گزارش هشتمین پیش نشست با عنوان «واکاوی علل تورم و راهکارهای کنترل آن در ایران»

هشتمین پیش‌نشست از سلسله نشست‌های همایش ملی «مسئلۀ تورم در ایران؛ ریشه‌ها، آثار و سیاست‌ها» با عنوان «واکاوی علل تورم و راهکارهای کنترل آن در ایران»؛ مقارن با هفتۀ پژوهش، 19 آذرماه 1402 توسط پژوهشکدۀ اقتصادِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری معاونت پژوهشی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) در دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، برگزار شد.

در ابتدای جلسه دکتر لیلا سادات زعفرانچی، دبیر نشست ضمن تبریک هفته پژوهش و خوش آمدگویی به حضار در جلسه و مخاطبین برخط، از معاونت پژوهشی دانشکده اقتصاد علامه به واسطه عهده‌داری برگزاری هشتمین پیش نشست همایش ملی« مسئله تورم در ایران،ریشه‌ها، آثار و سیاست‌ها» تشکر کرد و اظهار امیدواری نمود که این تعاملات سازنده بین عرصه پژوهش و آموزش بتواند منشآ اثرات خیری در حل مسائل اقتصادی کشور شود. وی با مروری بر پیشینه فعالیت‌های انجام شده در دبیرخانه همایش، از دکتر عباس شاکری، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره)دعوت نمود تا به عنوان اولین سخنران، مباحث خود را ارائه نماید.

دکتر عباس شاکری سخنرانی خود را با مروری بر جنبه‌های تاریخی تورم در ایران آغاز نمود. وی با اشاره به ابر تورم بعد از سال 1396 در ایران عنوان کرد که این تورم منجر به شکل‌گیری بازی بُرد- باختی بین عدۀ قلیلی از منتفعین تورم و باخت تودۀ زیادی از مردم شده است. او با بیان اینکه تورم خُنثی نیست، به نظریه‌های طرف عرضه و تقاضای تورم و نیز تورم ساختاری اشاره داشت. دکتر شاکری با اشاره به تاریخچۀ پول در جهان عنوان کرد که بعد از نظر فریدمن در خصوص بستن سرمنشآ پول، دهها جانشین برای پول خلق شده و بعد از دهۀ  1970با آزاد شدن منابع مالی در اقتصاد رابطۀ نقدینگی و پول بسیار پیچیده‌تر شده است. بطوریکه بعد از سال 2007 و 2008 میلادی با بحث وامهای پرریسک میبینیم که با افزایش نقدینگی تورم قابل ملاحظه‌ای مشاهده نمی‌شود. او بیان کرد که بطور عمده در ایران عنوان می‌شود که با افزایش نقدینگی ما شاهد تورم هستیم، که بنظر می‌رسد نیازمند پاسخی مبتنی بر شواهد است و از سال 96 تا کنون برای نقدینگی کشور اتفاق خاصی نیافتاده در حالیکه تورم چنین شتاب گرفته است. وی با بیان اینکه قطعا بودجه دولت نیاز به اصلاحات دارد، عنوان نمود که با وجود تورم بالا هم اکنون نیز بودجه دولت رشد کمی داشته است. او با تاکید بر کشف پویاییهای تورم اظهار نمود که باید در تحلیل حکمرانی، تحلیل نظام بانکی و همه مسیرهایی که این انعطاف ناپذیری ماندگار را ایجاد نموده دقت نظر کرد.

دکتر حسین درودیان، پژوهشگر و کارشناس پولی و بانکی، دومین سخنران این جلسه بحث خود را با تقسیم بندی دو نوع و یا دو دسته تورمی در کشور آغاز کرد. وی با عنوان اینکه نوع اول تورم در ایران مربوط به دوره‌های ثبات و آرامش سیاسی و اقتصادی می‌شود و ما آن را در کل دهۀ 80 و یا چند سال پس از جنگ و دهۀ 90 تا دورۀ تحریم تجربه کردیم، مهمترین نماد آن را تورمی در حدود 14.5% دانست. در دوره‌های غیر آرامش و ثبات کشور معمولا با بیقراری نرخ ارز کشور تورمهای بالا در حدود بیش از 33.5% را تجربه نموده است. وی با اشاره به فاصله زیاد این دو گروه تورمی در کشور عنوان کرد که در دوره‌های ثبات و آرامش، تورم بیشتر به عوامل تقاضا و نقدینگی مرتبط می‌شود و علل سنتی تورم تا حدود زیادی میتواند تورم را توضیح دهد، در حالیکه در دوره‌های بی ثباتی معمولا دسترسی واقعی به ارز میتواند جریان تورمی بالا را ایجاد نماید. در این دوره‌ها قیمت ارز مرجع شده و قطع دسترسیهای ارزی خود را در افزایش سایر قیمتها نشان میدهد. در این شرایط معمولا سیاست قیمت گذاری دستوری توصیه می‌شود که عملا موفق نخواهد بود. دکتر درودیان با بیان اینکه ما معمولا در ایران میانگین تورم همه دوره‌ها را به عنوان تورم اعلام می‌کنیم بیان کرد که بنظر می‌رسد این میانگین انعکاس همۀ واقعیت تورم در ایران نیست. وی با اشاره به دلاری شدن اقتصاد ایران تاکید کرد که در دوره‌های بی ثباتی جهش قیمتهای داراییهایی نظیر مسکن حتی جلوتر از رشد قیمت ارز افزایش می‌یابد. این پژوهشگر پولی و بانکی عنوان کرد که نباید در دوره‌های بی ثباتی و جهش های ارزی، ابزار ضد تورمی دوره های آرامش را به کار گرفت چون کاربردی نخواهد داشت. او نتیجه گرفت که کاهش تورم فعلی نیازمند احیاء چشم انداز اقتصادی ایران است.

دکتر نصیری اقدم عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی( ره) به عنوان سخنران پایانی جلسه مباحث خود را با دو نکته کلیدی آغاز نمود. اول اینکه تورم در هیچ کجا و هیچ زمان پدیده‌ای پولی نبوده است و دوم اینکه باید در شرایط فعلی دستمزدها را بالا بُرد. او با اشاره به گفتۀ « چارلز گودهارت» بیان کرد که ماهیچ  نظریۀ عمومی برای تورم نداریم. وی با اشاره به نظریه‌های عمومی‌تر تورم از جمله تئوری فریدمن عنوان کرد که اگرچه این نظریه ها تاکید بر این دارند که خلق پول زیاد باعث کمبود کالا و در نتیجه تورم خواهد شد، اما  اعتبار خود را از دست داده‌اند. دکتر نصیری اقدم با اشاره بر این امر که اگر بر درونزایی پول قائل باشیم دیگر نمی‌توانیم بر مباحث فریدمن پایبند باشیم، عنوان کرد که اصولا عرضه پول بعد از تقاضای پول فعال می‌شود و یا به عبارتی نیاز به نقدینگی، قبل از خلق پول ایجاد می‌شود. وی بیان کرد که در ایران قیمت دارائیها از جمله مسکن و ارز باعث تعدیل سایر قیمتها می‌شود و تنها کسانی قادر نیستند قیمتهای نهایی خود را تغییر دهند که مزدو حقوق بگیران ثابت به شمار می‌روند. او بیان کرد که نمی‌توانیم مسئله تورم در ایران را به نقدینگی فرو بکاهیم. ما در 5 الی 6 سال اخیر شاهد سرکوب دستمزدها بوده ایم که تبعات اجتماعی مخربی دارد، در حالیکه در این حالت رشد اقتصادی سرکوب خواهد شد. وی با بیان اینکه سیاست کنترل ترازنامه جز برای بانکهای بدرفتار معنایش محدود کردن رشد اقتصادی خواهد بود، به بالا رفتن هزینه تامین مالی برای تولید اشاره داشت. در پایان عنوان نمود که باید ایجاد موازنه اقتصادی در اقتصاد تعقیب شود و در اینصورت بشدت نیازمند افزایش دستمزدها هستیم.   

جلسه در پایان با پرسش دانشجویان حاضر در جلسه و پاسخ اساتید سخنران ادامه و توسط دبیر نشست پایان یافت.