گزارشی از نشست مطالعات راهبردی شاخص سازی

گزارش نشست مطالعات راهبردی شاخص سازی با موضوع «مروری بر وضعیت سواد و تحصیلات در ارتباط با امنیت اجتماعی در ایران»

گروه پژوهشی جامعه و امنیت، نشست مطالعات راهبردی شاخص‌سازی با موضوع «مروری بر وضعیت سواد و تحصیلات در ارتباط با امنیت اجتماعی در ایران» با سخنرانی دکتر علیرضا زاهدیان، در تاریخ  سه شنبه 19 مرداد برگزار کرد.

در این نشست که در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار گردید، ابتدا دکتر محمدعلی مینایی، دبیر نشست مطالعات راهبردی شاخص‌سازی،‌ مقدمه‌ای را با هدف تبیین رویکرد اجتماعی گروه پژوهشی جامعه و امنیت نسبت به مقولات امنیتی بیان نمود و مقوله امنیت را دارای سه سطح دانست، یک سطح از امنیت به صورت منفعل تامین می‌شود. یعنی آسیب و ناامنی در جامعه وارد شده و ایجاد می‌شود و نظام اجتماعی، سیاسی منفعلانه در جهت رفع آن اقدام می‌کند. مانند کشف جرائم و مجازات مجرمین که عمدتاً دستگاه‌های پلیس، اطلاعات و قضایی مسئول کنترل این ناامنی‌ها و تأمین امنیت هستند. سطح دیگری از امنیت هم وجود دارد که به صورت پیشگیری تأمین می شود. یعنی قبل از بروز ناامنی، نظام اجتماعی و سیاسی، به صورت فعال وارد می‌شود و مانع از ایجاد مؤلفه‌های ناامنی می‌گردد. در حقیقت از وقوع ناامنی‌ها پیشگیری می‌شود لیکن ریشه‌های ناامنی وجود دارد، تنها مانع از شکل‌گیری و بروز آن می‌شود. پیشگیری از وقوع جرم و اعمال مکانیزم‌های بازدارنده، نمونه‌هایی از این نوع تأمین امنیت است. سطحی دیگر از امنیت هم هست که به صورت فرافعال تأمین می‌شود. یعنی از حالت امنیت سلبی خارج  و امنیت از نوع ایجابی آن تولید می‌شود. آقای مینایی در ادامه وضعیت سواد و تحصیلات را به مثابه مقوله‌ای در سطح سوم امنیت برشمرده و خاطر نشان کردند نباید با نگاهی سلبی به مقوله سواد و تحصیلات نگریسته و هرگاه بی‌سوادی به سطح خاصی رسید وارد عمل شد بلکه باید با رویکردی ایجابی افزایش و تعمیق سطح سواد و تحصیلات را عنصری در راستای تقویت بنیادهای اجتماعی امنیت برشمرد .

در ادامه دکتر زاهدیان با بیان اینکه امنیت اجتماعی عبارت است از اطمینان خاطر افراد و گروه‌های اجتماعی مختلف نسبت به حفظ موجودیت، هویت و ارزش‌های خود در برابر مخاطرات ناشی از تحولات عادی و تحرکات عمدی،‌ مقوله سواد و تحصیلات را دارای رابطه‌ای مستقیم با مقولات زیر دانستند که تحول و تغییر آنها به انحاء مختلف بر چگونگی و کیفیت امنیت اجتماعی مؤثر خواهد بود :

- افزایش بهره‌ وری

- دستیابی به روشها و ابزار نوین

- افزایش سرمایه اجتماعی

- مشارکت در مدیریت جامعه

- افزایش تعالی فردی و اجتماعی

- افزایش سطح رفاه

- افزایش توان تکنولوژیک کشور

- کاهش نرخ باروری

- افزایش سطح مطالبات عمومی

- افزایش طلاق

در ادامه ایشان تأثیرات کلیدی سواد از دیدگاه امنیت اجتماعی را بر کاهش جرم و جنایت، کاهش اعتیاد، کاهش تاثیرپذیری از بیگانگان و کاهش تاثیر پذیری از خرافات مؤثر دانسته و همچنین افزایش توان تکنولوژیک کشور، افزایش سطح رفاه خانوارها و افزایش سطح مطالبات عمومی را از امهات محاصل و محاسن تحصیلات دانستند و کاهش بیسوادان ده تا چهل و نه ساله، کاهش افراد بازمانده از تحصیل کمتر از ده سال، افزایش نسبت دانش آموختگان دانشگاهی به کل جمعیت،‌ افزایش نیرویی انسانی متخصص متناسب با نیازهای بازار کار و همچنین افزایش مادران تحصیل کرده )خانه داری نوین( را از زمره اهداف اصلی طرح گسترش سواد و تحصیلات در کشور دانستند .

در آخر دکتر زاهدیان نماگرهای پیشنهادی از دیدگاه امنیت اجتماعی را معرفی نموده و در این راستا از نماگرهایی مانند نرخ بی‌سوادی جمعیت 7 تا 10 ساله، نسبت نرخ بی‌سوادی استانها به متوسط نرخ بی‌سوادی کل کشور،‌ نسبت جمعیت دانش‌آموخته دانشگاهی به جمعیت 20 ساله و بیشتر و همچنین نماگر نرخ بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی به تفکیک زن و مرد یاد کرد. وی مراحل تعیین نماگرهای پیشنهادی از دیدگاه امنیت اجتماعی را به تفکیک برشمرد. این مراحل شش‌گانه از این قرار می‌باشند: 1. تعیین محورهای اصلی تأثیر‌گذار بر امنیت اجتماعی 2. تعیین زیر محورهای هر محور 3. تعیین اهداف مربوط به هر زیر محور 4. تعیین ضریب اهمیت و اولویت بندی اهداف 5. تعیین نماگرهای مربوط به هر هدف. 6. تعیین شاخص‌های ترکیبی و در نهایت مرحله آخر و ششم برآیند این مراحل شش‌گانه است .