سخنرانی علمی « نهاد و ساختار علم در دوره ایلخانی » برگزار شد.

سخنرانی علمی « نهاد و ساختار علم در دوره ایلخانی » روز ۲۵ تیرماه ۱۳۹۶ توسط امیر دهقان‌نژاد ارائه شد.

چکیده سخنرانی به قرار ذیل است؛ 

در بررسی تاریخ ایران تهاجم مغول و پیامدهای آن از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد. و پژوهش پیرامون تاریخ علم در ایران در این برهه از زمان نیز جزیی از همین بررسی‌ها به شمار می‌رود.بی‌ثباتی و هرج و مرجی که به دنبال یورش مغول به وجود آمد،  ابعاد ویرانی،  کشتار و آوارگی‌های حاصل از آن،  گزارش‌های مربوط به تاریخ ایران مربوط به قرن هفتم هجری را تحت تأثیر قرار داده است به طوری که سرگذشت دانشیان و نهادهای دانش و آموزش نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشند. بسیاری از مورخین و اندیشمندان آن عصر و به تبع آن پژوهشگران امروزی بر این عقیده می‌باشند که با حمله مغول و نابودی مراکز علمی-آموزشی ایران چون نیشاپور و چیره شدن خوی بیابانگردی بر ایران دانش نیز از این دیار رخت بر بست و به مراکز دیگر چون سوریه و مصر انتقال یافت.

این در حالی است که بررسی منابع تاریخی و علمی مربوط بدین دوره نشان می‌دهد به رغم دیدگاه غالب و ذهنیت‌های موجود عصر حاکمیت ایلخانان از نظر ساختارعلمی و آموزشی وتاسیس مراکز علمی یکی از پررونق‌ترین دوره‌های تاریخی ایران به شمار می‌‌آید. این چنین می‌نماید اگر چه حاکمیت مغولان نامسلمان و غلبه رویکردهای گریز از مرکز در ارکان مختلف جامعه و پیامدهای سلبی حاصل از هجوم مغول نوعی گسست در ساختار جامعه ایرانی به وجود آورده بود که بدون تردید گسست ساختار فرهنگی این عصر و به تبع آن گسست در ساختار علمی-آموزشی را به دنبال داشته است.لیکن در نهایت میراث هلاکو خان در ایجاد یک حکومت یکپارچه وامنیت و ثبات ناشی از آن به همراه تسامح مذهبی ایلخانان که بر رویکردهای فرهنگی آنان تأثیرگذار بود و همچنین توجه به دولتمردان مسلمان و به ویژه اندیشمندانی دانش‌دوست که رویکردی مداراجویانه در دستور کار داشتند موجبات ترمیم جنبه‌های گوناگون جامعه ایرانی به ویژه نهاد آموزش و کارکردهای مؤثرتر آن را فراهم نمود به طوری که مراکز آموزشی این عهد کارکردهای علمی-پژوهشی شایان توجهی به انجام رسانیدند.