گزارش نشست تخصصی «نوآوری‌های دیجیتال و توسعه پایدار»
به مناسبت روز جهانی «ارتباطات دوربرد و جامعه اطلاعاتی»، نشست تخصصی «نوآوری های دیجیتال و توسعه پایدار» از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بیست‌وسوم اردیبهشت‌ماه 1403 با سخنرانی دکنر داود مهرابی و دکتر معصومه تقی‌زادگان (اعضای هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطاتِ پژوهشگاه)، برگزار شد.
رسانه‌های اجتماعی و ارتباطات کودکان و نوجوانان
سخنران نخست این نشست، دکتر مهرابی در ارائه خود با عنوان «هوش مصنوعی، ارتباطات کودکان و نوجوان» به تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر قشر کودک و نوجوان و فرصت‌های موجود به‌منظور غلبه بر موانع دستیابی به توسعه متوازن پرداخت.
دکتر مهرابی با اشاره به تاریخچه رسانه‌های اجتماعی تأکید کرد که رشد روزافزون رسانه‌های اجتماعی فرصت‌ها و تهدید‌هایی را پدیدآورده است. وی پس از تشریح این محاسن و معایب بر رابطه کودکان و نوجوانان با رسانه‌های اجتماعی تمرکز کرد.
مهرابی بیان کرد: اگر چه بر اساس قوانین رسانه‌های اجتماعی افراد زیر 13 سال حق عضویت در رسانه‌های اجتماعی را ندارند، اما همه ما بر اساس تجربه دریافته‌ایم و همچنین گزارش‌های ارائه‌شده به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته نشان می‌دهد که کودکان زیر 13 سال نیز در رسانه‌های اجتماعی عضویت دارند. حضور کودکان و نوجوانان در این فضا باعث شده سوء‌استفاده‌های زیادی به‌ویژه در بحث بازاریابی و تبلیغات کالا و خدمات از کودکان و نوجوانان صورت گیرد.
مهرابی افزود: از سویی با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان در دورانی به‌سر می‌برند که قادر به پردازش اطلاعات رسانه‌های اجتماعی و فنون تبلیغی و اقناعی به‌کار رفته شده در محتوا نیستند، هدف تبلیغات مختلف قرار می‌گیرند. درواقع کودکان از سن 12 سالگی تاحدودی قادر به شناسایی تبلیغات و تمایز آن از سایر محتواها هستند، هر چند که هنوز امکان تشخیص تبلیغات جانمایی شده در آنها بسیار پایین است.
به گفته وی، به‌طور کلی شناخت رابطه بین کودکان و تبلیغات پیچیده است. اگرچه کودکان برای دهه‌ها در معرض تبلیغات قرار داشته‌اند، اما رسانه اصلی ارتباط با تبلیغات تلویزیون بود. امروزه کودکان با استفاده از انواع نرم‌افزارهای(پلتفرم‌های) برخط، میلیون‌ها تبلیغ را تجربه می‌کنند. این برنامه‌ها به کودکان اجازه می‌دهند تا تبلیغات شفاهی الکترونیکی در مورد برندها و محصولات مورد علاقه‌شان را منتشر کنند و به‌همین دلیل نیز تبلیغ‌کنندگان از حضور روزافزون کودکان در اینترنت استقبال می‌کنند.
مهرابی در ادامه تصریح کرد: کودکان امروزه بیشتر از هر زمان دیگری وقت خود را با اشکال غیرسنتی رسانه مصرف می‌کنند، مانند «اینترنت، رسانه‌های اجتماعی، محتوای ایجادشده توسط کاربران، بازی‌های ویدیویی، برنامه‌های تلفن همراه (اپلیکیشن‌ها)، واقعیت مجازی یا افزوده، دستیارهای مجازی و اسباب‌بازی‌های متصل به اینترنت» می‌گذارنند. نتایج مطالعات انجام‌شده در برخی کشورها نشان می‌دهد که کودکان زیر هشت سال به‌طور متوسط یک ساعت در روز وقت خود را روی دستگاه‌های تلفن همراه صرف می‌کنند و مدت زمان اختصاص‌یافته به صفحه نمایش برای کودکان 8 تا 12 سال به‌طور متوسط 5 ساعت و 33 دقیقه در روز است.
وی در پایان افزود: رسانه‌های اجتماعی نیز مانند هر ابزار دیجیتال یا غیردیجیتال فرصت‌ها و تهدیداتی با خود به‌همراه دارند. از آنجایی‌که تطابق با چنین نوآوری‌های و بهره‌مندی از آنها در زندگی فعلی به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان لازم و ضروری است، در نتیجه باید با تقویت سواد دیجیتال زمینه بهره‌مندی مفیدتر از چنین محیطی را فراهم ساخت. مخاطب هدف تقویت سواد دیجیتال نه تنها کودکان و نوجوانان، بلکه والدین، معلمان و مربیان، و نیز برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران این حوزه هستند.
گفتمان محیط زیستی در نمایشگاه‌های جهانی
در ادامه دکتر تقی‌زادگان، در سخنرانی خود با عنوان «گفتمان محیط زیستی در نمایشگاه‌های جهانی» به مطالعه پیوند تکنولوژی‌های نوین و توسعه پایدار در بستر نمایشگاه‌های جهانی پرداخت و گفت: امروزه نمایشگاه جهانی چارچوبی نمادین از نظام بازنمایی ارزش‌ها هستند که تحولات فرهنگی جهان را نشان می‌دهد. مطالعه روند نمایشگاه‌های جهانی نشان‌دهنده شکل‌گیری گفتمان محیط زیستی در این نمایشگاه‌هاست، گفتمانی که در آن تأکید بر اهمیت منابع طبیعی، بیان نگرانی از آلودگی زیستی و چشم‌انداز آینده در فناوری‌های سبز در نمایشگاه‌های جهانی قابل ردیابی است.
دکتر تقی‌زادگان پس از شرح روند تاریخی مضامین نمایش داده شده در نمایشگاه های جهانی گفت که از دهه 1990 محیط زیست به یکی از مضامین اصلی نمایشگاه های جهانی تبدیل شد و اکسپو دبی نیز با عنوان «پیوند ذهن ها، خلق آینده» ، و در سال 2020 به دغدغه محیط زیست مقید باشد. مثلا تامین برق نمایشگاه خورشیدی بود، به‌طوری که انرژی‌های تجدید پذیر 50 درصد از برق نمایشگاه را تأمین می‌کرد که از این میزان نیز 50 درصد آن در محیط تولید می‌شد، همچنین آسفالت نمایشگاه و برخی از سازه‌ها قابل بازیافت بود.
این عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با مروری بر غرفه‌های کشورهای مختلف، صورتبندی‌ای از شیوه بازنمایی مسئله محیط زیست در اکسپو 2020 کشور دبی ارائه داد و گفت: کشورهای مختلف مسئله محیط زیست را به شیوه‌های مختلف بازنمایی کردند و گفتمان نمایشگاه را شکل دادند.
او افزود: دسته اول کشورهایی هستند که طبیعت بکر کشورهای خود را نمایش دادند، این نوع پرداختن به محیط زیست اغلب در غرفه کشورهای در حال توسعه یعنی کشورهایی که در فرایند صنعتی شدن عقب مانده‌اند، قابل مشاهده بود. همچون کشور ماداگاسکار که نماهایی زیبا از طبیعت بکر این سرزمین نشان می‌داد. برخی دیگر از کشورها طبیعت و فرهنگ را با یکدیگر در هم تنیده نشان دادند. مثلاً این که چگونه آب، باد یا جنگل بخشی از فرهنگ این سرزمین هاست. مجارستان از جمله کشورهایی بود که به آب پرداخت؛ فرهنگ حمام و آب‌درمانی جایگاه مهمی در مجارستان دارد و این مبنای طراحی و ساخت غرفه این کشور بود.
تقی‌زادگان ادامه داد: برخی کشورها بر نمایش نگرانی‌های آلودگی زیست محیطی تأکید داشتند؛ مانند غرفه آلمان که حتی بنای غرفه هم در طراحی سازه و هم ابزار و موارد به گونه‌ای است که هدررفت انرژی را حداقل کند. برگزارکنندگان غرفه آلمان باور داشتند که ماهیت اکسپو باید آموزشی باشد نه تجاری از این‌رو غرفه را «پردیس آموزشی آلمان» نامیدند تا بر کارکرد آموزشی آن تأکید کنند. این دسته نزدیک به دیدگاه پایداری اکولوژیکی بودند که معتقدند، ساختار موجود در جوامع امروزی ناپایدارند و رسیدن به توسعه پایدار نیازمند یک شیوه و طرز تفکر نو برای تغییر این ساختارهاست. پایداری اکولوژیکی راه‌حل‌هایی ارائه می‌دهد که در ابتدا نیازمند تجدیدنظر در ارتباط با کشاورزی، مسکن، انرژی، طراحی شهری، حمل‌ونقل، منابع مصرفی و... و به‌طور کلی ارزش‌های اصلی زندگی‌مان باشد.
وی در توضیح دسته سوم گفت: بعضی کشورها نیز به همسازی تکنولوژی و طبیعت پرداخته بودند، مانند غرفه کشور سنگاپور که هشت هزار گیاه از بیش از 170 گونه آن را تا حد زیادی تبدیل به سبزترین سازه در کل اکسپو دبی می‌کرد. این ساختمان که ظاهراً از یک استخر آب برمی‌خیزد، نمایانگر یک اکوسیستم سبز و خودکفا است که فضای منظره شهری سرسبز گرمسیری سنگاپور را بازسازی می‌کند. به طرز شگفت انگیزی، ربات‌های «پزشک» وجود دارند که از دیوارهای سبز عبور می‌کنند تا با دوربین‌ها و حس‌گرهای خود سلامت گیاهان، رطوبت و سطح اکسیژن را بررسی کنند. دیدگاه این دسته نزدیک به دیدگاه پایداری که در آن دستیابی به توسعه پایدار در تمام زمینه‌ها در قالب سیستم و مکانیسم حاکم بر عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی موجود امکان‌پذیر است و هر مشکلی دارای یک پاسخ و راه حل فناورانه است./پایان
نظر شما :