گزارشی از نشست شناخت شناسی تفسیر راهنما
گزارشی از نشست شناخت شناسی تفسیر راهنما
و
تجلیل از شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی(ره)
پژوهشکده مطالعات قرآنی و معاونت فرهنگی اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، اقدام به برگزاری نشست «شناخت‌شناسی تفسیر راهنما» و تجلیل از شخصیت قرآنی آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی (ره) نمود. سخنرانان اصلی این نشست حجه الاسلام آقای دکتر ایازی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ، حجه الاسلام آقای یوسفی‌‌مقدم رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن و دکتر فروغ پارسا مسئول پژوهشکده مطالعات قرآنی بودند.
این نشست در روز دوشنبه ۱۸ بهمن ساعت ۱۴ الی ۱۶ در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با حضور فرزند ارشد مرحوم آیه الله هاشمی؛ مهندس محسن هاشمی و حجج اسلام حشمتی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی دیگر از اساتید و پژوهشگران برگزار شد.
گفتنی است؛ مرحوم آیت‌الله هاشمی فیش های تفسیر راهنما را در سال‌های حبس در زندان طاغوت نگاشته و کارهایی نهایی و تکمیل آن را با همکاری جمعی از فضلای حوزه علمیه از جمله حجج‌اسلام ایازی و یوسفی‌‌مقدم به پایان رسانید.
در آغاز مراسم، دکتر حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ضمن خوشامد گویی به حضار گفتند: «آیت‌الله هاشمی برای پیروزی انقلاب اسلامی مجاهدت‌های بسیاری را انجام داد و مانند مرحوم آیت‌الله موسوی اردبیلی از چهره‌های نادر انقلاب اسلامی به شمار می‌آید. »
دکتر قبادی، استراتژیست بودن و اعتدالگرایی را در شمار خصوصیات بارز آیت‌الله هاشمی دانست و گفت: «ایشان اکثر روزهایشان را به کار علمی و پژوهشی و حفظ منافع ملت سپری می‌کردند. از طرفی مرحوم هاشمی باعث پیوند نسلی شدند؛ یعنی پل ارتباط آرمان‌های امام‌راحل با جوانان ایرانی بودند، چرا که آیت‌الله هاشمی ارتباط خوبی با نسل‌های مختلف پس از انقلاب به ویژه جوانان داشتند.»رئیس پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی تاکید کرد: «آیت‌الله هاشمی هیچ‌وقت کار علمی را کنار نگذاشت و حتی در ضمن مسئولیت های سنگین، فعالیت‌های علمی انجام می‌داد. بسیاری معتقدند که ایشان با قرآن کریم شهود داشتند؛ به عبارتی آیت‌الله هاشمی قرآن را نمی‌خواند یا گوش نمی‌داد، بلکه این کتاب آسمانی را می‌نوشید.»
همچنین در این مراسم خانم دکتر بروجردی، معاون پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی نیز گفت: «من همواره گفته‌ام که مرحوم هاشمی، زبان و شناسنامه انقلاب اسلامی بود. من ایشان را آموزگار انقلابیون می‌دانم.»
او در ادامه افزود: «رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام، علم، آگاهی و دانش را جزو ضرورت‌های جامعه بشری می‌دانست؛ حتی به خاطر دارم که در برنامه اول توسعه ، آیت‌الله هاشمی توجه زیادی به علم و دانش و فهم و آگاهی مردم کرده بود، بنابراین از دیدگاه من و بسیاری از پژوهشگران ایشان شخصیت بسیار والا و بزرگی داشتند.»
دکتر بروجردی در بخش دیگری از سخنان خود به رابطه آیت‌الله هاشمی با مردم اشاره کرد و گفت: «مرحوم هاشمی عاشق مردم ایران بود. عشق باعث تکامل انسانی می‌شود؛ بنابراین او برای عشقش و همچنین آگاهی و فهم مردم هر گونه فداکاری را انجام داد.»
در ادامه خانم دکتر پارسا مسئول پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه با اشاره به شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی گفتند:
در سده 14 ما با یک تحول مبنایی در تفسیر قرآن مواجه هستیم. درواقع با حرکتی که سید جمال در جهان اسلام ایجاد کرد به یکباره رویکردهای تفسیری متحول شد و سید که از عقب ماندگی و تحت سلطه قرار گرفتن مسلمانان بشدت رنج می برد، راز نجات و رستگاری مسلمانان را دربازگشت به قرآن دید. در واقع گفتمان عصری سازی فهم و تفسیر قرآن کریم از حرکت سید و با او شروع می شود و یکی از ویژگی های تفاسیر معاصر؛ بازگشت به قرآن با رویکرد عصری اجتماعی است. از نگاه پارسا ، تفسیر راهنما دقیقا در همان پارادایم تفسیرعصری و اجتماعی سید پایه ریزی و تدوین شده است. چنان که
مرحوم هاشمی در مقدمه تفسیر راهنما وقتی انگیزه خودشان از نگارش این تفسیررا بیان می کنند از قرآن با عنوان شهد شفابخش دردهای فردی و اجتماعی یاد می کنند.ایشان می گویند متأسف بودم که چرا امت اسلامی طی قرنها، آن گونه که باید برای این کتاب- که عهد الهی با مردم و درمان مبارک و راستین دردهای روح و جسم جامعه انسانی است- سرمایه گذاری بایستهای نکرده است.
ویژگی دیگر تفسیر راهنما باعتقاد پارسا، قرار گرفتن آن در طیف تفاسیر تدبری است. این گونه از تفاسیر در پی گسترش سواد عمومی در بین مردم، گسترش وسایل ارتباط جمعی و صنعت چاپ در حوزه آموزه‌های دینی به وجود آمده است. در واقع این ایده که همگان می توانند و حق دارند بدون واسطه درگیر فکر کردن و فهمیدن و تدبر در قرآن شوند مبنای شکل گیری تفاسیر تدبری است.
ویژگی سوم که در واقع نوآوری و ابتکار این تفسیر هست. تلاش برای طبقه بندی موضوعات و مفاهیم قرآن کریم است که آن مرحوم با عنوان کلید های تدبر در قرآن از آنها یاد کرده اند و براساس همان طبقه بندی به این امر متمایل بودند که دایره المعارف قرآن یا فرهنگ معارف قرآن برای دسترسی عموم فراهم بشود. که بحمدلله با تلاش جمعی از فضلای حوزه علمیه قم این مهم فراهم شده است.
آقای مهندس محسن هاشمی نیز در مورد این تفسیر گفتند: فیش‌های قرآنی تفسیر راهنما طی سه سالی که مرحوم آیت الله به زندان محکوم شدند از سال 54 توسط ایشان تهیه شد و در 22 یا 23 دفتر 200 برگی جمع آوری و به مرور بخشی از آن طی ملاقات‌های همسر گرامی ایشان در طول محکومیت به بیرون از زندان منتقل گردیده و مابقی پس از آزادی از زندان گردآوری شد و با همکاری جمعی از دوستان از جمله حجت الاسلام معادیخواه و فعالان حوزه مطالعات قرآنی مانند مرکز معارف قرآن در قم به صورت یک مجموعه در حال تدوین است که تاکنون مجلد های بسیاری از آن به اتمام رسیده است.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین آقای دکتر ایازی برخی ویژگی‌های تفسیر راهنما از جمله ؛جامعیت، نواندیشی و ابتکار آن را تشریح کردند. دکتر ایازی ،ویژگی های ذیل را برای این تفسیر برشمردند:1- برجسته‌ترین شاخصه تفسیر راهنما، عینیت بخشیدن قرآن در جامعه است . 2- نثر روان و مطابق با زبان معیار امروز جامعه و قابل استفاده بودن برای هر دو گروه مردم عادی و متخصصان 3- دسته‌بندی و تعیین موضوعات در این تفسیر به خوبی صورت گرفته است . 4ـ در تفسیر راهنما در ذیل هر آیه مدخل و موضوع مورد بحث معین شده که همین ویژگی کار را برای پژوهشگران آسان می کند .
حجت الاسلام یوسفی مقدم نیز در سخنان خود به ارزش تفسیر راهنما به لحاظ شکل‌گیری آن در دوران مجاهدت مرحوم هاشمی در زندان طاغوت و با تکیه بر اجتهاد وی،اشاره کرد و گفت: از مجموع مباحث و فیش های مرحوم آیه الله هاشمی 33 جلد فرهنگ قرآن و نیز فرهنگ موضوعی تفاسیر تهیه و تدوین شده است. یوسفی مقدم روش مرحوم هاشمی در تفسیر راهنما را ترکیب و تلفیقی ازمنهج عقلانی، منهج روایی ومنهج قرآن به قرآن دانست. و تاکید کرد؛ از موضوعات مهم این تفسیر، برداشت‌های قرآنی متناسب و با قابلیت تعمیم در همه زمان‌ها و همه نسل هاست . وی گفت : علاوه بر رویکرد و گرایش اجتماعی در این تفسیر، گرایش ادبی، گرایش کلامی و گرایش فقهی شیعی نیز به چشم می‌خورد .
در انتها حجت‌الاسلام سید اسدالله موسوی عبادی تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را کلیدی برای فهم قرآن کریم دانست و گفت: «ما در مرکز مطالعات فرهنگی حوزه علمیه قم نرم‌افزار تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را راه‌اندازی کرده‌ایم. دوستان و همکاران من در این مراسم تمام حرف‌هایی که باید می‌گفتند را گفتند، اما باید بگویم که بررسی کتاب تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را نمی‌توان در یک یا دو جلسه تشریح و بیان کرد.»
نظر شما :