گزارش دومین پیش‌نشست همایش ملی «بازشناسی چالش‌های رشد اقتصادی در ایران؛ تبیین موانع تولید و به‌سازی راهبردها و سیاست‌ها»
گزارش دومین پیش‌نشست همایش ملی «بازشناسی چالش‌های رشد اقتصادی در ایران؛ تبیین موانع تولید و به‌سازی راهبردها و سیاست‌ها»
دومین پیش‌نشست همایش ملی «بازشناسی چالش‌های رشد اقتصادی در ایران؛ تبیین موانع تولید و به‌سازی راهبردها و سیاست‌ها»، با عنوان «اقتصاد در چشم انداز میراث فرهنگی و گردشگری» با حضور دکتر علیرضا حسن‌زاده، دکتر مریم نعمت طاوسی، دکتر ناصر رضایی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و دبیر نشست: دکتر محمدعلی ابوترابی عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پانزدهم شهریورماه ۱۴۰۰، به‌صورت مجازی برگزار شد.
در ابتدای جلسه دکتر محمدعلی ابوترابی (استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، توضیحاتی را در رابطه با کلیات ارائه‌ها و ارتباط عناوین مطروحه در پیش‌نشست با اهداف همایش ارائه کرد و ادامه داد که بر اساس یکی از قانونهای انگشتشمار در علم اقتصاد، قانون پتی-کلارک، انتقار ساختار تولید پدیدهای اجتنابناپذیر در طی مسیر تاریخی رشد اقتصادی است. بدین‌گونه که بخش پیش‌ران اقتصاد، همواره در حال انتقال به بخش‌های پیشرفتهتر، خلاقتر و کموزنتر است. بنابراین همانگونه که در دوران انقلاب صنعتی، بخش صنعت؛ و در نیمه‌ی دوم قرن بیستم بخش خدمات پیش‌ران رشد بودند؛ امروز بخش خلاق به‌عنوان پیش‌ران رشد در نظر گرفته می‌شود. میراث فرهنگی به عنوان خاستگاه انواع هنرها و روح صنایع فرهنگی و خلاق شناخته می‌شود و جنبههای فرهنگی از دیدگاههای تاریخی، مردمشناسی، قومی، زیباییشناختی و اجتماعی را گرد هم میآورد. میراث فرهنگی بر خلاقیت تأثیر میگذارد و منشأ تعدادی از کالاها و خدمات میراثی و همچنین فعالیت‌های فرهنگی است.
اولین سخنرانی پیش‌نشست با عنوان «ابعاد اقتصادی میراث ناملموس و سیاستهای توسعه پایدار» توسط دکتر مریم نعمت طاوسی (دانشیار پژوهشکده‌ی گردشگری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) صورت گرفت. وی گفت: برخلاف نظریات مسلط در اوایل قرن بیستم، مبتنی بر تأکید بر نقش کانونی اقتصاد در رشد و توسعه‌ی اقتصادی، اکنون روشن شده است که فرهنگ، به‌ویژه میراث فرهنگی، افزون بر ارزشهای معنوی برای جوامع بشری، به نیروی محرک توسعه‌ی پایدار تبدیل شده است. باورمندان به این رویکرد بر این نکته پای میفشارند که با نادیده گرفتن نقش فرهنگ به‌طور اعم، و میراث فرنگی به‌طور اخص، توسعه‌ی پایدار محقق نخواهد شد. توسعه‌ی پایدار به‌عنوان برآوردن نیازهای حال بشر بیآنکه برآورده شدن نیازهای نسل آینده را به خطر بیاندازیم، فهمیده شده است. از همین‌رو، مفهوم توسعه‌ی پایدار در چهارچوبی گسترده برای ارزشگذاری فرآیند توسعه و همچنین تحول مناسب توسعه‌ی آینده باید مورد توجه قرار بگیرد؛ چون وقتی سخن از توسعه‌ی پایدار به میان میآید مفهوم پایداری در متنی گستردهتر از اصطلاح اقتصادی در نظر است. بدین معنی که برای رسیدن به توسعه‌ی پایدار، پایداری در چهار حوزه‌ی هم‌عرض و همسو بایستی مد نظر باشد: پایداری محیطی، اقتصادی، اجتماعی-سیاسی، و فرهنگی. تا مدتها اصطلاح توسعه و میراث ناملموس به ندرت در کنار هم آورده میشد. حتی هنوز هم بسیاری از کسانی‌که در امور اجرایی کشورهای جهان دست داشتند و دارند، فرهنگ را به عنوان ابزاری مؤثر برای توسعه‌ی پایدار نمیبینند. حتی برخی از آنان بر این باورند که پاسداشت میراث فرهنگی، به‌ویژه میراث ناملموس می‌تواند به مانعی برای رشد تبدیل شود، حال این‌که با شناخت و ارائه‌ی راهکارهای مناسب میتوان میراث ناملموس را به اصلیترین و مؤثرترین محرک توسعه‌ی پایدار تبدیل کرد. از همین‌رو، پژوهشگران بسیاری بر اجراهای فرهنگی خلاقانه و نقش ساختاری آن در توسعه‌ی پایدار تأکید میکنند؛ چیزی که می‌تواند در خود، آزادی و شأن انسان را فراهم آورد.
وی در ادامه، به برخی راه‌کارهایی که می‌تواند پیوند مؤثر میان توسعه‌ی پایدار اقتصادی و میراث فرهنگی ناملموس برقرار کند را تبیین کرد؛ راه‌کارهایی که علاوه بر آن‌که جوامع را سوی توسعه پایدار سوق میدهند، میتوانند شرایط پاسداشت میراث ناملموس را نیز فراهم کنند.
دکتر نعمت طاوسی در انتهای سخنانش اینگونه جمع‌بندی کرد که: با آگاهی و بررسی ویژگیهای برجسته و بارز میراث ناملموس درمییابیم که سازگارترین رویکرد اقتصادی در بهرهگیری از این سرمایه‌ی فرهنگی بیآن که اصالت آن به خطر بیافتد، توسعه‌ی اقتصادهای محلیLED و استفاده از تجارب موفق در این حوزه است.
دومین سخنرانی با عنوان «گردشگری پایدار در ایران: فرصتها و چالش‌ها در دوره‌ی پساکرونا» توسط دکتر ناصر رضائی (استادیار پژوهشکده گردشگری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ و عضو هیأت مدیره‌ی انجمن علمی گردشگری) انجام شد. وی گفت: همه‌گیری کرونا بیشترین تأثیر منفی را بر صنعت سفر و گردشگری داشته است؛ بخش‌های مختلف در صنعت گردشگری، از جمله دفاتر مسافرتی، شرکت‌های بزرگ هواپیمایی، رویدادهای ورزشی، رستوران‌ها و سفرهای دریایی، پس از شیوع ویروس کرونا آسیب دیده‌اند. ارائه‌ی راه‌کارهایی مناسب و علمی برای احیای این صنعت در مقابله با آثار اقتصادی منفی بیماری کووید۱۹ با تأکید بر شاخص‌های توسعه‌ی پایدار می‌تواند به تحول و احیای مجدد این صنعت سبز کمک کند، تا اقتصاد گردشگری از خطر فروپاشی رهایی یابد. کاهش شدید تعداد گردشگران پس از همه‌گیری ویروس کووید۱۹ تا مرز 97 درصد، عملاً گردشگری را به بیمار کرونا تبدیل کرد. گردشگری یکی از اشتغالزاترین بخش‌های اقتصادی جهان بود و چنین رکودی برای این صنعت سبب در معرض خطر قرار گرفتن میلیون‌ها شغل شد. دولت‌ها دریافتند که ویروس کووید_۱۹ منحصر به فرد است؛ زیرا به دلیل محدودیت‌هایی که در سفر ایجاد شده، تقاضایی برای خرید کالا و خدمات موجود در این بخش وجود ندارد و این کاهش تقاضای مصرفکننده باعث یک تنزل دائمی در این صنعت شده است. آسیا، آسیبدیدهترین منطقه بوده و ایران (که بهتازگی بنا به دلایلی رویکرد مناسبی در سالهای اخیر به گردشگری پیدا کرده بود) نیز از این ضربه در امان نمانده و گردشگری صدمات جبرانناپذیری از شیوع کرونا دریافت کرد. بخش خصوصی ضعیف و بخش دولتی بیبرنامه از این پاندمی غافلگیر شدند. اما شیوع کرونا برخلاف ضربات جبرانناپذیر سبب شد، ضعف‌های این بخش بیش از پیش نمایان شده و لزوم برنامه‌ریزی مناسب برای مقابله با پدیدههای اینچنینی مورد توجه قرار گیرد.
دکتر رضایی در ادامه در ارتباط با چشمانداز آینده‌ی گردشگری مهمترین فرصتها را شامل: اثبات تاب‌‌آوری گردشگری در بحرانهای گذشته؛ امکان بازسازی (بازاندیشی) مدل کسبوکار با نوآوری و دیجیتالی شدن؛ پایداری و بخش‌های پایدارمحور (روستایی، طبیعت، بهداشت)؛ و چالش‌ها را شامل: از دست دادن مسافران بین‌المللی؛ اختلال اساسی در صنعت هواپیمایی با ورشکستگی خطوط هوایی؛ عدم عبرتگیری از رکودهای قبلی؛ احساس سفر به‌عنوان یک خطر؛ رکود جهانی و افزایش بیکاری؛ نامشخص بودن مدت زمان بیماری همهگیر (از جمله، تجدید حیات) و عدم دسترسی به واکسن و شکل ناشناخته وضعیت «عادی جدید»؛ بر شمرد.
وی در جمع‌بندی ارائه‌ی خود تأکید کرد: از عوامل مهم برای احیای صنعت گردشگری در مقابله با پیامدهای منفی شیوع ویروس کووید_19 نقش حمایتی دولت‌ها است؛ که در اشکال مختلف باید اجرا شود. توجه به مسائل ایمنی و امنیت، سلامت و بهداشت، در برنامه‌ریزی سفر و .... از دیگر مواردی است که با پاندمی کرونا اهمیت آنها را نمایان ساخت. به‌علاوه، کووید_19 بهانه‌ای برای آغاز دوران جدید همکاری و روابط بین ملت‌ها و فرهنگ‌ها شد. پیش‌بینی می‌شود مسافرت‌های داخلی بسیار زودتر از مسافرت‌های بین‌المللی آغاز شود و در صورت مهار شیوع ویروس، زمانی بین 2 تا 4 سال برای احیای مجدد گردشگری زمان لازم است.
سخنران پایانی پیش‌نشست دکتر علیرضا حسن‌زاده (استادیار و رئیس پژوهشکده‌ی مردمشناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) بود، که به موضوع «اقتصاد میراث و صنایع فرهنگی خلاق» پرداخت. وی پس از تعریف دو مفهوم اقتصاد میراث و صنایع فرهنگی خلاق، نخست پیوند میان توسعه‌ی پایدار و میراث فرهنگی از یکسو، و رابطه‌ی میان میراث فرهنگی و گردشگری پایدار را از سوی دیگر، مورد بحث قرار داد. سپس با ذکر مثالهایی از مناطق مختلف میراثی و گردشگری ایران، وضعیت موجود در ایران و موقعیت منظر میراثی و منظر طبیعی و زیستمحیطی مورد کشور را تبیین کرد. دکتر حسن‌زاده در این سخنرانی کوشید تا بر تکیه بر مفهوم ثروت پایدار، موانع موجود در توجه کافی به میراث فرهنگی و صنایع فرهنگی خلاق را برشمرده و مهمترین چالش‌های موجود در این چشمانداز را به بحث بگذارد.
پایانبخش این نشست، جمع‌بندی دکتر ابوترابی از مباحث مطرح شده، و پاسخ به برخی سؤالات بود.
نظر شما :