سید حسین حسینی: گره کور کرسی‌های آزاد‌اندیشی چگونه باز می‌شود؟

باید اذعان کرد که راه‌هایی که تاکنون رفته‌ایم یا جوابگو نبوده‌اند یا درصد تأثیر بسیار اندکی داشته‌اند.

در شرایط فعلی راه چاره و حل گره کور کرسی‌های نظریه‌پردازی و آزاد‌اندیشی در ترویج جریان نقد علمی در حوزه و دانشگاه‌هاست. باید با ایجاد زمینه‌های نقد علمی این امکان را برای پژوهشگران فراهم آورد که در مسیر تولید اندیشه‌های نو قدم بگذارند و الا از صاحبنظرانی که بر داشته‌های علمی خود متعصبانه پایبندند، انتظار تولید نظریه‌های جدید نمی‌توان داشت.

نقد علمی متون درسی کتب و آثار کلاسیک جهانی و برنامه‌های حوزه علوم انسانی بهترین نقطه شروع است و در این سرآغاز، تأکید بر چند اصل ضروری است:

- مرز‌گذاری بین نقد علمی؛ نقد عمومی و عامیانه و ژورنالیستی.

- عطف توجه به حوزه علوم انسانی و اهمیت نقد مکاتب و نظریه‌های جهانی علوم انسانی.

- محور قراردادن نقد متون درسی یا کتب دانشگاهی و یا برنامه‌های حوزه علوم انسانی؛ یعنی در درجه اول کتب درسی دانشگاهی و سپس کتب حوزه علوم انسانی و سپس برنامه‌های آموزشی و پژوهشی موجود را موضوع کار نقد علمی قرار دهیم.

- توجه به تفاوت نقد شکلی و نقد محتوایی و مشخص کردن مؤلفه‌هایی برای تفکیک بین این دو.

از آفت‌هایی که دامنگیر ترویج کرسی‌های آزاد‌اندیشی شده، آمیخته کردن یک جریان علمی لازم و ضروری برای کشور و جامعه علمی با مسائل سیاسی است. باید دانست که سیاسی‌شدن مسائل علمی، نخستین ضربه مهلک را به روند شکل‌گیری بسترهای علمی- اجتماعی وارد می‌سازد؛ اتفاقی که پیش از این در سال‌های پس از انقلاب درخصوص مسائل مهم علمی - اجتماعی مانند وحدت حوزه و دانشگاه، انقلاب فرهنگی، اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها افتاد و در این سال‌ها در مورد اسلامی‌سازی‌ علوم تکرار شده است. متأسفانه آنچنان غیراصولی و غیرعلمی به این مسائل در سطح عموم جامعه دامن زده شد که شکل و صورت غیرعلمی به‌خود گرفته و باعث تلقی تصورات نادرست و نابجا شده است.

راه رفع چنین برداشت‌های ناروایی، سپردن کار به اهل آن و آلوده نکردن فضای مباحث علمی با سیاسی‌کاری است. تردیدی نیست که رونق‌بخشی به کرسی‌های نظریه‌پردازی و آزاد‌اندیشی هیچگاه صرفا با دستورهای حاکمیتی راه به‌جایی نخواهد برد چرا که جریان‌های علمی- اجتماعی نیازمند زمینه‌ها و ساختارهای ظهور و بروز خاص خود هستند و بدون ظرفیت‌سازی‌‌های لازم چنین امری محقق نمی‌شود. بدین‌ترتیب 2کار باید همزمان اتفاق افتد؛ ظرفیت‌سازی‌ از طریق حاکمیت و زمینه‌سازی‌ از طریق بدنه جامعه علمی برای ایجاد یک بستر علمی- اجتماعی فراگیر.