بمناسبت روز قلم

هو الکاتب

پیامبر اکرم (ص): «قلم، نعمت بزرگی از طرف پروردگار است و اگر قلم نبود، ملک و دین استوار نمی‌شد و زندگیِ شایسته برقرار نمی‌گردید»

سده‌ها پیش در ایران باستان، تیرگان (سیزدهم تیرماه) یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایران باستان برگزار می‌شده است که آیین‌های مخصوصی داشته و یکی از آن‌ها پاسداشت قلم بوده است. یکی از دلایلی که برای این جشن ذکر شده، این است که در این روز، هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت، مردم جشن گرفتند و آن جشن به یاد ارجمندی قلم بر جای ماند. دلیل دیگری هم که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته‌ ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره‌ی تیر یا عطارد است و چون عطارد، کاتب ستارگان است، می‌توان سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید.

از سوی دیگر سیزدهم تیرماه (تیرگان) روزی است که آرش کمانگیر با پرتاب تیر مرزهای بین ایران و توران را مشخص می‌کند و در آن روز عملاً صلح برقرار می‌شود؛ فردای این روز، به پیشنهاد انجمن قلم ایران و تصویب شورای فرهنگ عمومی ،به عنوان  روز قلم در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران نامگذاری شده است. ادبیات اصیل همواره در طول تاریخ پاسدار صلح بوده است و روز قلم را به‌عنوان روز بعد از صلح گرامی می‌داریم.

جایگاه قلم در اسلام به عنوان دین کامل

معجزه پیامبر اکرم (ص) به عنوان ختم رسل و مظهر اسلام به عنوان کاملترین دین در شبه جزیره عربستان و در قلب جاهلیت و بیگانگی با مظاهر تمدن، قرآن است. قرآن نه تنها کتاب آسمانی مسلمین، بلکه معجزه خاص و منخصر به فرد و از همه مهمتر جاودان و مصون از تحریف نبی اسلام است.

سوگند خداوند در قرآن به نام قلم، گویاترین شاهد بر شرافت و قداست آن است: «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.» در نخستین ارتباط وحیانی رسول خدا با پروردگار یکتا در غار حرا، سخن از قلم به میان می‌آید، تا جایی که خداوند خود را این گونه معرفی می کند: «الَّذی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ؛ آن که با قلم آموخت.»

با نگاهی به سیرۀ پیامبر و امامان علیهم السلام می توان به توجه و اهتمام عملی به نوشتن ازسوی آنان پی برد. این قدرشناسی به حدی بود که گاه موجب آزادی اسیران کفار می گشت. در صدر اسلام، پس از پایان برخی جنگ ها، پیامبر حکم می‌کرد اسیرانی که به ده نفر از مسلمانان خواندن و نوشتن بیاموزند، آزاد شوند. این عمل در جامعه محروم از تمدن آن دوره، زیباترین و مؤثرترین پیام برای ارج نهادن به جایگاه قلم و علم بوده و هست.

قلم، ظهور عقل و معرفت

یکی از شئون بزرگداشت قلم به عنوان نشانی از تعقل و حرکت تمدنی بشر، جایگاه آن در گفت‌و‌گو است. بشر امروز اگر بخواهد آگاهانه زیستن را تجربه کند ناگزیر از گفت‌وگو است. گفت‌وگو برای هم‌زیستی و به‌زیستی، گفت‌وگو برای احترام به دیگری و صلح‌، گفت‌وگو برای یادگیری و رشد و در مجمل‌ترین بیان گفت‌وگو برای زندگی. سخن و قلم هر دو تبلور عقل و آگاهی و معرفت در انسان‌اند که او را به جایگاه به اشرف مخلوقات برکشانده است. عرصه قلم عرصه‌ای بی‌انتها و بدون محدودیت زمان و مکان برای در میانه نهادن معرفت و گفت‌وگو فراهم می‌کند، چنانکه یکی از مهمترین و هموارترین مسیرها برای دریافت میراث فرهنگی گذشتگان و گفت‌وگو با آیندگان عرصه قلم و کتابت است.

 امیر مؤمنان علی (ع) می فرماید: «سفیر و فرستاده تو، ترازوی بزرگواری توست و قلم تو، رساترین و گویاترین چیزی است که از سوی تو سخن می گوید.»