گزارش سی و دومین نشست علمی نظام سیاسی اسلام

سی و دومین نشست علمی «نظام سیاسی اسلام» در تاریخ 29 اردیبهشت در سالن اندیشه پژوهشگاه برگزار شد. موضوع بحث در ادامه جلسه قبل، عبارت از ماهیت استقلالی یا تبعی دولت بود. گفته شد که در این باره دو دیدگاه اصلی وجود دارد. برخی بر استقلالی بودن دولت تأکید می‌ورزند و برخی دیگر از ماهیت تبعی دولت دفاع می‌کنند. در جلسه قبل به ثمرات عملی و علمی این بحث اشاره شد. اما در این جلسه ابتدا یکی از اساتید پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی و روابط بین الملل، برخی از دلایل هر دو دیدگاه را بیان کرد. از جمله دلایل دیدگاه موافق با واقعیت تبعی دولت آن است که ضرورت تأسیس دولت برآمده از تأسیس جامعه است و دیگر اینکه برای دولت مصلحت مستقل قابل فرض نیست و اساساً دولت ماهیت ابزاری‌ دارد. در مقابل، طرفداران واقعیت مستقل دولت معتقدند که بحث ضرورت دولت را باید از جای دیگر آغاز کرد و نیز آنان ناممکن بودن فرض مصلحت مستقله برای دولت را نمی‌پذیرند. در ادامه یکی از اساتید بر این نکته تأکید داشت که اگر به خلط بحث میان ایجاد دولت و تصدی گری توجه شود؛ این دو دیدگاه قابل جمع است. همچنین بیان شدکه مصلحت دولت مستقل از متصدیان است و اقتدار گرایی در تصدی گری رخ می‌دهد و معطوف به مصالح دولت نیست.  

    در ادامه گفته شد که این دو دیدگاه (استقلالی و تبعی) وابسته به دوتفکر اخلاق گرا و علم گرا است. فلسفه ارسطویی از استقلال دولت دفاع می کند. اما فلسفه سیاسی مدرن از قرار دادی و تبعی بودن دولت دفاع می‌کند. نیاز بحث به ارائه تعریف دقیقی از دولت که بتوان براساس آن به حل این مسأله (استقلال یا تبعیت دولت) نایل شد و همچنین ابتنای آن به بررسی طبیعی بودن یا قراردادی بودن دولت نیز مطرح و تبیین گردید. بدینسان که اگر دولت را طبیعی بدانیم؛ لاجرم باید نگاه استقلالی را پذیرفت  و اگر معتقد به قراردادی بودن دولت باشیم؛ چاره‌ای از پذیرش دیدگاه تبعی نخواهیم داشت.