نمایشگاه گزیده‌ای از اسناد تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

پرداختن به مباحث علوم انسانی و ایجاد یک پژوهشگاه اختصاصی با هدف پژوهش در عرصهٔ علوم انسانی نشانگر اهمیت این مبحث در دههٔ ۱۳۵۰ است که تا امروز اهمیت و موضوعیت خود را حفظ کرده است. تردیدی نیست که بررسی کارنامه و عملکرد این نهاد برای فهم تاریخ اکنون ما و به ویژه مسیر طی شده و مسیر آیندهٔ علوم انسانی در ایران بسیار مهّم است و ما را با دغدغه­ ها، پرسش­ها، مساله­ ها، ایده ­ها، رهیافت­ها، خط مشی­ ها و همچنین عملکردها و کارنامهٔ پژوهشگاه علوم انسانی آشنا خواهد ساخت. با این همه، هرگونه مطالعه­ای در این زمینه افزون بر تمهیدات نظری و معرفتی، نیازمند دسترسی به اسناد و مدارک معتبری مبین روند فعالیت و عملکرد این سازمان و نیز انگیزه‌های اصلی تأسیس آن است. از اینرو، مهّم­ترین و معتبرترین منبع برای شناخت این نهاد، اسناد و مدارک آرشیوی است که در درون این نهاد و پیرامون فعالیت­ها و برنامه ­های و سیاستگزاری­های آن تولید شده و نشانگر پویش و حیات سازمانی آن است. از آن­جاکه بخش مهّمی از اسناد و مدارک آرشیوی این پژوهشگاه هم­اکنون در بایگانی راکد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نگه­داری می­شود، تدوین‌کنندگان این مجموعه کوشیده­اند که بخش مهّمی از این اسناد را پس از نزدیک به ۴۶ سال انتشار دهند. نمایشگاه حاضر، گزیده‌ای از اسناد مراکز پژوهشی ازجمله «بنیاد فرهنگ ایران»، «بنیاد شاهنامه»، «مرکز اسناد فرهنگی آسیا»‌ و «پژوهشگاه علوم انسانی» را شامل می‌شود که پس از انقلاب اسلامی با نهادهای پژوهشی چون «انجمن حکمت و فلسفه ایران»، «پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران»، «فرهنگستان ادب و هنر ایران»، «فرهنگستان زبان ایران»، «فرهنگستان علوم ایران»، «مرکز ایرانی تحقیقات تاریخی» و «مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها»، تلفیق شدند و زمینه تشکیل «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» فراهم شد. اسناد مندرج در این اثر از درون بیش از چندهزار برگ از اسناد بایگانی راکد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گزینش، ساماندهی و تدوین شده است. در گزینش اسناد بیشتر بر فعالیت­های نهادی، جهت­گیری­های فکری و فرهنگی، فعالیت­های پژوهشی، دستاوردها، ساختار اداری و سیر تحولات آن تأکید شده است. در انتشار این اسناد کوشیده­ایم از ورود به پرونده پرسنلی افراد و کارکنان این سازمان خوداری گردد و در عوض بر فعالیت­های سازمانی و نهادی تمرکز شود. بنابراین، اگر گاه نامی از افراد به میان آمده است، هرگز به معنای سوگیری عامدانه و نمایانگر تأیید یا رد اقدام­ها و عملکرد آن­ها نمی­باشد. کوتاه سخن این که در پرتو تحلیل این اسناد می­توان به انبوهی از ناشناخته­ها و پرسش‌های مطرح شده پیرامون پژوهشگاه پاسخ گفت و میدان تازه­ای به سوی پژوهش­های علوم انسانی گشود و ذهن اندیشمندان و پژوهشگران عرصهٔ فرهنگ و علوم انسانی در ایران را به تفکر و تحقیق پیرامون آن واداشت و با بررسی انتقادی تجربه­ ها، اندوخته­ های و میراث علمی آن برای بهبود و ارتقای علوم انسانی و افزایش جایگاه و منزلت دانش‌آموختگان آن در ایران اهتمام ورزید.