درباره زمینه‌ها و ظرفیت‌های گسترش همکاری‌های علمی و پژوهشی دو کشور متمدن و دارای گنجینه‌های ارزشمند علمی، ادبی و فرهنگی بیان کنم.
به خوبی می‌دانیم که یکی از مهم‌ترین نمودگار و نماینده هر فرهنگ و تمدن و قوام‌بخشِ زبانِ آن؛ ادبیات است. از همین روی، سخنان خود را با جلب توجه به همسانی‌ها و اشتراکات جدی زبان و ادبیات ایرانی و آلمانی ـ چه در زمینه واژگانی و چه ساختارهای دستوری زبان و برخی شاهکارها و حماسه‌ها ـ آغاز می‌کنم. این اشتراکات تا آنجا عمیق و مورد اتکا است که علاوه بر تشابه حماسه آلمانی با برخی وجوه حماسه‌های ایرانی؛ از میان شاعران و نویسندگان برجسته تاریخ بشر، بزرگترین شاعر آلمانی ـ یعنی گوته ـ؛ مردمی‌ترین و فکورترین شاعر دغدغه‌مند ایرانی ـ یعنی حافظ ـ را همراه و همدم و همنوای خویش می‌یابد گرچه به گونه‌ای از حافظ سخن می‌گوید که گویی واژگان و مفاهیم مشترک؛ دیوان اشعار آنها را به پدیده‌ای واحد بدل می‌کند که نامی زیباتر از «دیوان شرقی ـ غربی» برازنده آن نیست و این نقطه آغازی است برای ژرف‌اندیشی در توانمندی‌ها و ظرفیت‌هایی که در چارچوب فرهنگی و علمی برای گسترش همکاری‌های دو کشور وجود دارد.
موقعیت راهبردی ایران
در دهه‌های اخیر، با توجه به موقعیت راهبردی ایران ـ چه به لحاظ جغرافیایی و چه به لحاظ انباشتِ تجربه‌ها و گنجینه‌های فرهنگی و تمدنی ـ توجه اروپاییان به ایران بیش از پیش گسترش یافته است و به این کشور که پلی ارتباطی میانِ غرب و شرقِ عالمِ تمدنی را شکل می‌دهد، به حق به عنوان دروازه‌ای برای تبادل ارزش‌ها و دستاوردهای هنری، فرهنگی و علمی توجه شده است و از این رو، مهم‌ترین سفرنامه‌ها و کاوش‌های دیرینه‌شناختی غربیان نیز در این کشور صورت گرفته است.
این امر، تنها محدود به تاریخ گذشته نیست و امروز نیز که با کمال تاسف حاشیه‌ای‌ترین جریان‌های ایدئولوژیک در جهان اسلام، یعنی داعش به تأثر از کاهش ارتباطات و گفتگوهای فرهنگی و تمدنی میان غرب و شرق، توانسته‌اند بخشی از جوانان در کشورهای مختلف را به ایده‌های دهشتناکِ افراطیِ خشونت‌آمیز خود متمایل کنند، به وضوح شاهدیم که کمترین میزان جذب نیرو برای این جریان‌های افراطی‌گرا و رادیکال در کشور ایران اتفاق افتاده است و در مقابل، ندای دعوت به «گفتگوی تمدن‌ها»، و تلاش برای ساختن «جهانی عاری از خشونت و تندروی» از سوی نمایندگان مشروع ایرانیان در جهان طنین افکنده است. به تعبیر دیگر، می‌خواهم بر این نکته تاکید کنم که چه به لحاظ تاریخی، چه به لحاظ فرهنگی و تمدنی و چه به لحاظ آنچه در واقع رخ داده است، ایران همچنان درگاه اصلی برای مقابله فراگیر برای مقابله با خشونت و گسست‌های فرهنگی بین‌المللی است و از این‌رو، بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی، فرهنگی و تمدنی این کشور در عرصه جهانی می‌تواند به کاهش اضطراب امروز بشر مدد رساند.
روابط همدلانه ایران و آلمان
همان گونه که بیان شد، در میان کشورهای غربی، آلمان از اولین و مهم‌ترین کشورهایی است که با درک این ظرفیت‌ها و همچنین با اتکا به اشتراکات فراوان فرهنگی و زبانی، از طلیعه دوران مدرن، نگاهی همدلانه و همکارانه به ایران داشته است و این همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف، از انتقال تجهیزات و فناوری‌های نوین به کشور تا میزبانی بیش از شش هزار دانشجوی ایرانی در دانشگاه‌های مختلف آلمان در حال حاضر، تداوم داشته است و از همین روست که بسیاری از فرهیختگان و دانشمندان ایرانی دهه‌های اخیر یا در آلمان تحصیل کرده اند، یا مدتی را در آنجا به پژوهش گذرانده‌اند و یا دست‌کم با زبان آلمانی آشنائی دارند. در مقابل نیز، ایران میزبان بسیاری از پژوهشگران آلمانی بوده است و مهم‌ترین آثار شرق‌شناسانه در دهه‌های اخیر در دپارتمان‌های ایران‌شناسی و با همکاری نهادهای علمی و پژوهشی ایران در آلمان صورت گرفته است و در اثر همین تلاش‌ها و همکاری‌ها بوده است که امروزه کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی در شهرهای مختلف آلمان پذیرای فرهنگ‌دوستان و دانشجویان پژوهشگر آلمانی است.
شایسته است در اینجا به نکته‌ای در حوزه فهم همدلانه میان ایران و آلمان اشاره کنم و آن تلقی مشترک [زبان] ایرانی و آلمانی از علم است. Science در آلمانی وی‌سِن‌شافت Wissenschaft نامیده می‌شود که البته بنا بر تصریح متفکران آلمانی، از جمله یاسپرس (Karl Jaspers )، قلمرو آن بسی فراخ‌تر از حوزه علوم طبیعی یا حتی مجموعه علوم طبیعی، مهندسی و انسانی است. وی‌سن‌شافت Wissenschaft ، متضمن فرهیختگی به معنای اعم کلمه نیز هست. به عبارت دیگر در تلقی و فهم آلمانی از پدیدارِ علم، تصور هیچ علمی بدون تحقّق فرهیختگی ممکن نیست و فرهیختگی البته تخلّق آدمی است به صفات والای انسانیت. ایدهٔ بیل دونگ Bildung که مدتها بر فضای دانشگاهی آلمان حکفرما بوده، مؤید این ادعاست.
ارتباط علمی و تمدنی ایران و آلمان
در فرهنگ ایرانی نیز «علم» بدونِ تحقّقِ اوصافِ بلند انسانی، هرگز «علم» شمرده نشده است. یکی از دواعی اصلی انقلاب اسلامی ایران نیز، نیل به علم و دانشگاهی بوده است که در آنها نه فقط تخصصی در یک دانش رشته خاص، بلکه فرهنگ و فرهیختگی و انسانیّت و حکمت موضوع تعلیم و تربیت قرار گیرد.
البته تردیدی نیست که در زمان‌های مختلف، در اثر تحولات سیاسی، ارتباطات فرهنگی و علمی نیز متاثر شده و فراز و نشیب‌های خاص خود را تجربه کرده است. اما آنچه در این میان قابل توجه است، آن است که ارتباط علمی و تمدنی ایران و آلمان در هیچ مقطعی از تاریخ مدرن قطع نشده است و این، بذرِ امیدی است برای تعمیق و گسترش این ارتباط دیرینه.
در حال حاضر که کشور جمهوری اسلامی ایران، توانسته است در خشونت‌بارترین روزهای خاورمیانه، یکی از مهم‌ترین چالش‌های بین‌المللی معاصر را با مذاکره و تعامل سازنده با گروه 1+5 به شکل صلح‌آمیز و معطوف به تامین منافع متقابل جهانی حل و فصل نماید، فرصت مناسبی پیش آمده است که با گسترش تعامل علمی و پژوهشی میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی دو کشور ایران و آلمان، امید به صلح و نوع‌دوستیِ فراگیر انسانی را بیش از پیش مستحکم سازیم و از این لحظه برای رساندن پیام دوستی میان فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف بهره‌برداری کنیم.
ظرفیت های بین المللی پژوهشگاه
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با سابقه بیش از نیم قرن پژوهش در زمینه‌های مختلف علوم انسانی، بزرگترین نهاد پژوهشی علوم انسانی خاورمیانه در این عرصه است و از همین روی، برای خود در پرداختن به زمینه‌های گسترش فرهنگ صلح با اتکا به گنجینه میراث تمدنی و فرهنگی ایرانی-اسلامی، سهمی قائل است. در نتیجه، در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی‌های متعددی صورت گرفته است تا بتوان ضمن تبادل دستاوردهای علمی، زمینه‌های همکاری‌های نهادینه بین‌المللی را برای پژوهشگران تسهیل کرد. بر همین اساس، پژوهشگاه ضمن اعلام آمادگی برای گسترش این همکاری‌ها با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی کشور آلمان، بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی مانند تفاهم در زمینه تبادل استاد و دانشجو، ایجاد شبکه مشترک کتاب‌های خطی و نایاب به صورت آنلاین، برگزاری کنفرانس مشترک در زمینه‌های مختلف علمی، برگزاری دوره‌های مشترک علمی، به ویژه در زمینه زبان و ادبیات و سایر حوزه‌های علوم انسانی، انجام پژوهش‌های مشترک بین‌المللی، و مانند آن را توصیه می‌کند.
مجددا به مهمانان آلمانی خوش‌آمد می‌گویم و امیدوارم برگزاری این نشست فرصتی برای آشنایی و دوستی بیشتر میان دو ملت، و به ویژه میان دانشمندان و پژوهشگران باشد.
از برگزارکنندگان سمینار، سازمان همکاری‌های علمی آلمان و دانشگاه علامه طباطبایی تشکر ویژه دارم و از شما دعوت می‌کنم از بزرگترین پژوهشگاه علوم انسانی خاورمیانه بازدید به عمل آورید.
نظر شما :