نشست تخصصی ارتباطات سلامت برگزار شد / ترویج یافته‌ها پیش‌نیاز اثربخشی تحقیقات سلامت محور است
در این نشست، دکتر محمد نظام عثمان از دانشکده ارتباطات دانشگاه پوترا مالزی و دکتر داود مهرابی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنرانی کردند.
در ابتدای این نشست، دکتر محمد نظام عثمان به نقش کلیدی ارتباطات در فرایندهای ارتباطات سلامت اشاره کرد، و افزود که در شرایط فعلی اهمیت این رشته بیش از پیش نمایان شده است.
وی در خصوص سیر تاریخی ارتباطات سلامت در مالزی بیان کرد: مالزی در دو دوره پیش از استقلال این کشور (سال 1957) و دوران پس از استقلال به نحوی از ارتباطات در حوزه سلامت بهره برده است. بدین گونه که در دوران قبل از استقلال، ارتباطات بین فردی و استفاده از مشاوره متخصصان مذهبی، و تکیه بر باورهای سنتی به نوعی بر حوزه سلامت اثرگذار بوده‌اند.
این استاد دانشگاه افزود که در دوران پس از استقلال این کشور، دولت نقش فعال‌تری در استفاده از امکانات ارتباطی به منظور توسعه سلامت ایفا نمود. استفاده از پویش‌های سلامت با بهره‌گیری از رسانه‌های جمعی از جمله این موارد هستند.
دکتر محمد نظام عثمان به عنوان متخصص ارتباطات که در سال 1998 مطالعه‌ای در خصوص HIV در مالزی انجام داده بود، بیان کرد در آن زمان به دلایلی از جمله عدم گستردگی رسانه‌های جمعی در برخی از جوامع کوچک‌تر و محلی‌تر، افراد با این ویروس آشنایی بسیار اندکی داشتند.
بیماریهای واگیردار، چاق، دیابت، و سبک زندگی از چالش‌های ارتباطات سلامت در مالزی
وی افزود که در گذشته، چالش‌های سلامتی که در جامعه مالزی وجود داشت شامل HIV، تب دنگی، استعمال دخانیات، و تنظیم خانواده بود. این چالش‌ها در شرایط فعلی بیماریهای واگیردار مانند ویروس کرونا، چاقی، دیابت، و مسائل مرتبط با سبک زندگی هستند.
دکتر محمد نظام عثمان تشریح کرد که ارتباطات سلامت پیش از این به صورت کلامی از طریق ارتباطات رو در رو انجام میشد، اما اکنون با پیشرفت فناوریهای نوین استفاده از این قبیل امکانات در دستور کار دولت‌ها قرار گرفته، تا در مسیر کسب اهداف سلامت از چنین ظرفیت‌های ارتباطی استفاده نمایند.
وی با اشاره به یکی از این موارد گفت: یک مورد از این تلاش‌ها، ایجاد اپلیشکنی با نام Mysejahtera توسط دولت مالزی است که با توجه به شیوع کرونا ایجاد شده است. هدف از ایجاد این اپلیکیشن نظارت بر مکان‌هایی همچون مراکز خرید، بیمارستان‌ها، رستوران‌ها، کلینک‌های درمانی، ادارات، دانشگاهها و غیره است که توسط مالزیایی‌ها بازدید می‌‌شوند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد که این نظارت با این هدف انجام می‌شود تا با افرادی که به مکان‌هایی که احتمالا شیوع کرونا در آنجا وجود داشته است، ارتباط وجود داشته باشد و یا اینکه آنها را از مخاطراتی که در چنین مکان‌های وجود دارد، مطلع سازند. البته دولت مالزی از سایر ظرفیت‌ها به منظور برقراری ارتباطات سلامت نیز بهره برده است.
در بخش بعدی این نشست مجازی، دکتر داود مهرابی با اشاره سیر تاریخی رشته ارتباطات سلامت بیان کرد: ارتباطات نقش مهمی در محیط های سلامت ایفا می‌کند. اهمیت چنین نقشی باعث شد که متخصصان رشته‌های مختلف از جمله روانشناسی، جامعه شناسی، و پزشکی توجه ویژه‌ای به مطالعه متغیرهای ارتباطات در حوزه سلامت داشته باشند.
تولید ادبیات غنی، زمینه ساز تشکیل رشته ارتباطات سلامت شد
مهرابی افزود: نقشی که ارتباطات ایفا می‌کند، می‌تواند در کیفیت اطلاعات سلامت نمایان شود. در واقع اطلاعات سلامت که می‌تواند از منابع مختلفی از جمله گفتگو با بیمار، گفتگو با اطرافیان بیمار، و نتایج آزمایش‌ها گردآوری شود، به منظور دستیابی به اهدافی مورد استفاده قرار گیرد. از جمله این اهداف می‌توان به شناسایی مشکل سلامت، و اتخاذ بهترین تصمیم در فرایند درمان اشاره کرد.
به گفته مهرابی، ارتباطات سلامت حوزه گسترده ایست که شامل ارتباطات درون فردی، ارتباطات بین فردی، ارتباطات گروهی، ارتباطات سازمانی، ارتباطات رو در رو، رسانه‌های جمعی و همچنین فناوریهای نوین اطلاعاتی می‌شود. از این رو، رویکردهای مختلفی نسبت به تحقیقات ارتباطات سلامت وجود دارد.
استاد پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات و تحقیقات اسناد فرهنگی آسیا در ادامه بیان کرد: دو رویکردی که در تحقیقات ارتباطات سلامت از گذشته وجود داشته و تا حدودی هم در رقابت با یکدیگر بوده‌اند، شامل ارائه خدمات سلامت (Health Care Delivery) و ارتقاء سلامت (Health Promotion) است.
به گفته وی، محققانی که رویکرد ارائه خدمات سلامت را مورد توجه دارند، بیشتر به مباحث انسانی ارتباطات از قبیل روبط بیمار – پزشک توجه دارند، در حالی که محققان ارتقاء سلامت به نقش پویش‌های سلامت، روش‌های اقناعی و بهره‌گیری از رسانه‌های جمعی اهمیت می‌دهند.
دکتر مهرابی ضمن اشاره به اینکه این دو رویکرد به دلیل نقش وابسته تا حدودی با یکدیگر همگرایی داشته‌اند، تصریح کرد: تحقیقات ارتباطات سلامت که از نیمه دوم قرن بیستم توجه جدی به آن شد، به تدریج ادبیات غنی در این حوزه تولید کرد. این ادبیات غنی زمینه‌ساز اقدامات جدی به منظور شکل گیری رشته ارتباطات سلامت شد.
مشروعیت بخشی تحقیقات سلامت در حوزه ارتباطات
به گفته وی، تولید روزافزون ادبیات ارتباطات سلامت، تشکیل نهاد یا حوزه‌ای که به فعالیت ها آنها مشروعیت بخشد را به یکی از نیازهای اصلی محققان ارتباطات سلامت تبدیل کرد. در پاسخ به این نیاز بود که گروه ارتباطات درمانی (Therapeutic Communication) ذیل انجمن ارتباطات بین الملل (ICA) در سال 1972 شکل گرفت. شکل گیری این گروه، مطالعات سلامت در حوزه ارتباطات را مشروعیت بخشید.
مهرابی در ادامه خاطرنشان کرد، گروه ارتباطات درمانی در سال 1975 به گروه ارتباطات سلامت (Health Communication) تغییر نام داد. این تغییر باعث شد که حوزه مطالعات ارتباطی سلامت که پیش تر متمرکز بر ارتباطات بین فردی بود، اکنون زیر چتر گسترده‌تری قرار گیرد که شامل ارتباطات اقناعی، ارتباطات بین‌فردی، پویش‌های سلامت، و رسانه‌های جمعی میشد.
این استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه امروزه رشته ارتباطات سلامت در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری در بسیاری از کشورها آموزش داده می‌شود و فارغ التحصیلان این رشته در نهادهای مختلف نقش مهمی در ارتقاء سلامت ایفا می‌کنند، تصریح کرد در ایران رشته ارتباطات سلامت تاکنون شکل گرفته، و گفته می‌شود که برخی از دانشگاهها اقدامات اولیه در این خصوص انجام داده‌اند.
ترویج یافته‌ها پیش‌نیاز اثربخشی تحقیقات سلامت محور است
دکتر مهرابی در خصوص ضرورت‌های آینده رشته ارتباطات سلامت بیان کرد: ارتباطات سلامت رشته نوپایی است، که با توجه به نقش غیرقابل انکار ارتباطات در سلامت افراد جامعه، باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. همگرایی رسانه‌ها و ظرفیت‌های سلامت محور در رسانه های جدید، آموزش سلامت، راه اندازی، اجرا و ارزیابی پویش‌های سلامت، و سبک زندگی سالم از جمله مواردی هستند که نیازمند توجه از سوی متخصصان ارتباطات سلامت هستند.
وی در پایان ضمن اشاره به ضرورت انجام تحقیقات بین رشته‌ای جهت دستیابی به جامعه‌ای سالم، تصریح کرد: ترویج یافته‌های پژوهش‌های سلامت محور که مورد نیاز جامعه هستند از جمله اقداماتی است که محققان حوزه ارتباطات سلامت باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند، تا اثربخشی آن بر جامعه مشاهده شود.
نظر شما :