فرهنگ، رسانه و سیاست‌گذاری
گزارش محور نخست همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران: روندها، چالش‌ها و راهکارها»، 21 آذرماه 1402، در چهار محور مختلف و به میزبانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
فرهنگ، رسانه و سیاست‌گذاری
محور نخست این همایش با عنوان «فرهنگ، رسانه و سیاست‌گذاری» با حضور چهار سخنران برگزار شد که دکتر منصور ساعی، عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات مدیریت این بخش را بر عهده داشت.
اهمیت توجه به نسل‌ها در جهان رسانه‌ای‌شده
نخستین سخنران این بخش دکتر محمد آقاسی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه با رویکرد انتقادی به سیاست‌های فرهنگی رسانه‌ای حوزه کودک و نوجوان در زمینه «اهمیت توجه به نسل‌ها در جهان رسانه‌ای‌شده» سخنرانی کرد. دکتر آقاسی توضیح داد که در ایران، حوزه نظری و عملی سیاست فرهنگی و سیاست رسانه‌ای را از هم تمیز نمی‌دهیم و آن را یکی می‌دانیم درحالی‌که اشتباه است. جامعه در حال پیچیده‌شدن است هر چقدر جامعه پیچیده شود، فضا و روابط نیز پیچیده‌تر می‌شود، نیاز به سیاست بیشتری در این فضا داریم. وقتی از جامعه پیچیده حرف می‌زنیم، منظورمان جامعه‌ای پر از عناصر است. عناصری شمانل چهار سطح سیاست‌گذاری؛ ۱. اسناد جهانی و بین‌المللی ۲. اسناد بالادستی ملی ۳. قانون اساسی جمهوری اسلامی ۴. استاد دولتی که سیاست‌گذاری رسانه‌ای در عرصه کودک و نوجوان واجد شش ایراد هستند که عبارتند از: عدم تعریف دقیق مفهوم کودک و نوجوان، سیاست‌گذاری ژوپیتری و بی‌توجه به محیط، بی‌توجهی به مکان و زمان، فقدان متغیر استراتژیک، و ابهام در میدان اجرا.
این مدرس دانشگاه با این نتیجه‌گیری به سخنان خود پایان داد که سیاست‌گذاری برای کودکان و نوجوانان باید در فضای واقعی باشد و این واقعیت با پیمایش و تعریف دقیق مفاهیم صورت می‌گیرد و با فرا رفتن از خود پنداره‌های سیاست‌گذاری ممکن می‌شود.
فضای مجازی و تغییر شیوه‌های حکمرانی
دومین سخنران این بخش دکتر سیدرضا حسینی، معاون کاربردی‌سازی علوم انسانی و فرهنگی و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با موضوع «فضای مجازی و تغییر شیوه‌های حکمرانی» سخنرانی کرد و گفت: تغییرات بنیادی در یک جامعه را عالمان، نخبگان، روشنفکران و تحصیل‌کردگان رقم می‌زنند. حکومت‌ها و نهادهای سیاسی با بهره‌گیری از ابزارهای قدرت مخصوصاً رسانه‌ها ضمن تولید محتواهای همسو و موردنظر بر افراد روشنفکر و تحصیل‌کرده تأثیر می‌گذارند و آنان نیز با شیوه‌های مختلف همچون آموزش، پژوهش، ترویج و تبلیغ بر توده‌های مردم تأثیر می‌گذارند و از آن طریق موجب شکل‌گیری افکار عمومی جامعه می‌شوند. براین اساس افکار عمومی جامعه را می‌توان به افکار عمومی نخبگان و افکار عمومی توده‌ها تقسیم کرد.
این استادیار پژوهشگاه توضیح داد: اکنون با گسترش فضای مجازی و بهره‌برداری حداکثری کودکان، جوانان و نوجوانان از این فضا پنج تغییر عمده را در الگوهای فرهنگ‌پذیری به شرح زیر مشاهده می‌کنیم:
الف) حکومت‌ها و نهادهای رسمی همچون گذشته توانایی نظارت و اعمال قدرت بر فضای مجازی را ندارند.
ب) رسانه‌های دیجیتال به‌واسطه فرا رفتن از مرزهای حاکمیت ملی به‌راحتی خود را در برابر حکومت‌ها پاسخ‌گو نمی‌دانند.
ج) جریان فرهنگ‌پذیری همچون گذشته جاده‌ای یک‌طرفه نیست که نخبگان افکار عمومی توده‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهند؛ بلکه اکنون بسیاری از مسائل توسط توده‌ها طرح می‌شود و نخبگان در برابر آن بیش از آنکه فعال باشند، منفعل هستند.
د) نسبت سواد رسانه‌ای و اطلاعات عمومی به‌دلیل استفاده کودکان، جوانان و نوجوانان از فضای مجازی در خانواده و مدارس که عهده‌دار فرهنگ‌پذیری جوانان بودند به‌گونه‌ای محسوس تغییر کرده است و جوانان همچون گذشته برتری فکری فرهنگی خانواده‌ها و معلم‌ها را نمی‌پذیرند.
ه) به دلایل متعدد الگوها و شاخص‌های حقیقی انسان متعالی در فضای مجازی تغییر کرده و مورد پذیرش جوانان قرار گرفته است.
دکتر حسینی در خاتمه سخنانش نتیجه‌گیری کرد: هدفمندکردن و همسو کردن فضای مجازی و محتوای آن با نظام فرهنگی، سیاسی، اجتماعی یک ملت ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که در حوزه کلان‌راهبردی، نخبگان دانشگاهی می‌توانند با ورود به موضوع، به پیش‌بینی روش‌های مدیریت فضای مجازی و ایجاد اجماع ملی پیش‌قدم باشند.
زیست برخط کودکان: ملاحظاتی در باب امنیت و ایمنی دیجیتال کودکان
سخنران سوم این بخش دکتر معصومه تقی‌زادگان، عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، بود که با عنوان «زیست برخط کودکان: ملاحظاتی در باب امنیت و ایمنی دیجیتال کودکان» سخنرانی کرد. این استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات توضیح داد: چشم‌انداز فضای مجازی با ترکیبی از فرصت‌ها و مخاطرات، سازندۀ فضای زیست کودکان در سراسر جهان است. اینترنت و فضای مجازی از یک‌سو فرصت‌های بی‌نظیری که نسل پیش تجربه‌ای از آن نداشته‌اند، را در اختیار کودکان قرار می‌دهد و از سوی دیگر زمینه‌ساز مخاطرات و دل‌نگرانی‌های فراوانی درباره تجربه کودکی آنها می‌شود. از یک‌سو آموزه‌های تحقیقاتی دهه‌های اخیر از والدین می‌خواهد، میزان استفاده کودکانشان را کنترل کنند و از سوی دیگر فضای مجازی بستر آموزش، سرگرمی، ارتباطات اجتماعی و... کودکان نسل جدید است. این وضعیت در شرایطی رخ‌داده است که همۀ کودکان دانش و مهارت لازم برای حفظ ایمنی و امنیت دیجیتال خود را ندارند و به گفته یونیسف میلیون‌ها کودک در معرض خطر برخط قرار گرفته‌اند.
دکتر تقی‌زادگان در ادامه بر لزوم توجه به تمایز خطر و آسیب پرداخت و ضمن توضیح درباره مسائل مریوط به ایجاد نرم‌افزارهای بومی بر ضرورت توجه به حقوق کودک به‌ویژه حریم شخصی کودک در تأمین امنیت رسانه‌ای تأکید کرد.
تحلیل سیاست‌گذاری فرهنگی در حوزۀ فضای مجازی با تمرکز بر تحولات نسلی
سخنران آخر این بخش فاطمه کریمی دردشتی، دانشجوی دکتری سیاست‌گذاری فرهنگی دانشگاه امام صادق(ع)، سخنانش را با عنوان «تحلیل سیاست‌گذاری فرهنگی در حوزۀ فضای مجازی با تمرکز بر تحولات نسلی (موردمطالعه: تحلیل اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران)» ارائه کرد و به توضیح درباره کار مطالعاتی خود پرداخت و این طور شروع کرد که در عصر فضای مجازی که نقش رسانه به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی در خانواده‌ها پررنگ شده است، تحولات نسلی بیشتری به‌چشم می‌خورد و باتوجه‌به اقتضائات زمانی و مکانی، پیامدهایی که به همراه دارد، متفاوت است و میزان تأثیر منفی آن بر جامعه به شرایط مختلفی ازجمله فرهنگی و اجتماعی بستگی دارد. ازاین‌رو لازم است برای هر جامعه‌ای جهت پیشبرد اهداف خود در حوزه‌های مختلف، برنامه‌ای جامع لحاظ شده و جهت رسمیت بخشیدن و الزام به اجرایی‌شدن آن، اسناد مرتبط تدوین شود. ازاین‌رو، سیاست‌گذاری صحیح فرهنگی در نظام جمهوری اسلامی ایران که بر مبنای مردم‌سالاری دینی شکل‌گرفته و به‌عنوان یک الگو برای جهانیان مطرح است به همراه اجرایی‌شدن به‌روز و به‌موقع سیاست‌های تدوین شده، می‌تواند دارای نتایج و اثرات مثبتی باشد تا برای دیگر جوامع نیز قابل‌استفاده شود. هدف این پژوهش، رسیدن به شبکه مضامین سیاست‌گذاری فرهنگی در حوزه فضای مجازی با تمرکز بر تحولات نسلی بود تا با ارائه راهکارها و پیشنهادها، در کاهش شکاف نسلی حاصل از این تحولات مؤثر باشد.
کریمی توضیح داد: در این کار از روش اسنادی، جهت جمع‌آوری اطلاعات موردنیاز تحقیق استفاده شده و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته و همچنین با استفاده از روش تحلیل مضمون، مضامین اصلی و فرعی پژوهش استخراج شده‌اند.
این دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: درک خصوصیات نسل آینده، تحقق زیست‌بوم فضای مجازی سالم و ترویج سبک زندگی اسلامی_ایرانی ازجمله مضامین استخراج شده در این پژوهش است. وی تشریح کرد که لازم است در فرایند سیاست‌گذاری رسانه‌ای برای کودکان بر فهم سازوکار و روند انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر توجه شود که شامل خانواده، آموزش دهندگان(معلم یا مربی)، رسانه‌ها و فضای عمده جامعه، تجربه‌های زندگی و تعاملات اجتماعی، ارتباطات اجتماعی، تاریخ و سنت‌ها هستند. در خاتمه او تدوین برنامه راهبردی با هدف تقویت تفکر انتقادی و ارتقاء سواد رسانه‌ای را به‌عنوان راهکار پیشنهاد داد. /پایان
گزارش مراسم افتتاحیه همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور نخست همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور دوم همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور سوم همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
گزارش محور چهارم همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران»
بیانیه پایانی همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران» + گزارش تصویری
نظر شما :