گزارشی از نشست «مولانا و تأویل بهار»

مرکز اسناد فرهنگی آسیا در راستای اهداف و برنامهٔ راهبردی پنج سالهٔ خود، در سلسله نشست­هایی با عنوان «صلح و جهان عاری از خشونت» به معرفی نظرات مشاهیر ایران می­پردازد. از جملهٔ این نشست­ها، نشست علمی «تأملی بر مبانی مدارا از نگاه مولانا» بود که توسط آقای دکتر ایرج شهبازی- عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و مؤسسهٔ لغت­نامهٔ دهخدا -  در تاریخ 26 اردیبهشت 96 در سالن حکمت برگزار شد که با نگاهی به آن می­توان گفت:

هر انسانی، با توجه به حال و هوای درونی خود، یکی از فصل‏ها را بر دیگر فصول ترجیح می‏دهد؛ بعضی از افراد پاییز را پادشاه فصل‏ها می‏دانند و برخی دیگر بهار را ! بی‏هیچ تردید مولانا فصل بهار را بر همهٔ فصل‏ها ترجیح می‏دهد. از این رو می­توان با اطمینان ‏ مولانا را «شاعر بهار» نامید. مولانا پاییز را در تقابل با بهار دانسته و همان­قدر که بهار را ستوده، به نکوهش پاییز پرداخته است. برخی از صفاتی که مولانا برای پاییز آورده است عبارتند از: «روتُرش»، «عیش­کُش»، «یغماگر»، «جفاکار»، «نامحرم»، «ویران­کنندهٔ باغ»، «سرد»، «خشک»، «بدبخت» و امثال آن­ها. با این بیان معلوم می‏شود که مولانا صفات پاییز و زمستان را در تضاد با صفات بهار دانسته و به همین سبب است که برای بیان «اندوه­ناکی»، «کسالت و ملالت»، «ظلم و ستم»، «فراق» و مسائلی از این­دست از پاییز و زمستان و دیگر عناصر مربوط به آن­ها بهره می‏گیرد. وی در برابر صفات منفی پاییز و زمستان، همه­جا بهار را با صفات زیبا و پسندیده ستوده و آن را نماد «زیبایی»، و «شادمانی»،«دادگری» و «رشد» قرار داده است. بهار با این وصف، با عناصر بسیار غنی و سرشارش، مجموعه‏ای از امکانات را برای «تصویرسازی» و «مضمون­آفرینی»، در اختیار مولانا قرار می‏دهد تا برای بیان تجربه‏های عرفانی و درونی خود‏، به زیباترین شکلی از این امکانات بهاری بهره گیرد. به­نظر می­رسد می‏توان با نگاهی فراگیر مجموعهٔ سخنان مولانا در بارهٔ بهار را در سه گروه بزرگ طبقه بندی کرد:

1) بهار و خدا؛

2)بهار و رستاخیز؛

3) بهار وانسان.