بررسی وضعیت اجتماعی و سیاسی در مناطق کردنشین و نسبت آن با امنیت اجتماعی

گزارش جلسه مطالعات راهبردی امنیت اجتماعی با عنوان «چالشهای قومی-مذهبی در ایران؛  دلایل ریشه‌ها و راهجوئی برای برون‌رفت(مطالعه موردی مناطق کرد نشین غرب ایران)» ارائه شده توسط دکتر راضیه حسنی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مورخ سه شنبه ۱۳۹۵/۴/۲۹

در این جلسه که با حضور آقای محمد علی مینایی، مدیر گروه پژوهشی جامعه و امنیت، دکتر قدیر نصری، دبیر کرسی مطالعات راهبردی امنیت اجتماعی و اعضاء اصلی کرسی برگزار گردید، دکتر راضیه حسنی به بررسی وضعیت اجتماعی و سیاسی در مناطق کردنشین پرداخته و نسبت آن با امنیت اجتماعی را مورد توجه قرار دادند. ایشان وجود شکافهای متراکم را مهمترین عامل تهدیدزا در این زمینه ارزیابی نمودند. که برخی از مهمترین این شکافها عبارتند از:
شکاف فرهنگی: که خود ناشی از اختلاف مذهبی و تفاوتهای هویت شیعی و سنی است.
شکاف اقتصادی: که ناظر بر عدم توازن در انباشت ثروت میان مرکز کشور و پیرامون است.
سطح توسعه استانی: استانهای کردنشین معمولا در پایین‌ترین رده‌های توسعه استانی در دهه‌های اخیر قرار داشته‌اند و همچنین سطح توسعه انسانی پایین‌تری را تجربه کرده‌اند.

معضل بیکاری: استانهای کردنشین معمولا با سطح بالایی از بیکاری رو به رو بوده‌اند.

شکاف نخبگان: معمولا نخبگان قومی و ملی در مقاطع مختلف تضاد منافع داشته‌اند.

وجود نارسایی‌های مذکور موجب شده است تا در مناطق کردنشین همواره نیروهای مرکزگریز در صفحه شطرنج سیاست حضوری فعال داشته باشند. این نیروهای گزیز از مرکز را می‌توان در یک تقسیم‌بندی به دو گروه کردهای سکولار (حزب دموکرات،‌کومله،‌ پ‍ژاک) و کردهای مذهبی (سلفیون،‌ اخوانیها و اهل حق) تقسیم کرد. در ادامه، ایشان با بیان اینکه تهدیدات امنیت اجتماعی در این مناطق، خود منبعث از برخی نارسایی‌ها در امر سیاستگذاری بوده است به ارائه راهکارهایی به‌منظور اعتمادسازی متقابل بیشتر میان اقلیت‌ها و نظام سیاسی و مدیریت تهدیدات مذکور پرداختند. بنابر نظر ایشان اعتمادسازی مذکور را می‌توان در راهکارهایی جستجو کرد که همزمان باید از سوی کردها و دولت پیگیری شوند. برخی از مهمترین گام‌های اعتمادساز برای کردها عبارت است از: رقابت مدنی برای تصاحب مسئولیتهای قانونی، استقلال در پی‌گیری خواسته‌های محلی-ملی  و عدم وابستگی به هیچ جریان گریز از مرکز، استقلال رهبران از مداخله‌گران خارجی و عدم ارتباط پنهانی با دشمنان ایران و کنار گذاشتن اسلحه و رویکرد نظامی‌گری و تاکید بر فعالیتهای مدنی در چهارچوب قانون اساسی. از دیگر سو مهمترین اقدامات اعتمادساز که باید از سوی نظام سیاسی صورت گیرند عبارتند از: انتخاب مسئولین و نیروهای بومی در کردستان، تلاش جهت رفع محرومیت‌های نسبی اقتصادی در کردستان، عدم برخورد خشن فیزیکی از سوی مرکز و مدارای بیشتر با نیروهای محلی و همچنین عدم فرقه‌گرایی و تاکید بر اسلام به‌عنوان دین واحد.

در پایان، حضّار دیدگاه‌های خود را پیرامون مسائل و معضلات موجود و چگونگی برخورد و رویارویی با مسائل مد نظر مطرح نمودند؛ از جمله دکتر قدیر نصری با اشاره به تحقیق پیماشی و میدانی اخیر صورت‌گرفته از سوی ایشان در مناطق کردنشین، دو عامل را مهمترین عوامل نارضایتی در این مناطق برشمرده و از آنها به‌عنوان پیش‌رانه‌های عمده نام بردند. این عوامل به‌ترتیب عبارت است از: فقر فزاینده و احساس توهین مذهبی. فقر فزاینده به‌معنای فقر در حال حاضر و انتظار فقر بیشتر در آینده پیش رو است. احساس توهین مذهبی نیز شامل نارضایتی از توهین به ارزشهای مذاهب اهل تسنن است. آقای آرمان سلیمی نیز این ادعا که در دوران صفویه شکاف عمده میان کردها و حکومت مرکزی ناشی از تفاوتهای مذهبی بوده است را رد کردند و مهمترین عامل شکاف در میان کردها و دولتهای مرکزی را به شکاف هویتی و زبانی معطوف دانستند. در ادامه آقای دکتر فیاضی،‌ نماینده دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، ضمن قدردانی از مطرح‌شدن دیدگاه‌های انتقادی و علمی در زمینه‌های مختلف سیاستگذاری،‌ تصور وجود نارضایتی و بی اعتمادی در استانهای کردنشین را ناشی از رویکرد کلی‌گویانه و ابهام‌آمیز دانسته و خواستار تدقیق در مباحث شدند. در پایان آقای محمد علی مینایی، مدیر گروه پژوهشی جامعه و امنیت و مدیر برگزاری کرسی‌های مطالعات راهبردی،‌ ضمن اشاره به اهمیت موضوع مطرح‌شده، خواستار ارائه راهبردهای مبتنی بر تحقیق پژوهشی دقیق به‌منظور سیاست‌سازی و سیاستگذاری جاری کشور شده و بر جنبه راهبردی و کاربردی مباحث مطروحه به موازات جنبه‌های نظری آنها تاکید گذاردند// انتهای پیام.