یادداشت بمناسبت روز وقف
سنت ماندگاری به نام وقف
از وقف می توان به عنوان یکی از سنتهای نیک و ماندگار جهانی نام برد که احیا و فرهنگ سازی برای آن می تواند آثار مثبت اقتصادی و اجتماعی بسیاری را به دنبال داشته باشد. انجام عمل خیری که دیگران از آن بهره مند شوند عمری به درازی حیات بشری دارد.پیشینه وقف به دوران باستان برمی گردد. چنان که پژوهش ها درباره تمدن مصر باستان موجب کشف اسنادی از وقف اموال برای کاهنان نیکوکار و یا معابد شده است. همچنین رومیان باستان برای پیشکش های مردن به معابد احکامی شبیه وقف وضع کرده بودند. برپایه بررسی‌های تاریخی، کارکردهای وقف را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- امور فرهنگی؛ مانند تأسیس مدارس و کتاب‌ها و کتابخانه‌ها
- امور بهداشتی؛ مانند تأسیس بیمارستان، تیمارستان و حمام
- امور اجتماعی و رفاهی؛ مانند احداث کاروان‌سرا، پل، رباط، آب‌انبار، قنات و کارخانه
- امور مذهبی؛ مانند ساختن مساجد و زیارتگاه‌ها
وقف درایران قبل از اسلام
هرچند که در ایران نیز چگونگی وقف دردوره قبل ازاسلام، تعریف ومشخصات و احکام آن به خوبی روشن نیست ولی می توان گفت ازمیان ملل قدیم، ایرانیان از زمانهای بسیار قدیم، به کارهای نیک وآبادانی و دستگیری از درماندهگان و بینوایان توجه بسیاری داشتند. در ایران باستان موقوفات و نذورات بسیاری برای نگهداری از معابد وجود داشته است که هم اکنون نیز برخی از آنها در نزد زرتشتیان یزد و کرمان باقی و دایر است. در زمان ساسانیان از تشکیلاتی به نام دیوان موقوفات یا اوقاف سخن به میان آمده است که نشان دهنده این است که در این دوران موقوفات نسبتاً فراوانی وجود داشته است که نیازمند دیوانی برای اداره امور بوده است.
وقف در ایران بعد از اسلام
کلمه وقف در قرآن کریم نیامده است، ولی عناوینی همچون صدقه، خیر، برّ، انفاق، احسان در قرآن آمده است که هر یک از این عناوین می تواند بر وقف صدق می‌کند، زیرا وقف، هم صدقه است و هم برّ و نیکی است ولی در عین حال عنوانی خاص برای وقف است.
پس از ورود اسلام به ایران، بخشی از زمین ها که در هنگام فتح مسلمین آباد بود و صاحبان پیشین آن مسلمان نشدند، زمین های خراج نام گرفت و درحکم اراضی وقفی واقع شد. علاوه بر این زمین ها، برخی از مالکان که خود مسلمان شده بودند بخشی از اموال و زمین های خودرا وقف نمودند؛ در دوران بنی امیه و بنی عباس به علت اغتشاشات و اختلافات غیر از مساجد، موقوفه دیگری به سبک فقه اسلامی به وجود نیامد. دوره صفویه اوج دوران گسترش و توسعه موقوفات در ایران است. وقف رونق ورواج فراوانی یافت وعلاوه بر مردم عادی ومتمولین، شاهان صفوی و به ویژه شاه عباس اول نیزاموال فراوانی را به جرگه موقوفات افزودند.
نظر شما :